| wieś | |
_muzeum_(1).jpg.webp) Zagroda Młyńska w Bogdańcu – Oddział Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
26 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1259[1] |
| Strefa numeracyjna |
95 |
| Kod pocztowy |
66-450[2] |
| Tablice rejestracyjne |
FGW |
| SIMC |
0178672 |
Położenie na mapie gminy Bogdaniec _location_map.png.webp) | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego  | |
 52°41′20″N 15°04′14″E/52,688889 15,070556[3] | |
| Strona internetowa | |
.jpg.webp)
Kościół św. Jana Chrzciciela
Bogdaniec (niem. Dühringshof[4] do 1945) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Bogdaniec. Według danych z 2012 r. liczyła 1237 mieszkańców.
Miejscowość została założona w latach 1767–1768 w ramach kolonizacji fryderycjańskiej – zagospodarowania tzw. łęgów warciańskich. Szybki rozwój nastąpił w 2. połowie XIX w. Od 1945 r. leży w granicach Polski.
We wsi działa Muzeum Kultury i Techniki Wiejskiej w tzw. Zagrodzie Młyńskiej, na którą składa się m.in. zabytkowy młyn z 1826 r. W sierpniu odbywa się tu cykliczna impreza „Lubuskie Święto Chleba”.
Położenie
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położony jest Bogdaniec należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Kotlina Gorzowska.
Miejscowość położona jest 6 km na zachód od granic Gorzowa Wielkopolskiego.
Środowisko naturalne
W pobliżu Bogdańca położone są rezerwaty przyrody „Bogdanieckie Cisy” (na północy gminy, pomiędzy miejscowościami Lubno i Marwice), „Bogdanieckie Grądy” (w zachodniej części gminy) oraz „Dębowa Góra” (po lewej stronie drogi Bogdaniec – Stanowice).
Demografia
Ludność w ostatnich 3 stuleciach[5][6][7][8][9][10]:
Historia
- 1767–1768 – w ramach kolonizacji fryderycjańskiej (zagospodarowanie tzw. łęgów warciańskich) na terenach domeny Mironice, w pobliżu Genninschen Holländer Dammes (grobli usypanej przez olędrów z Jenina), osiedlają się 32 rodziny; kolonia łącznie liczy 443 morgi i dla upamiętnienia pruskiego generał-majora wsławionego w wojnie siedmioletniej – Bernharda Alexandra von Düringshofen, dowódcy Infanterieregiment No. 24 – zostaje nazwana Düringshofen. Dekretem Fryderyka II Wielkiego, koloniści po uiszczeniu 60 talarów za dom zwolnieni zostali z wszelkich ciężarów przez okres 6 lat oraz uposażeni w 10 mórg ziemi i budulec na drewniane chaty kryte trzciną.
- 1782–1783 – wybudowano kościół o konstrukcji szachulcowej, jednonawowy, bez wieży
- 1801 – kolonię zamieszkuje 229 osób (35 gospodarstw), w tym 31 kolonistów, 1 budnik (chłop małorolny), 10 komorników (chłopów bezrolnych); jest tu kuźnia, karczma.
- 1826 – wybudowano tzw. Młyn Górny
- 1857 – budowa Kolei Wschodniej przebiegającej koło Bogdańca i łączącej Berlin z Gdańskiem; rozpoczyna się szybki rozwój miejscowości
- Początek XX w. – wybudowano młyn parowy
- Okres międzywojenny – Bogdaniec jest zasobną wsią – jest tu 6 młynów wodnych i parowych, 2 tartaki, wiele zakładów budowlanych i rzemieślniczych; działa browar, fabryka likierów, wytwórnia soków, palarnia kawy, kilka ogrodnictw i dobrze rozwinięta sieć handlowo-usługowa
- 30.01.1945 – do Bogdańca wkraczają oddziały radzieckie 5 Armii Uderzeniowej 1 Frontu Białoruskiego
- Od 15.02.1945 – we wsi stacjonuje Oddział Służby Łączności NKWD (6 osób)
- 07.1945 – przybywają pierwsi osadnicy, głównie z Kresów Wschodnich, również z centralnej i zachodniej części przedwojennej Polski
- 15.08.1945 – poświęcenie kościoła jako rzymskokatolickiego przez oo. Kapucynów z parafii Podwyższenia Świętego Krzyża w Gorzowie Wlkp.
- 09.1945 – we wsi mieszka 220 Polaków i 10 Niemców
- 25.09.1945 – pierwszym sołtysem zostaje Czesław Majchrzak
- 14.05.1946 – powiatowa Rada Narodowa w Gorzowie uchwaliła podział powiatu na gminy, w tym gminę Bogdaniec.
- 1.01.1955 – w następnie reformy administracyjnej, wieś należy i jest siedzibą gromady Bogdaniec.
- 1.01.1973 – w następstwie reformy administracyjnej, wieś należy i jest siedzibą gminy Bogdaniec w powiecie gorzowskim.
- 1975–1998 – miejscowość wchodziła w skład województwa gorzowskiego.
Nazwa
Düringshofen 1767, 1809; Col. Dühringshofen 1893; Dühringshof 1905, 1944; Bogdaniec 1946[11]. Niemiecka nazwa została nadana dla upamiętnienia pruskiego generał-majora z okresu wojny siedmioletniej, Bernharda Alexandra von Düringshofen (1714–1776). Polska nazwa Bogdaniec pochodzi prawdopodobnie od nazwiska radzieckiego generała Siemiona Bogdanowa, dowódcy 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej, która współpracując w czasie styczniowej ofensywy z 5 Armią Uderzeniową, walczyła na terenie ziemi gorzowskiej[12].
Administracja
Miejscowość jest siedzibą gminy Bogdaniec i sołectwa.
Architektura
- Kościół pw. św. Jana Chrzciciela – wybudowany w latach 1782–1783 w konstrukcji szachulcowej, jednonawowy, bez wieży, na planie prostokąta. W 1868 r. odnowiono zachodnią ścianę szczytową, w 1882 r. otynkowano budynek wewnątrz i na zewnątrz, w 1933 r. wnętrze gruntownie odnowiono. W latach 1974–1975 wymieniono ściany ryglowe na murowane, dobudowano prezbiterium i dwie boczne zakrystie. W 1975 r. dobudowano przedsionek. W 1978 r. wymieniony został wystrój kościoła – m.in. wykończono ołtarz główny, wmurowano granitowy krzyż w główną ścianę prezbiterium, zbudowano boczny ołtarz – Grób Boży; ze starego wystroju pozostały tylko filary podtrzymujące strop, chór i organy (zakupione w 1882 r. w Gusow).
- Młyn Górny (niem. Obermühle) – wzniesiony w 1826 r. w konstrukcji szkieletowej (szachulcowej), drewniano-ceglanej, nakryty dachem naczółkowym o więźbie krokwiowo-jętkowej. Napędzany był kołem wodnym poruszanym przez wody rzeczki Bogdanka, następnie turbiną wodną, w 1936 r. wprowadzono silnik spalinowy, a w 1939 r. elektryczny. Do 1945 r. młyn należał do rodziny Wolf i Werke, po 1945 r. był młynem gromadzkim i funkcjonował do 1992 r. 10.04.1984 r. Urząd Gminy Bogdaniec przekazał młyn na rzecz Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wlkp., które planowało utworzenie Skansenu Budownictwa Wiejskiego Wsi Dolnowarciańskiej (inicjator dr Wojciech Sadowski); obecnie dawny młyn i zabudowania gospodarcze mieszczą ekspozycje Działu Etnograficznego. W 1988 r. przeprowadzono prace remontowe, m.in. zrekonstruowano budynek szkieletowy, w którym mieści się maglarnia, gręplarnia i kuźnia. Wpisany do rejestru zabytków nr KOK-I-626/63 z 18.02.1963 oraz 79 z 02.11.1976[13].
Kultura
Zagroda Młyńska w Bogdańcu
_muzeum_(2).jpg.webp)
_muzeum_(3).JPG.webp)
_muzeum_(4).JPG.webp)
_muzeum_(5).JPG.webp)
_muzeum_(6).JPG.webp)
- Oddział Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie, Muzeum Kultury i Techniki Wiejskiej – mieści się w Zagrodzie Młyńskiej, na którą składają się młyn z 1826 r. (tzw. Młyn Górny) oraz sąsiadujące z nim budynki. Ekspozycję stanowią m.in.: oryginalne wyposażenie młyna elektrycznego z 1936 r. oraz wystawa „Młynki we młynie”, obejmująca ponad 150 obiektów powstałych w większości na przełomie XIX i XX w.
- Park Kulturowy „Dolina Trzech Młynów”, utworzony w 2006 r., obejmuje obszar doliny rzeki Bogdanki w północnej części miejscowości Bogdaniec, wzdłuż drogi do Stanowic, gdzie zlokalizowane trzy historyczne założenia młyńskie (Młyn Górny z 1826 r. oraz Średni i Dolny z końca XIX w.) oraz zabudowę willową z końca XIX w.[14]
- Zespół pieśni „Taka Gmina”
- Imprezy cykliczne
- Bogdaniecki Azyl Artystyczny (czerwiec)
- Lubuskie Święto Chleba (sierpień); odbywa się na terenie Zagrody Młyńskiej od 1995 r.; prezentowane są wyroby piekarnicze i cukiernicze, kiermasz sztuki ludowej oraz występy artystyczne.
- Gminna Biblioteka Publiczna, działa od 2008 r.
Edukacja i nauka
- Gminne Przedszkole Publiczne
- Zespół Szkół, mieszczący oddział przedszkolny, szkołę podstawową i gimnazjum publiczne; w 2006 r. oddano do użytkowania nowy budynek szkoły.
- Uniwersytet Trzeciego Wieku, działa od 2010 r.
Religia
Sport i rekreacja
- Gminny Klub Piłkarski Bogdaniec
- Uczniowski Klub Sportowy „Bogdanka” przy Zespole Szkół w Bogdańcu
- Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej Ognisko „Zbyszko w Bogdańcu”, istnieje od 2004 r.
Gospodarka
W 2013 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniosła 177, z czego 117 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz 60 osób prawnych lub jednostek niemających osobowości prawnej (w tym 22 spółki handlowe i 13 spółek cywilnych)[15]:
| Dział | Ilość |
|---|---|
| rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo | 13 |
| przemysł i budownictwo | 44 |
| pozostała działalność | 120 |
Infrastruktura
Transport
Przez Bogdaniec przebiegają:
- droga wojewódzka nr 132 relacji Kostrzyn nad Odrą – Bogdaniec – Gorzów Wlkp.
- droga powiatowa nr 1392F relacji Lubiszyn – Lubno – Bogdaniec – Kwiatkowice – Gostkowice
Na południe od wsi przebiega dwutorowa, niezelektryfikowana linia kolejowa relacji (Berlin) Kostrzyn nad Odrą – Gorzów Wlkp.– Krzyż – Piła – Tczew.
Opieka zdrowotna
- Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej
Znane postaci
- Heinz Karl Fanslau – urodzony w Bogdańcu; zbrodniarz hitlerowski, jeden z najwyższych funkcjonariuszy WVHA (Głównego Urzędu Gospodarczo-Administracyjnego SS) oraz SS-Brigadeführer
Przypisy
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 75 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 7592
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 154.
- ↑ Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 68.
- ↑ Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 144.
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte. Kreis Landsberg/Warthe. [dostęp 2014-09-14].
- ↑ GenWiki. Dühringshof. [dostęp 2014-09-22].
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bogdaniec, Wójt Gminy Bogdaniec, 2014, s. 10.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262
- ↑ Jerzy Zysnarski: Ostatnie dni miasta L., pierwsze dni miasta G.. [dostęp 2014-09-15].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubuskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 3 [dostęp 2014-09-15].
- ↑ Uchwała nr XXXIII/170/2006 Rady Gminy Bogdaniec z dnia 29 września 2006 roku w sprawie utworzenia Parku Kulturowego „Dolina Trzech Młynów”
- ↑ Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2014-09-14].
Bibliografia
- Eugeniusz Cytlak. Dühringshof. „Wieści z Bogdańca”. 3/2010. Urząd Gminy Bogdaniec.
- Dühringshof (Bogdaniec). [dostęp 2014-09-15]. (niem.).
- Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski - słubicki - sulęciński - międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 38–39. ISBN 978-83-934885-7-5.
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bogdaniec, Wójt Gminy Bogdaniec, 2014.
- Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Jarosław Lewczuk, Bartłomiej Skaziński (red.). Gorzów Wlkp. – Zielona Góra: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 2004, s. 40. ISBN 83-921289-0-7.
Linki zewnętrzne
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.