Blitum
Ilustracja
Komosa główkowata Blitum capitatum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szarłatowate

Rodzaj

Blitum

Nazwa systematyczna
Blitum L.
Sp. Pl. 4. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

B. capitatum L.[3][4]

Synonimy
  • Chenopodium sect. Blitum (L.) Benth. & Hook. f.
  • Chenopodium sect. Eublitum Aellen
  • Chenopodium subg. Blitum (L.) Hiitonem
  • Anserina Dumort.
  • Monolepis Schrad.
  • Morocarpus Boehmer
  • Scleroblitum Ulbr.[4]

Blitum L. – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych z podrodziny komosowych Chenopodioideae. Obejmuje około 12 gatunków występujących na kontynentach amerykańskich, w Europie, Azji, północnej Afryce i Australii. W Polsce rośnie jako zadomowiony antropofit komosa strzałkowata B. bonus-henricus, jako przejściowo dziczejący (efemerofit) – komosa rózgowa B. virgatum, rzadko uprawiana jest komosa główkowata B. capitatum[5]. Dla roślin z tego rodzaju nie opublikowano polskich nazw zwyczajowych innych niż tradycyjne z okresu, gdy klasyfikowane były do rodzaju komosa Chenopodium. Dawna nazwa polska roślin z tego rodzaju to „żminda” (używali jej m.in.: Stanisław Bonifacy Jundziłł, Jakub Ignacy Waga i Jan Krzysztof Kluk)[6].

Morfologia

Komosa strzałkowata Blitum bonus-henricus
Pokrój
Rośliny jednoroczne i byliny bezwonne i nagie, rzadziej z trzonkowatymi włoskami i wówczas młode części roślin nieco lepkie. Pędy rozgałęziające się u nasady, prosto wzniesione, podnoszące się lub płożące, w górnej części słabo rozgałęzione lub nierozgałęzione[4].
Liście
Skrętoległe i ogonkowe. Dolne liście często skupione w przyziemną rozetę i te zwykle długoogonkowe. Blaszka nieco gruboszowata, trójkątna, trójkątnie strzałkowata, trójkątnie lancetowata lub łopatkowata, całobrzega lub ząbkowana[4].
Kwiaty
Drobne, zebrane w gęste skupienia w obrębie kwiatostanu złożonego mającego kłosowaty kształt. Przysadki liściopodobne. Kwiaty są obupłciowe lub żeńskie. Działki kielicha w liczbie 3–5, zielone, podczas owocowania twardnieją lub mięśnieją i stają się soczyste. Płatków korony brak. Pręcików jest od jednego do pięciu. Zalążnia jest jednokomorowa, górna i zwieńczona dwoma, trzema lub czterema szyjkami[4].
Owoce
Jednonasienne niełupki, szerokojajowate lub kulistawe[4].

Systematyka

Rodzaj Blitum po raz pierwszy został wyróżniony w 1753 przez Karola Linneusza w dziele Species Plantarum. Za gatunek typowy uznany został Blitum capitatum. W drugiej połowie XIX wieku gatunki z tego rodzaju zostały włączone do rodzaju komosa Chenopodium jako podrodzaj Chenopodium subg. Blitum. Badania filogenetyczne już w XXI wieku wykazały, że rośliny te wspólnie z wyodrębnianymi w rodzaje Monolepis i Scleroblitum są bardziej spokrewnione z rodzajem szpinak Spinacia niż z innymi komosami i nie powinny należeć do rodzaju Chenopodium. Grupa tych roślin wyodrębniona została w 2012 roku ponownie w rodzaj Blitum. Wspólnie z siostrzanym rodzajem Spinacia rodzaj Blitum łączony jest w plemię Anserineae (syn. Spinacieae)[4].

W obrębie rodzaju wyróżnia się dwie sekcje: sect. Atriplicina (Aellen) Mosyakin, obejmującą tylko jeden, morfologicznie odrębny gatunek – B. atriplicinum, oraz sect. Blitum z pozostałymi gatunkami[7].

Wykaz gatunków[4]
  • Blitum asiaticum (Fisch. & C. A. Mey.) S. Fuentes et al.
  • Blitum atriplicinum F. Muell.
  • Blitum bonus-henricus (L.) Rchb. – komosa strzałkowata
  • Blitum californicum S. Watson
  • Blitum capitatum L. – komosa główkowata
  • Blitum hastatum Rydb.
  • Blitum korshinskyi Litv.
  • Blitum litwinowii (Paulsen) S. Fuentes et al.
  • Blitum nuttallianum Schult.
  • Blitum petiolare Link
  • Blitum spathulatum (A. Gray) S. Fuentes et al.
  • Blitum virgatum L. – komosa rózgowa

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-07-16] (ang.).
  3. 1 2 Blitum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-07-16].
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 Susy Fuentes-Bazan, Pertti Uotila, Thomas Borsch. A novel phylogeny-based generic classification for Chenopodium sensu lato, and a tribal rearrangement of Chenopodioideae (Chenopodiaceae). „Willdenowia”. 42, s. 5-24, 2012.
  5. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 58-59, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 171. (pol.).
  7. ↑ Sergei Mosyakin. New nomenclatural combinations in Blitum, Oxybasis, Chenopodiastrum, and Lipandra (Chenopodiaceae). „Phytoneuron”. 56, 1-8, s. 1-8, 2013.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.