Bitwa pod Karánsebes

VIII wojna austriacko-turecka
Lokalizacja Caransebeș w granicach dzisiejszej Rumunii
Czas	17 września 1788 (?)
Miejsce	Caransebeș
Terytorium	Banat
Przyczyna	próba rozbioru Imperium Osmańskiego
Wynik	samozniszczenie armii austriackiej zajęcie opuszczonego obozu w Karánsebes przez Turków osmańskich
Strony konfliktu
Monarchia Habsburgów Imperium Osmańskie
Dowódcy
Józef II Habsburg Abdülhamid I
Siły
100 000 żołnierzy (przybyli po „bitwie”)
Straty
wysokie brak
Położenie na mapie Rumunii miejsce bitwy
45°25′17″N 22°13′19″E/45,421389 22,221944

Bitwa pod Karánsebes, zwana także bitwą, której nie było – zdarzenie mające miejsce prawdopodobnie 17 września 1788 podczas VIII wojny austriacko-tureckiej (1787–1791), pod miastem Karánsebes w Banacie (współcześnie Caransebeș w Rumunii).

Geneza

Od roku 1787 toczyła się wojna pomiędzy Rosją i Turcją. Będący w sojuszu z Katarzyną II władca Świętego Cesarstwa Rzymskiego Józef II Habsburg postanowił wykorzystać tę sytuację i dokonać rozbioru Imperium Osmańskiego, zdając sobie sprawę ze słabości państwa Abdülhamida I^[1]. Do swego kanclerza, księcia Kaunitza napisał:

Siły stron

Cesarz zgromadził ogromną armię. W sześciu korpusach było łącznie 245 tysięcy ludzi z 36 tysiącami koni. Pod jego osobistym dowództwem znajdowała się główna armia licząca 125 tysięcy żołnierzy i 22 tysiące koni. Artyleria miała do dyspozycji 898 dział, a prowiantura dla wykarmienia armii dysponowała 800 tonami mąki i 200 wołami rzeźnymi dziennie^[3]. Komenda była niemiecka, a w jej skład oprócz Austriaków wchodzili także: Serbowie, Węgrzy, Chorwaci, Słoweńcy, Włosi, Czesi oraz Polacy i Rusini z I zaboru w większości nieznający niemieckiego, a na dodatek skłóceni między sobą^[4].

Turecki sułtan miał pod swoją komendą 100 tysięcy karnych, dobrze wyszkolonych ludzi podzielonych na dwa korpusy: większym, 70-tysięcznym dowodził Wielki Wezyr Jusuf Pasza, mniejszym seraskier Rumelii^[5].

Przebieg

Początkowo dowodzący osobiście żołnierzami Józef II planował zdobycie Belgradu, gdzie znajdowało się zaledwie 9 tysięcy Turków. Ostatecznie jednak plan ten zarzucono i podjęto marsz dalej na wschód.

W bezksiężycową noc 17 września 1788 kawaleria straży przedniej przeszła w okolicach miejscowości Karánsebes most na rzece Temesz i rozlokowała się obok obozu Wołochów. Tam kawalerzystów ugoszczono między innymi alkoholem, a ci postanowili kupić jego cały zapas, nie dzieląc się z nadchodzącą piechotą. Wywiązała się kłótnia pomiędzy oddziałami, zakończona strzelaniną i walką na szable. Piechurzy, chcąc zmusić kawalerzystów do odwrotu, zaczęli krzyczeć: Turci, Turci! Szeregi jednych i drugich ogarnęła panika^[6].

Tymczasem na drugim brzegu rozlokowywały się główne siły Józefa II. Gdy wycofująca się w popłochu przez most kawaleria wpadła do obozu, uznano, że nadciągnęli Turcy i otworzono ogień artyleryjski. Wrażenie nagłego tureckiego ataku spotęgowali jeszcze żołnierze piechoty w całkowitym bezładzie biegnący za kawalerzystami^[6].

Oficerowie zaczęli wykrzykiwać komendy. W bałaganie jaki powstał, wydawane rozkazy Halt! Halt! (niem. Stać!) Słowianie – nie znając niemieckiego – wzięli za Allah! Allah! i rzucili się do ucieczki. Część oddziałów natomiast, widząc nieznane sobie mundury innych jednostek, otworzyła do nich bratobójczy ogień myśląc, że to rzeczywiście Turcy. Ostatecznie cała armia w panice wycofała się, a cesarz Józef z najwyższym trudem zdołał ocaleć, unikając stratowania, utonięcia i przypadkowej kuli^[7].

Skutki

Dwa dni później do Karánsebes wkroczył Wielki Wezyr ze swoją armią, nie napotykając żadnego oporu. Ku jego zdziwieniu armii habsburskiej nie było nigdzie w pobliżu. Natomiast w okolicy mostu i na drugim brzegu znaleziono blisko 10 tysięcy poległych i rannych żołnierzy Józefa II, których wezyr kazał natychmiast pozbawić głów^[8] (za każdą była nagroda 10 dukatów^[4]).

W sumie przed i w trakcie „bitwy, której nie było” Józef II stracił około 44 tysięcy ludzi (33 tysiące zmarło przed bitwą w wyniku chorób i waśni między nacjami), sułtan natomiast odniósł największe zwycięstwo w czasie swojego panowania (1774–1789). Jedynie dzięki odwadze i poświęceniu regimentu kawalerii hrabiego Kinsky’ego armia Józefa II nie została starta w proch przez ścigających Turków^[9].

Z uwagi na pojawienie się wzmianek o starciu dopiero w 40 lat później, pojawiają się opinie historyków kwestionujące wielkość odniesionych strat, jak i sam fakt wystąpienia takiego zdarzenia^[10][11].

Przypisy

Bibliografia

• Geoffrey Regan: The Brassey’s Book of Military Blunders (Blunders Series). Potomoc Books, 2000. ISBN 1-57488-252-X.
• Erik Durschmied: A Barrel of Schnapps: Karansebes, 20 September 1788. W: Erik Durschmied: The Hinge Factor: How Chance and Stupidity Have Changed History. New York: Arcade Publishing, 2000. ISBN 978-1-55970-515-8. OCLC 43096775. (ang.).