Bodzanów
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Centrum Bodzanowa
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

płocki

Gmina

Bodzanów

Prawa miejskie

1351–1870, 2023

Burmistrz

Jerzy Staniszewski

Powierzchnia

4,82 km²

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


1135[1]
235 os./km²

Strefa numeracyjna

24

Kod pocztowy

09-470[2]

Tablice rejestracyjne

WPL

Położenie na mapie gminy Bodzanów
Mapa konturowa gminy Bodzanów, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Bodzanów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bodzanów”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Bodzanów”
Położenie na mapie powiatu płockiego
Mapa konturowa powiatu płockiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bodzanów”
Ziemia52°30′06″N 20°01′43″E/52,501667 20,028611
TERC (TERYT)

1419024

SIMC

0560213

Urząd miejski
Bankowa 7
09-470 Chodkowo
Strona internetowa
BIP
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Rynek miejski w Bodzanowie

Bodzanów – miasto w Polsce położone nad Mołtawą w zachodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie płockim, w gminie Bodzanów[3][4].

Bodzanów był miastem duchownym[5] założonym w 1351 roku, położonym w ziemi wyszogrodzkiej województwa mazowieckiego[6]. Miasto rządowe Królestwa Kongresowego w 1827 roku położone było w powiecie płockim, obwodzie płockim województwa płockiego[7]. 13 stycznia 1870 stracił prawa miejskie i został włączony do gminy Mąkolin[8]. 30 sierpnia 1946 został siedzibą nowo utworzonej gminy Bodzanów[9], w latach 1954–1972 gromady Bodzanów[10] a od 1973 ponownie gminy Bodzanów[11]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego. 1 stycznia 2021 siedzibę gminy Bodzanów przeniesiono do Chodkowa[12].

Status miasta Bodzanów odzyskał 1 stycznia 2023 roku[13]. MSWiA zastrzegło jednocześnie, że "Rada Gminy Bodzanów powinna uporządkować sprawę siedziby władz gminy Bodzanów, by ta była zlokalizowana w mieście Bodzanów, a nie w miejscowości Chodkowo"[14]. Rozbieżność ta sprawiła, że zarządzający gminą nie mógł zostać burmistrzem, lecz pozostał wójtem przez cały 2023 rok (jedyna taka sytuacja w Polsce)[15]. Dopiero 1 stycznia 2024 do Bodzanowa włączono serię działek o łącznej powierzchni 9,75 ha z obrębu ewidencyjnego Chodkowo[16] wzdłuż ulicy Bankowej, w tym Urząd Gminy Bodzanów, spełniając zatem warunek zlokalizowania siedziby UG w granicach miasta[17]. Oficjalna siedziba gminy nie została jednak zmieniona, przez co Chodkowo pozostaje nadal formalną siedzibą gminy Bodzanów, mimo że siedziba UG znajduje się według operatu katastralnego w granicach Bodzanowa od 2024 roku.

Historia

Bodzanów po raz pierwszy wymieniono w dokumentach z XII wieku. Wieś została nadana norbertankom płockim przez Olta, syna wojewody Żyry. W roku 1351, na wniosek przeoryszy norbertanek Grzymki (Grzymisławy) oraz prepozyta konwentu Stanisława, książę Bolesław III nadał osadzie prawa miejskie (na prawie chełmińskim). Mieszkańcy utrzymywali się z handlu płodami rolnymi i sprzedaży bydła oraz koni (Bodzanów słynął z końskich targów).

W 1415 roku książę mazowiecki Janusz I ustanowił w Bodzanowie jarmark na Zielone Świątki. Jego następca Bolesław IV potwierdził w roku 1436 przywilej lokacyjny miasta. W 1570 roku Bodzanów liczył już 400 mieszkańców. Przedmieście Bodzanowa położone na prawym brzegu Mołtawy była własnością prywatną i należało w XV wieku do kanclerza płockiego Andrzeja z Zakrzewa. Potop szwedzki poważnie osłabił znaczenie Bodzanowa. Miasto wyludniło się tak, iż pod koniec XVIII wieku mieszkało tu około 100 osób. Sytuację potęgowały pożary – największe około 1745 i przed rokiem 1775. Pod koniec XVIII wieku w mieście zaczynają się osiedlać Żydzi. W 1810 Bodzanów był ubogim miastem rządowym. Synagogę wybudowano dopiero pod koniec XIX wieku. Poza tym w mieście działało kilka żydowskich domów modlitwy, między innymi zwolenników cadyka z Góry Kalwarii oraz Aleksandrowa. Pierwszymi rabinami w XIX wieku byli Mendel Prajs i Henoch Henich Nawri. Od 1820 roku rozpatrywano odebranie praw miejskich. Stało się to w 1869 roku, Bodzanów utracił prawa miejskie i został osadą w Gminie Mąkolin, która istniała do 1939 roku. Mieszkańcom Bodzanowa pozostawiono prawo do podejmowania uchwał dotyczących osady. Około 1880 roku istniała tu szkółka elementarna, dom zajezdny, stacja pocztowa, odbywało się 6 jarmarków rocznie. Od 1907 roku w Bodzanowie istnieje straż ogniowa. W 1920 roku zarejestrowanych było 2000 osób uprawnionych do głosowania, w tym czasie Żydzi stanowili 70% ogółu mieszkańców.

Podczas I wojny światowej wojska rosyjskie zmusiły Żydów do opuszczenia Bodzanowa. Po szybkim powrocie założyli Żydowski Komitet Pomocy, który zapewniał ubogim, a zwłaszcza dzieciom, darmowe, gorące posiłki.

W 1922 roku oskarżono Żydów (jak się okazało po śledztwie bezpodstawnie) o wywołanie wielkiego pożaru miasta[18].

Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili w kościele magazyn zbożowy, księży wywieziono do niemieckiego obozu koncentracyjnego Soldau (KL) w Działdowie, bodzanowskich Żydów stracono w obozie zagłady w Treblince, a tutejsza synagoga została zniszczona. W obozie w Działdowie zamordowany został m.in. ks. Adam Goszczyński (1875–1941) - proboszcz parafii Bodzanów, organizator Ochotniczej Straży Pożarnej, kółka rolniczego oraz ochronki dla biednych dzieci. Miała tu też miejsce egzekucja 13 Polaków.

Niemcy utworzyli w mieście getto. W lutym i marcu 1941 roku wywieźli część mieszkańców do getta w Nowym Dworze, część wysiedlono do dystryktu radomskiego w Generalnym Gubernatorstwie. Większość znalazła się m.in. w obozie w Bielsku[19].

Po II wojnie światowej Bodzanów został siedzibą nowo utworzonej gminy i zaczął się intensywny rozwój miejscowości.

28 października 2021 Rada Gminy Bodzanów przyjęła uchwałę o przeprowadzeniu z mieszkańcami gminy konsultacji społecznych w sprawie nadania statusu miasta miejscowości Bodzanów[20]. W przeprowadzonych 8 grudnia 2021 konsultacjach udział wzięło 223 mieszkańców gminy, spośród 8004 osób uprawnionych. Z tej liczby 150 osób było za, 40 przeciw, 32 wstrzymało się od głosu, a jedna osoba nie głosowała[21]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta[13].

Architektura

  • gotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z XV wieku, przebudowany w XVII w. Wybudowany z cegły z użyciem kamieni polnych, w ściany wmurowane liczne koła młyńskie i kamienie polne. Kościół otynkowany, typu salowego, zamknięty trójbocznie bez oddzielnego prezbiterium. Wyposażenie barokowe, w typie manierystyczne. Kościół jest zabytkiem chronionym prawnie[22].
  • plebania wybudowana w latach 1890–1898, murowana z cegły, tynkowana, dach dwuspadowy kryty blachą.
  • cmentarz otwarty w 1796 roku, zamknięty na początku XX wieku, przy drodze z Wyszogrodu do Płocka. Spośród innych wyróżnia się nagrobek w formie łuku triumfalnego z piaskowca. Pogrzebano tam Kassyldę Miszewską (zm. 1866 r.), właścicielkę Karwowa.
  • cmentarz przykościelny czynny do 1796 roku. Otoczony murem. Tamże dwie kamienne kropielnice z XVI w. i krzyż misyjny.
  • ślady po dwóch cmentarzach żydowskich. Pierwszy za Mołtawą koło wiatraka, gdzie pozostały fragmenty betonowego ogrodzenia. Miejsce po drugim, zlokalizowanym w południowej części Bodzanowa, porastają zarośla.
  • ruiny młyna wodnego przy ul. Sierakowskiego.
  • wiatrak na tzw. Łysej Górze, dawniej poruszany wiatrem, w ostatnich latach zamieniony na elektryczny.

Sport i rekreacja

15 stycznia 1976 powstał klub sportowy Huragan Bodzanów[23], wywodzący się z założonego w 1946 LZS Bodzanów[23]. W 1978 roku zespół występował w rozgrywkach Ligi Międzywojewódzkiej, która w tamtych latach była czwartą klasą rozgrywkową w Polsce. Od początku istnienia klub posiadał sekcję piłki nożnej, poza tym istniały również sekcje tenisa stołowego oraz kolarstwa[24][25].

Religia

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 71 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
  6. ↑ Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 112.
  7. ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 28.
  8. ↑ Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 471)
  9. ↑ Dz.U. z 1946 r. nr 39, poz. 234
  10. ↑ Uchwała Nr VI/10/13/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu płockiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67)
  11. ↑ Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 12 grudnia 1972, Nr 20, Poz. 407).
  12. ↑ (Dz.U. z 2020 r. poz. 1332) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy
  13. 1 2 Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.
  14. ↑ Projekt (z uzasadnieniem) z dnia 7 lipca 2022 r. Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta
  15. ↑ Wójt Gminy Bodzanów (per 2023.12.31)
  16. ↑ Nr: 25/2, 37/4, 37/5, 37/6, 37/7, 38/5, 38/6, 38/7, 47/1, 47/3, 47/4, 47/5, 48, 50/1, 50/2, 50/3, 53/4, 53/6, 60, 148, 195/1 i 196
  17. ↑ Dz.U. z 2023 r. poz. 1472.
  18. ↑ Janusz Szczepański, Społeczność żydowska Mazowsza w XIX–XX wieku, Pułtusk 2005.
  19. ↑ Historia społeczności | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2022-06-13].
  20. ↑ Uchwała 302/XXXIV/2021
  21. ↑ Wyniki Bodzanów
  22. ↑ mazowiecki WKZ, nr rej. 725/62 z dnia 5.05.1962
  23. 1 2 Skarb - Huragan Bodzanów [online], www.90minut.pl [dostęp 2022-12-31].
  24. ↑ KS Huragan Bodzanów [online], www.facebook.com [dostęp 2019-10-17] (pol.).
  25. ↑ Historia Klubu, [w:] huragan.pl [online] [dostęp 2022-12-31] (pol.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.