Brugmansja
Ilustracja
Brugmansia suaveolens
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Klad

astrowe

Nadrząd

astropodobne

Rząd

psiankowce

Rodzina

psiankowate

Rodzaj

Brugmansja

Nazwa systematyczna
Brugmansia Pers.
Syn. Pl. 1: 216 (1805)
Typ nomenklatoryczny

Brugmansia candida Pers[3].

Synonimy
  • Elisia Milano
  • Methysticodendron R.E.Schult.
  • Pseudodatura Zijp[4]
Pokrój Brugmansia ×candida

Brugmansja (Brugmansia Pers.) – rodzaj wieloletnich roślin z rodziny psiankowatych (Solanaceae), obejmujący 6 gatunków i 4 mieszańce, dawniej występujące naturalnie w południowoamerykańskich Andach[5], gdzie zasiedlały lasy mgliste[6], jednak obecnie uważane są za gatunki wymarłe na wolności i występują jedynie w uprawie oraz w stanie zdziczałym po ucieczce z uprawy[7]. Niegdyś gatunki zaliczane do tego rodzaju były włączane do blisko spokrewnionego rodzaju bieluń (Datura), stąd zachowała się ich zwyczajowa, aczkolwiek nieprawidłowa polska nazwa "bieluń"[8]. W handlu spotyka się je pod spolszczoną, angielską nazwą zwyczajową "trąby anielskie". Są to rośliny śmiertelnie trujące. W ich tkankach obecne są alkaloidy tropanowe: skopolamina i atropina[9].

Morfologia

Pokrój
Szerokie krzewy, osiągające wysokość do 4 m, rzadziej drzewa, dorastające do wysokości 10 m[8].
Liście
Ogonkowe, przeważnie jajowate[10], o długości 15–25 cm, u młodych roślin ząbkowane[8].
Kwiaty
Bardzo duże, promieniste, 5-krotne, zwisające, o długości do 30 cm[8], wyrastające pojedynczo z kątów liściowych. Okwiat podwójny. Kielich rurkowaty, 5-klapowy lub pochwiasty. Korona kwiatu biała, różowa, czerwona, zielonkawa lub żółtawa, trąbkowata, z 5 ząbkowatymi wierzchołkami, wywiniętymi do tyłu. Pręciki niekiedy kolankowate, równe, o równowąskich główkach osadzonych u nasady. Zalążnia dwukomorowa[10].
Owoce
Zdrewniała, gładka, wydłużona lub okrągła, nieuzbrojona torebka[10].
Gatunki podobne
Przedstawiciele rodzaju bieluń, które są roślinami jednorocznymi, o kwiatach skierowanych pod kątem do góry i kolczastych owocach[11].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)
Rodzaj należy do podrodziny Solanoideae, rodziny psiankowatych, rzędu psiankowców, kladu astrowych, zaliczanych do wczesnych dwuliściennych[2].
Wykaz gatunków[12]
  • Brugmansia arborea (L.) Steud.
  • Brugmansia longifolia Lagerh. (nazwa według IUCN uznawana za synonim Brugmansia ×insignis (Barb. Rodr.) Lockwood ex R.E. Schult)[6]
  • Brugmansia pittieri (Saff.) Moldenke
  • Brugmansia sanguinea (Ruiz & Pav.) D. Don
  • Brugmansia suaveolens (Humb. & Bonpl. ex Willd.) Bercht. & J. Presl
  • Brugmansia versicolor Lagerh.
Mieszańce[12]
  • Brugmansia ×candida Pers.
  • Brugmansia ×dolichocarpa Lagerh.
  • Brugmansia ×insignis (Barb. Rodr.) Lockwood ex R.E. Schult.
  • Brugmansia ×rubella (Soff.) Moldenke

Zagrożenie

Siedem gatunków Brugmansia, ujętych w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych[6] ma status EW czyli "nie występujący na wolności / wyginął w stanie dzikim ":

  • Brugmansia arborea
  • Brugmansia aurea (według The Plant List to synonim Brugmansia sanguinea)[12]
  • Brugmansia ×insignis
  • Brugmansia sanguinea
  • Brugmansia suaveolens
  • Brugmansia versicolor
  • Brugmansia vulcanicola (według The Plant List to podgatunek Brugmansia sanguinea subsp. vulcanicola (A.S.Barclay) Govaerts[12])

Zastosowanie

Kwiaty Brugmansia
Brugmansia aurea
Brugmansia ×candida
Brugmansia sanguinea
Brugmansia versicolor
Brugmansia vulcanicola
Brugmansia 'Charles Grimaldi'
Rośliny ozdobne
Popularna roślina ozdobna ze względu na atrakcyjne, pachnące kwiaty[5]. W uprawie spotyka się przede wszystkim gatunki i mieszańce[5]:
  • Brugmansia aurea, o wysokości do 6 metrów i kremowych do bladozłotożółtych kwiatach,
  • Brugmansia ×candida, osiągająca 4,5 metra wysokości, o białych kwiatach, mocno pachnących nocą,
  • Brugmansia ×insignis, o wysokości 3 metrów i kwiatach białych,
  • Brugmansia sanguinea, o kwiatach pomarańczowoczerwonych z żółtym unerwieniem, osiągająca wysokość do 12 metrów,
a także kultywary[5]:
  • Brugmansia 'Charles Grimaldi', o wysokości do 180 cm i dużych, bladopomarańczowożółtych kwiatach,
  • Brugmansia 'Frosty Pink', osiągający wysokość 180 cm, o kwiatach bladomoreloworóżowobiałych.
Roślina psychoaktywna
W Ameryce Południowej liście i nasiona wykorzystywane są przez szamanów ze względu na działanie halucynogenne[13].

Uprawa

Są to rośliny wrażliwe na mróz (strefy mrozoodporności 9–11), zazwyczaj nie przeżywają zim panujących w Polsce (szkodliwe są już temperatury około 0°C). Dlatego też brugmansje należy zimować w pomieszczeniach. Najlepiej rosną na stanowiskach osłoniętych, nasłonecznionych (gdzie wtedy zakwitają najbardziej obficie), w półcieniu kwitnienie jest mniej obfite. Znoszą doskonale letnie upały i ostre słońce (pod warunkiem stałej wilgotności podłoża). Brugmansje rosną najlepiej na zasobnych, żyznych glebach o średniej wilgotności. Można je uprawiać w podłożach dla roślin balkonowych z domieszką piasku lub drobnego żwiru[14]. Najlepiej uprawiać je na osłoniętych stanowiskach ze względu na dużą wrażliwość kwiatów i pędów na wiatr. Są często atakowane przez mączliki, przędziorki i ślimaki[5].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-02-17] (ang.).
  3. ↑ Tropicos. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-02-17].
  4. ↑ GRIN Taxonomy for Plants. [dostęp 2011-02-17].
  5. 1 2 3 4 5 Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 156-157, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  6. 1 2 3 IUCN 2010. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2010.4. [dostęp 2014-10-17].
  7. ↑ Ulrike Preissel, Hans-Georg Preissel, Brugmansia and Datura: Angel's Trumpets and Thorn Apples, 2002, ISBN 1552095983, ISBN 9781552095980.
  8. 1 2 3 4 Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.
  9. ↑ Louise Frost, Alistair Griffiths, Philip McMillan Browse: Plants of Eden (Eden Project). Alison Hodge Publishers, 2001. ISBN 978-0-906720-29-5.
  10. 1 2 3 Digital Flora of Taiwan. [dostęp 2011-02-17].
  11. ↑ Brugmansia (Angels Trumpets). www.clisby.eclipse.co.uk. [dostęp 2011-02-17]. (ang.).
  12. 1 2 3 4 The Plant List (2010). Version 1. Published on the Internet. [dostęp 2011-02-17].
  13. ↑ Christina Pratt: An Encyclopedia of Shamanism. Rosen Publishing Group, s. 68. ISBN 978-1-4042-1140-7.
  14. ↑ Agnieszka Mike-Jeziorska: Brugmansja. 2013. [dostęp 2013-04-24]. (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.