Budziszewko
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

obornicki

Gmina

Rogoźno

Liczba ludności (2022)

407[1]

Strefa numeracyjna

67

Kod pocztowy

64-612[2]

Tablice rejestracyjne

POB

SIMC

0528899

Położenie na mapie gminy Rogoźno
Mapa konturowa gminy Rogoźno, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Budziszewko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Budziszewko”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Budziszewko”
Położenie na mapie powiatu obornickiego
Mapa konturowa powiatu obornickiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Budziszewko”
Ziemia52°41′42″N 17°03′57″E/52,695000 17,065833[3]
Budziszewko pałac Łubieńskich

Budziszewko (niem. Buschdorf) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie obornickim, w gminie Rogoźno.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego.

Wieś położona jest na południowy wschód od Rogoźna, przy dawnej drodze do Gniezna. Ma zwartą zabudowę, plac wiejski o owalnym zarysie, dawne osady olęderskie rozproszone w promieniu 2 km od centrum. Na zachód od wsi znajduje się Jezioro Budziszewskie, nad którym zbudowano ośrodki wypoczynkowe.

Historia

Dawna nazwa Budziszewo. Nazwa wsi pochodzi od imienia – Budzisz. Na obszarze wsi zarejestrowano jedenaście stanowisk archeologicznych z różnych epok i okresów. W 1903 r. na cmentarzysku kultury pomorskiej znaleziono pięć grobów skrzynkowych. Na wzniesieniu w pobliżu dopływu Małej Wełny średniowieczne grodzisko pierścieniowate z X–XII w. – numer rejestru 852/A z 1970-02-17.

Wieś była wsią królewską, a następnie szlachecką. W źródłach pojawiła się w roku 1365 jako Budzisowo. Właśnie w tym roku król Kazimierz Wielki przekazał ją wraz z nieistniejącą osadą Kolędzin i Jeziorem Radusz (obecnie Budziszewskie) sędziemu poznańskiemu Przecławowi z Margonina, herbu Grzymała. Odtąd przez ponad dwa wieki wieś stała się gniazdem rodzinnym jednego z odłamów tego rodu, który przyjął nazwisko Budziszewscy. W XV w. dobra budziszewskie zostały powiększone m.in. o wsie: Gorzuchowo, miasto i wieś Głęboczek, Wiesiełowo, Łopuchowo, Gać oraz Jeziora Gackie i Skrzynka (koło Skoków).

W 1509 r. we wsi była karczma, a rok później folwark. Wobec znacznego rozwoju rodu Barbara Budziszewska w 1528 r. podzieliła dobra między swych pięciu synów, co zapoczątkowało proces stopniowego rozdrabniania majętności.

W wieku XVIII dobra budziszewskie przejęli Tomiccy, zaś od 1770 r. Łubieńscy z wielkopolskiego rodu Pomianów, którzy je posiadali przez następne sto lat.

Od 1827 roku mieszkał w Budziszewku Józef Łubieński z żoną Konstancją z Bojanowskich, wsławioną głośnym romansem z Adamem Mickiewiczem. Według niektórych krytyków literackich, a zwłaszcza miejscowej tradycji, piękna pani Konstancja miała być pierwowzorem Telimeny z Pana Tadeusza. Adam Mickiewicz gościł w Budziszewku od 24 września 1831 r. zaproszony przez Łubieńskich. Wystąpił w roli ojca chrzestnego córeczki właścicieli Budziszewka, wówczas kilkuletniej dziewczynki.

Po Łubieńskich właścicielami Budziszewka byli potomkowie uszlachconego bankiera z Berlina – von Treskow. W 1880 r. majątek obejmował: Budziszewo, Gorzuchowo, Kolędzin i Kostuszyn. Posiadał wówczas 377 mieszkańców (350 katolików, 27 ewangelików). Olędry budziszewskie zamieszkiwało 177 osób (140 ewangelików, 37 katolików). W 1923 r. właścicielem majątku był W. Degner. Rok później rozparcelowano grunty pomiędzy kolonistów niemieckich. W okresie międzywojennym część gospodarstw przeszła w posiadanie Polaków.

8 września 1939 r. bojówkarze hitlerowscy zamordowali na polu pięciu Polaków m.in. sołtysa Antoniego Klingera.

W okresie powojennym większość niemieckich mieszkańców powróciła do Rzeszy sprzedając swoje gospodarstwa. Nabywcami tych gospodarstw były rodziny polskie.

Szkoła polska w Budziszewku mieściła się w latach 1945–1968 w pałacu. Tam urządzono także mieszkania dla nauczycieli i Klub Rolnika. W 1968 r. w pobliżu pałacu wybudowano nową szkołę, której 5 czerwca 1974 r. nadano imię Adama Mickiewicza, a 30 maja 1980 r. uroczyście wręczono sztandar. Od 5 czerwca 1983 r. w szkole mieści się Izba Pamięci Adama Mickiewicza.

Pierwsza wzmianka o kościele św. Jakuba pochodzi z 1423 r., choć został wzniesiony przez Budziszewskich już w XIV w. W 1440 r. plebanem był Hanko, a rok później Piotr. Przy kościele założono szkołę parafialną, wymienianą w źródłach od 1515 r. Kościół posiadający od 1693 r. swoich plebanów, ok. 1645 r. został z niewiadomej przyczyny przekazany pod zarząd plebanów w Skokach, bez odpowiedniego dekretu władz kościelnych na ich połączenie. Stan taki utrzymał się aż do 1958 r., kiedy to ponownie utworzono parafię św. Jakuba w Budziszewku. Najstarszy kościół drewniany przetrwał aż do połowy XVIII w. Był już wtedy w bardzo złym stanie technicznym (zerwana część dachu, uszkodzona ściana) i dlatego przestano w nim odprawiać nabożeństwa. W roku 1755 ówczesny dziedzic Budziszewka – Władysław Tomicki, miecznik poznański, wystawił nowy kościół drewniany tego samego wezwania, który został także afiliowany do parafii w Skokach. Przetrwał on do naszych czasów. Staraniem Stanisława Łubieńskiego kościół w 1871 r. został odnowiony. Siedem lat później odebrał świątynię katolikom dziedzic von Treskow i przeznaczył do nabożeństw w obrządku ewangelickim. Na mocy wyroku sądowego kościół przywrócono katolikom, a w 1905 r. na nowo poświęcono.

Zabytki

zabytek Kościół pw. św. Jakuba – został usytuowany na niewielkim wzniesieniu w zachodniej części wsi, w pobliżu skrzyżowania dróg. Pierwotnie drewniany o konstrukcji zrębowej, od 1960 r., po przebudowie, częściowo konstrukcji żelaznej. Orientowany jednonawowy z transeptem i nieco węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Od północy i południa zostały ulokowane małe zakrystie. Przy nawie od zachodu znajduje się wieża z kruchtą w przyziemiu. Wejście do kościoła usytuowane jest na osi fasady. Dachy dwuspadowe pokryte są blachą miedzianą. Ośmioboczna wieżyczka z sygnaturką jest zwieńczona baniastym hełmem. Do cenniejszych elementów wyposażenia należą:

  • ołtarz główny, barokowy po połowie XVIII w. z rzeźbami św. Wawrzyńca i św. Stanisława oraz obrazami Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Jakubem w zwieńczeniu,
  • ołtarz boczny – prawy, rokokowy z trzeciej ćwierci XVIII w. z Chrystusem ukrzyżowanym, obok rzeźby NMP i św. Marii Magdaleny,
  • ołtarz boczny – lewy, rokokowy, podobnie datowany, z obrazem św. Katarzyny, figurami św. Katarzyny i nieznanej zakonnicy, w zwieńczeniu obraz św. Antoniego z Dzieciątkiem
  • przy transepcie obraz św. Józefa,
  • chrzcielnica alabastrowa, zwieńczona nakryciem w kształcie korony z krzyżem (XVIII w.)

Ponadto: dwa konfesjonały z trzeciej ćwierci XVIII w., organy z 1905 r.,

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 106 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 12843
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.