 Kryształy boraksu | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
Na2[B4O5(OH)4] x 8 H2O |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
2-2,5 |
| Przełam |
muszlowy |
| Łupliwość |
wyraźna |
| Pokrój kryształu |
tabliczkowy, słupkowy |
| Układ krystalograficzny | |
| Gęstość minerału |
1,72 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
biała, żółtawa, szara, niekiedy niebieskawa lub zielonkawa, może być bezbarwny |
| Rysa |
Biała |
| Połysk |
szklisty, czasami tłusty |
Boraks rodzimy (tinkal) – minerał z gromady boranów, zbudowany głównie z uwodnionego boranu sodu.
Najczęściej tworzy skupienia ziemiste, zbite i naskorupienia. Kryształy mają pokrój tabliczkowy, słupkowy – czasami widać wyraźne pionowe prążkowanie. Jest kruchy, przezroczysty, charakteryzuje się słodkawo-cierpkim smakiem, jest rozpuszczalny w wodzie. Na powietrzu mętnieje, traci wodę i przechodzi stopniowo w tynkalkonit [Na2(B4O5(OH) 4 x 3 H2O)], który otacza go coraz to grubszą warstwą i niszczy kryształy.
Występowanie
Występuje wyłącznie w skałach osadowych. Krystalizuje z wód słonych jezior boranowych jako produkt ich odparowania. Tworzy się w klimacie pustynnym (gorącym i suchym). Współwystępuje z halitem, natronem = sodą rodzimą, uleksytem.
Miejsca występowania: Stany Zjednoczone (Boron, Searles Lake, Clear Lake w Kalifornii, także Dolina Śmierci), Tybet (okolice Lhasy, rejon jezior Lob-nor i Nam Co), Kaszmir, Włochy (w fumarolach w Larderello), Chile (na pustyni Atacama), Kazachstan, Iran.
Zastosowanie
- w kolekcjonerstwie
- w ceramice (szkliwo borowo-węglanowe)
- w farbiarstwie (zaprawa)
- w garbarstwie
- w kosmetyce
- w lecznictwie (np. przeciw kandydozie)
- jako surowiec do otrzymywania innych związków boru
- w przemyśle szklarskim
- jako topnik do lutowania, spawania i kucia metali (zwłaszcza żelaza i stali)
- ze względu na dużą zawartość boru i łatwość otrzymania jest używany jako składnik osłon przeciwko promieniowaniu neutronowemu (bor ma duży przekrój czynny na pochłanianie neutronów)
- w analizie chemicznej stosuje się go do otrzymywania pereł boranowych, zbudowanych z metaboranu sodowego (NaBO2), które umożliwiają szybkie wykrywanie niektórych kationów metali.
Bibliografia
- Minerały i kamienie szlachetne – podręczny leksykon przyrodniczy. Warszawa: Horyzont – Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. ISBN 83-7311-317-7.
- Walter Schumann: Minerały świata z systemem szybkiego oznaczania. Warszawa: Alma-Press, 2003. ISBN 83-7020-313-2.
- Jaroslav Bauer: Przewodnik Skały i minerały. Warszawa: Multico, 1997. ISBN 978-83-7073-050-5. OCLC 69557360.