Bolzano
wł. Provincia autonoma di Bolzano
niem. Autonome Provinz Bozen-Südtirol
prowincja
Ilustracja
Mapa fizyczna prowincji
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Włochy

Region autonomiczny

 Trydent-Górna Adyga

Siedziba

Bolzano

Kod statystyczny

ISTAT: 021

Gubernator

Arno Kompatscher
(od 2014[1])

Powierzchnia

7400,43 km²

Populacja (2018)
• liczba ludności


531 178

• gęstość

72 os./km²

Numer kierunkowy

0463, 0471, 0472, 0473, 0474

Kod pocztowy

39010-39100

Tablice rejestracyjne

BZ

Położenie na mapie Włochy
Położenie na mapie
46°40′N 11°26′E/46,666667 11,433333
Strona internetowa

Bolzano (oficjalnie: wł. Provincia autonoma di Bolzano, niem. Autonome Provinz Bozen, władze prowincji używają nazwy wł. Provincia autonoma di Bolzano-Alto Adige, niem. Autonome Provinz Bozen-Südtirol) – prowincja o statusie autonomii, położona w północnych Włoszech, w regionie Trydent-Górna Adyga. Obejmuje obszar Tyrolu Południowego (Górnej Adygi). Jest zamieszkana głównie przez ludność niemieckojęzyczną, a także w mniejszym stopniu przez ludność włoskojęzyczną i ladyńskojęzyczną.

Historia

Ustrój polityczny

Status i organy władzy

Prowincja Bozen-Südtirol wraz z prowincją Trydent wchodzi w skład regionu Trydent-Górna Adyga, będącego terytorium autonomicznym na mocy specjalnego statutu (wł. Statuto speciale per il Trentino-Alto Adige, niem. Sonderstatut für Trentino-Südtirol)[uwaga 1]) zatwierdzonego dekretem prezydenta Republiki Włoskiej z dnia 31 sierpnia 1972 roku. Zgodnie z zapisami statutu obie prowincje należące do regionu Trydent-Górna Adyga mają szczególną autonomię, przyznaną „ze względu na ich rodzaj i treść”[2].

Organami władzy w prowincji Bozen-Südtirol są Rada Prowincji[3] (wł. Consiglio provinciale, niem. Landtag), rząd prowincji (wł. Giunta provinciale, niem. Landesregierung) i gubernator[4][5] (wł. Presidente della Provincia, niem. Landeshauptmann)[2][6]. Ich siedziby znajdują się w Bolzano (niem. Bozen, lad. Bulsan)[7][8][9].

Rada Prowincji

Siedziba Rady Prowincji

Rada Prowincji, będąca organem o charakterze parlamentu na mocy statutu oraz w zgodzie z konstytucją i zasadami porządku prawnego Republiki Włoskiej jest uprawniona do uchwalenia Ustawy Prowincji (rodzaj ustawy zasadniczej; wł. La legge provinciale, niem. Landesgesetz) która po zatwierdzeniu przez deputowanych bezwzględną większością głosów określa formę rządu prowincji (zwłaszcza warunki wyboru Rady Prowincji, gubernatora i rad regionalnych), relacje między organami władzy, zasady składania i zatwierdzania uzasadnionych wniosków o wotum nieufności dla gubernatora, rozpatrywanie przypadków niekwalifikowalności i niezgodności dotyczących organów, a także warunki realizowania inicjatyw obywatelskich w sprawie ustroju prowincji i organizowania referendów[2]. Główną funkcją Rady Prowincji jest tworzenie prawa obowiązującego na terenie Bozen-Südtirol[10]. Organ ten składa się z 35 deputowanych, którzy sprawują swój urząd przez okres 5 lat[2]. Jest jedynym w Bozen-Südtirol organem wybieranym wyłącznie w wyborach bezpośrednich[10]. W wyborach startują działacze zarówno partii politycznych działających wyłącznie na terenie prowincji, jak i partii ogólnowłoskich[11]. Lokalna scena polityczna składa się z kilku partii. Najpopularniejszą i jednocześnie najstarszą z nich jest Południowotyrolska Partia Ludowa (niem. Südtiroler Volkspartei; SVP)[3]. Oprócz niej w prowincji funkcjonują także Die Freiheitlichen (pol. „Liberałowie”), Süd-Tiroler Freiheit (pol. „Wolność Południowotyrolska”; STF), BürgerUnion für Südtirol (pol. „Unia Obywatelska Tyrolu Południowego”; UfS), Team Köllensperger (pol. „Zespół Köllenspergera”) i Verdi Grüne Vërc (od 2017 roku część Europejskiej Partii Zielonych)[3][12][13].

Rząd prowincji

Siedziba rządu prowincji

Rząd prowincji jest organem władzy wykonawczej w Bozen-Südtirol. W jego skład wchodzi gubernator, dwóch zastępców gubernatora - jeden musi reprezentować niemiecką, a drugi włoską grupę językową oraz pewnej liczby radnych regionalnych. Gubernator i radni regionalni są wybierani przez Radę Prowincji w oddzielnych głosowaniach bezwzględną większością głosów[6]. Następnie spośród wybranych radnych regionalnych Rada Prowincji wybiera dwóch zastępców gubernatora. Gubernator potem określa, który z zastępców przejmie jego obowiązki w przypadku niedyspozycji i przypisuje dekretem członkom rządu dziedziny, którymi będą musieli zarządzać[6]. Skład rządu musi odzwierciedlać siłę grup językowych reprezentowanych w Radzie Prowincji. Ponadto na mocy nowelizacji Ustawy Prowincji z 31 stycznia 2001 roku mogą się w nim znajdować osoby niebędące deputowanymi Rady Prowincji[6]. Wybór takich osób wymaga zatwierdzenia przez Radę Prowincji kwalifikowaną większością 2/3 głosów i zgody deputowanych reprezentujących tę samą grupę językową co kandydat[6].

Podział administracyjny

Gminy

Gminy prowincji
Wspólnoty okręgowe prowincji

Na terenie prowincji istnieje 116 gmin (niem. Gemeinde, wł. Comune)[14]. Poniższa tabela przedstawia gminy o powierzchni przekraczającej 100 km² (kolejność od największej do najmniejszej).

Nazwa niemiecka Nazwa włoska Nazwa ladyńska Powierzchnia[14] Populacja[uwaga 2][14] Gęstość[uwaga 3][14]
Sarntal Sarentino – 302,50 km² 7145 osób 24 os./km²
Mals Malles Venosta – 247,11 km² 5272 osoby 21 os./km²
Schnals Senales – 210,43 km² 1228 osób 6 os./km²
Graun im Vinschgau Curon Venosta – 210,37 km² 2389 osób 11 os./km²
Ulten Ultimo – 208,52 km² 2896 osób 14 os./km²
Ratschings Racines – 203,50 km² 4497 osób 22 os./km²
Moos in Passeier Moso in Passiria – 194,58 km² 2086 osób 11 os./km²
Ahrntal Valle Aurina – 187,28 km² 6022 osoby 32 os./km²
Sand in Taufers Campo Tures – 164,47 km² 5496 osób 33 os./km²
Enneberg Marebbe Mareo 161,34 km² 3081 osób 19 os./km²
Martell Martello – 143,82 km² 841 osób 6 os./km²
Pfitsch Val di Vizze – 142,00 km² 3093 osób 22 os./km²
Stilfs Stelvio – 140,92 km² 1141 osób 8 os./km²
Toblach Dobbiaco – 126,33 km² 3351 osób 27 os./km²
Rasen-Antholz Rasun Anterselva – 120,92 km² 2917 osób 24 os./km²
Kastelruth Castelrotto Ciastel 117,81 km² 6855 osób 58 os./km²
Schlanders Silandro – 115,20 km² 6215 osób 54 os./km²
Brenner Brennero – 114,30 km² 2232 osoby 20 os./km²
Deutschnofen Nova Ponente – 112,02 km² 3937 osób 35 os./km²
Ritten Renon – 111,48 km² 7955 osób 71 os./km²
Vintl Vandoies – 110,53 km² 3339 osób 30 os./km²
Laas Lasa – 110,11 km² 4045 osób 37 os./km²
Gsies Valle di Casies – 108,95 km² 2320 osób 21 os./km²
Mühlwald Selva dei Molini – 104,52 km² 1432 osoby 14 os./km²

Wspólnoty okręgowe

Prowincja jest również podzielona na 8 tzw. wspólnot okręgowych (niem. Bezirksgemeinschaft, wł. Comunità comprensoriale)[14]. Poniższa tabela przedstawia je wszystkie, ułożone w kolejności od największej do najmniejszej.

Nazwa niemiecka Nazwa włoska Nazwa ladyńska Siedziba władz Powierzchnia[14] Populacja[uwaga 4][14] Gęstość[uwaga 5][14]
Pustertal Val Pusteria Val de Puster Bruneck[15] 2071,66 km² 83 114 osób 40 os./km²
Vinschgau Val Venosta
–
 Schlanders[16] 1441,68 km² 35 974 osoby 25 os./km²
Burggrafenamt Burgraviato
–
 Meran[17] 1100,73 km² 104 216 osób 95 os./km²
Salten-Schlern Salto-Sciliar Salten-Sciliër Bozen[18] 1036,63 km² 50 111 osób 48 os./km²
Wipptal Alta Valle Isarco
–
 Sterzing[19] 650,01 km² 20 457 osób 31 os./km²
Eisacktal Valle Isarco
–
 Brixen[20] 623,78 km² 53 648 osób 86 os./km²
Überetsch-Unterland Oltradige-Bassa Atesina
–
 Neumarkt[21] 423,60 km² 75 919 osób 179 os./km²
Bozen Bolzano Bulsan Bolzano 52,34 km² 107 739 osób 2058 os./km²

Demografia

Liczba ludności

Według spisu statystycznego, przeprowadzonego w 2018 roku przez instytuty ASTAT i ISTAT mającą 7400,43 km² powierzchni prowincję zamieszkiwało 531 178 osób. Gęstość zaludnienia wynosiła 72 os./km²[14].

Języki

Specjalny spis przeprowadzony przez ASTAT i ISTAT w 2011 roku wykazał, że przynależność do niemieckojęzycznej grupy językowej w prowincji Bozen-Südtirol zadeklarowało 310 360 osób (98,65% liczby wszystkich użytkowników języka niemieckiego w prowincji), zaś przyporządkowanie - 4244 osoby (1,35%). W przypadku grupy włoskojęzycznej było to odpowiednio: 115 161 osób (97,49% liczby wszystkich użytkowników języka włoskiego) i 2959 osób (2,51%), z kolei ladyńskojęzycznej: 20 126 osób (97,95% liczby wszystkich użytkowników języka ladyńskiego) i 422 osoby (2,05%)[22].

W skali całej populacji prowincji rozkład procentowy poszczególnych grup językowych przedstawiał się w 2011 roku następująco[22]:

  • 69,64% posługujących się językiem niemieckim na zasadzie przynależności i 55,66% tych, którzy używają go według kryterium przyporządkowania, co daje w sumie 69,41% wszystkich niemieckojęzycznych osób.
  • 25,84% posługujących się językiem włoskim na zasadzie przynależności i 38,81% tych, którzy używają go według kryterium przyporządkowania, co daje w sumie 26,06% wszystkich włoskojęzycznych osób.
  • 4,52% posługujących się językiem ladyńskim na zasadzie przynależności i 5,53% tych, którzy używają go według kryterium przyporządkowania, co daje w sumie 4,53% wszystkich ladyńskojęzycznych osób.
Grupy językowe we wszystkich gminach prowincji na podstawie spisu z 2011 roku

Niemieckojęzyczni mieszkańcy prowincji stanowili większość w 103 gminach. Największy ich odsetek, wynoszący dokładnie 100% występował w gminie Martell. Na drugim miejscu pod tym względem znalazła się gmina Rodeneck (99,65% liczby wszystkich mieszkańców), zaś na trzecim – gmina Moos in Passeier (99,58%)[22]. Ogółem liczba ludności posługującej się językiem niemieckim w 26 gminach przekraczała 98%, w 64 gminach była wyższa niż 95%, zaś w 77 gminach przewyższała wartość 90%[22].

W 8 gminach przewagę liczebną miała ludność ladyńskojęzyczna. Te gminy to: La Val (97,66% liczby wszystkich mieszkańców), San Martin de Tor (96,71%), Badia (94,07%), Mareo (92,09%), Santa Cristina Gherdëina (91,40%), Sëlva (89,74%), Corvara (89,70%) i Urtijëi (84,19%)[22].

5 gmin było zamieszkanych w większości przez ludzi posługujących się językiem włoskim. Były to: Bolzano (73,80% liczby wszystkich mieszkańców), Laives (71,50%), Bronzolo (62,01%), Salorno (61,85%) i Vadena (61,50%)[22].

Uwagi

  1. ↑ Oba warianty językowe w j. pol. oznaczają „Specjalny Statut dla Trydentu-Górnej Adygi/Tyrolu Południowego”.
  2. ↑ Stan na 2018 rok.
  3. ↑ Stan na 2018 rok.
  4. ↑ Stan na 2018 rok.
  5. ↑ Stan na 2018 rok.

Przypisy

  1. ↑ Arno Kompatscher. [w:] Speakers [on-line]. sfscon.it. [dostęp 2019-09-25]. (ang.).
  2. 1 2 3 4 Statuto speciale per il Trentino-Alto Adige/Sonderstatut für Trentino-Südtirol. regione.taa.it, 1972. [dostęp 2019-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-25)]. (wł.).
  3. 1 2 3 Südtirol - co dalej z niemiecką autonomią?. [w:] Publicystyka [on-line]. kresy.pl, 2016-10-05. [dostęp 2019-09-26]. (pol.).
  4. ↑ Damazy Górski: Adyga daleko od Rzymu. [w:] Świat [on-line]. rp.pl, 2011-02-09. [dostęp 2019-09-25].
  5. ↑ Ograniczenia dotyczące zakupu nowych nieruchomości w Tyrolu Południowym. [w:] Wiadomości [on-line]. rellox.pl, 2018-12-16. [dostęp 2019-09-25].
  6. 1 2 3 4 5 Landesregierung. [w:] Südtirols politisches System [on-line]. provinz.bz.it. [dostęp 2019-09-25]. (niem.).
  7. ↑ Kontakte. landtag-bz.org. [dostęp 2019-09-25]. (niem.).
  8. ↑ Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter. provinz.bz.it. [dostęp 2019-09-25]. (niem.).
  9. ↑ Arno Kompatscher. [w:] Mitglieder [on-line]. provinz.bz.it. [dostęp 2019-09-25]. (niem.).
  10. 1 2 Landtag. [w:] Südtirols politisches System [on-line]. provinz.bz.it. [dostęp 2019-09-25]. (niem.).
  11. ↑ Landtagswahlen 2018; Wahl des Landtages der Autonomen Provinz Bozen - Südtirol 21. Oktober 2018; Endgültige Ergebnisse. buergernetz.bz.it. [dostęp 2019-09-26]. (niem.).
  12. ↑ luk: Vorbereitungen auf die nächsten Wahlen; Ein Jahr Team Köllensperger: “Das war erst der Anfang”. [w:] Politik [on-line]. suedtirolnews.it, 2019-07-19. [dostęp 2019-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-26)]. (niem.).
  13. ↑ Verdi Grüne Vërc EGP – Candidate Member. [w:] European Greens [on-line]. verdi.bz.it. [dostęp 2019-09-26]. (niem.).
  14. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Demografische Daten - 2018; Downloads. [w:] Aktuelles und Publikationen [on-line]. astat.provinz.bz.it, 2019-09-20. [dostęp 2019-09-23]. (niem.).
  15. ↑ Kontakt. [w:] Anschrift [on-line]. bezirksgemeinschaftpustertal.it. [dostęp 2019-09-24]. (niem.).
  16. ↑ Kontakt. [w:] Organisation [on-line]. bzgvin.it. [dostęp 2019-09-24]. (niem.).
  17. ↑ Kontakt. [w:] Verwaltung [on-line]. bzgbga.it. [dostęp 2019-09-24]. (niem.).
  18. ↑ Kontakt. [w:] Verwaltung [on-line]. ccsaltosciliar.it. [dostęp 2019-09-24]. (niem.).
  19. ↑ Kontakt. [w:] Organisation [on-line]. wipptal.org. [dostęp 2019-09-24]. (niem.).
  20. ↑ Kontakt. [w:] Verwaltung [on-line]. bzgeisacktal.it. [dostęp 2019-09-24]. (niem.).
  21. ↑ Kontakt. [w:] Über Uns [on-line]. bzgcc.bz.it. [dostęp 2019-09-24]. (niem.).
  22. 1 2 3 4 5 6 Zusammensetzung der drei Sprachgruppen in Prozenten (bezogen auf die bei den Volkszählungen 2001 und 2011 abgegebenen gültigen Erklärungen) nach Gemeinden/Consistenza percentuale per comune dei tre gruppi linguistici sul totale delle dichiarazioni valide rilasciate ai censimenti della popolazione del 2001 e del 2011. [w:] Volkszählung 2011/Censimento della popolazione 2011 [on-line]. astat.provinz.bz.it, 2012-06. [dostęp 2019-09-24]. (niem.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.