Porównanie struktury bisfosfonianu (na górze) i pirofosforanu (na dole)

Bisfosfoniany – fosforoorganiczne związki chemiczne z grupy fosfonianów, charakteryzujące się występowaniem układu P−C−P. Są czynnikami chelatującymi, podobnymi w działaniu do NTA lub EDTA. Są wykorzystywane jako leki hamujące resorpcję kości. Są stosowane w terapii osteoporozy, choroby Pageta, przerzutów nowotworowych do kości, szpiczaka mnogiego i in.

Zostały otrzymane po raz pierwszy[1] przez rosyjskiego chemika Nikołaja Menszutkina w roku 1865[2]. W roku 1897 Hans von Baeyer i K.A. Hofmann[3] otrzymali kwas etydronowy, który był pierwszym bisfosfonianem użytym jako lek dla ludzi[1].

Mechanizm działania

Bisfosfoniany są analogami pirofosforanu, mającymi w swojej strukturze dwie grupy fosfonianowe związane z centralnym atomem węgla. Wykazują duże powinowactwo do wapnia, dlatego odkładają się w kościach. Hamują kalcyfikację oraz resorpcję kości zależną od osteoklastów. Kwas zoledronowy hamuje dodatkowo działanie osteoblastów[4][5].

Zastosowanie

Przeciwwskazania i ostrzeżenia

Dawkowanie

Bisfosfoniany stosowane dożylnie w leczeniu w chorobie nowotworowej:

  • nie ma obostrzeń co do pory dnia w jakiej należy podać lek,
  • nie ma obostrzeń co do diety ani innych przyjmowanych leków (z wyjątkiem talidomidu i kalcytoniny, zob. sekcja Interakcje)
  • lek podawany jest co 3–4 tygodnie we wlewie dożylnym w dawce zleconej przez lekarza. Należy uwzględnić nawodnienie oraz suplementację wapna i witaminy D, jeśli lekarz uzna je za konieczne.

Dawki bisfosfonianów przyjmowanych doustnie ustala lekarz.

Działania niepożądane

Działania niepożądane związane są ze sposobem podawania leku oraz ze sposobem jego działania.

  • Bisfosfoniany podawane drogą doustną (kwas klodronowy, kwas aledronowy) wywołują najczęściej poniższe działania niepożądane:

Głównie są to zaburzenia za strony przewodu pokarmowego (zgaga, objawy zapalenia przełyku). Najczęściej obserwowano nudności, wymioty, biegunkę[6]

Działania niepożądane mają zazwyczaj charakter łagodny i przemijający. Bardzo często występujące działania niepożądane to bezobjawowa hipokalcemia i gorączka (zwiększenie temperatury ciała o 1 °C do 2 °C), które zazwyczaj występują w ciągu pierwszych 48 godzin od infuzji. Gorączka najczęściej przemija samoistnie i nie powoduje konieczności leczenia.

Można zastosować leki przeciwbólowe. Można zmniejszyć nasilenie tych objawów, stosując odpowiednie nawodnienie - przed podaniem leku wypić 0,5 litra płynów.

Rzadkim działaniem niepożądanym w leczeniu bisfosfonianami (przy obu sposobach podania) jest martwica szczęk[7]. Stąd zaleca się kontrole stomatologiczne w trakcie leczenia.

Interakcje

Leki z tej grupy reagują z jonami wapnia tworząc nierozpuszczalne i nieaktywne kompleksy. Z uwagi na to nie należy ich przyjmować razem z preparatami zawierającymi wapń (np. środkami zobojętniającymi kwas żołądkowy) oraz pożywieniem bogatym w ten składnik, np. z mlekiem, przetworami mlecznymi, orzechami, rybami. Powinno się zachować co najmniej dwugodzinny odstęp pomiędzy zażyciem leku a spożyciem któregoś z tych produktów.

  • Bisfosfoniany doustne[8]:

Jednoczesne stosowanie z innymi bisfosfonianami jest przeciwwskazane. Istnieją dane dotyczące występowania zaburzeń czynności nerek, podczas jednoczesnego stosowania bisfosfonianów doustnych (klodronian) z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), najczęściej z diklofenakiem[8]. Stosowanie bisfosfonianów doustnych (klodronianu) jednocześnie z (antybiotykami aminoglikozydami) wymaga zachowania ostrożności z uwagi na zwiększone ryzyko hipokalcemii. W pojedynczych przypadkach odnotowano ciężką hipokalcemię. Należy zwrócić uwagę na możliwość dodatkowego wystąpienia hipomagnezemii.

Nie należy zażywać bisfosfonianów doustnych (klodronian) z pokarmami lub lekami zawierającymi kationy dwuwartościowe (np. lekami zmniejszającymi pH soku żołądkowego oraz lekami zawierającymi żelazo).

  • Bisfosfoniany dożylne[9]:

Nie obserwowano interakcji pomiędzy bisfosfonianami dożylnymi a lekami powszechnie stosowanymi w terapii nowotworów. Leki w tej postaci stosowane są w trakcie chemioterapii (osobny wlew dożylny). Bisfosfoniany dożylne (kwas pamidronowy, kwas zoledronowy) i kalcytonina stosowane jednocześnie u pacjentów z ciężką hiperkalcemią działały synergicznie, co poprawiało efekt terapeutyczny, gdyż prowadziło do szybszego zmniejszenia stężenia wapnia w surowicy krwi. Należy zachować ostrożność podczas podawania bisfosfonianów dożylnych z innymi lekami potencjalnie nefrotoksycznymi. U pacjentów ze szpiczakiem mnogim ryzyko zaburzenia czynności nerek może się zwiększyć, jeśli bisfosfonian dożylny podaje się jednocześnie z talidomidem.

Leki

Leki bisfosfonianowe wpływające na mineralizację kości (klasyfikacja ATC M 05):

  • M 05 BA 01 – kwas etydronowy
  • M 05 BA 02 – kwas klodronowy
  • M 05 BA 03 – kwas pamidronowy
  • M 05 BA 04 – kwas alendronowy
  • M 05 BA 05 – kwas tiludronowy
  • M 05 BA 06 – kwas ibandronowy
  • M 05 BA 07 – kwas ryzedronowy
  • M 05 BA 08 – kwas zoledronowy

Przypisy

  1. 1 2 Russell, R. Graham G.. Bisphosphonates: The first 40 years. „Bone”. 49 (1), s. 2-19, 2011. DOI: 10.1016/j.bone.2011.04.022.
  2. ↑ Menschutkin, N.. Ueber die Einwirkung des Chloracetyls auf phosphorige Säure. „Justus Liebigs Annalen der Chemie”. 133 (3), s. 317-320, 1865. DOI: 10.1002/jlac.18651330307.
  3. ↑ von Baeyer, Hans, Hofmann, K. A.. Acetodiphosphorige Säure. „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”. 30 (2), s. 1973-1978, 1897. DOI: 10.1002/cber.189703002157.
  4. ↑ Jacek Spławiński, Małgorzata Remiszewska, Dorota Pawluczuk, Zenon Jastrzębski, Aleksander P. Mazurek: Bisfosfoniany. Przełom w leczeniu osteoporozy. osteoforum.org.pl. [dostęp 2014-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-17)].
  5. ↑ Charakterystyka produktu leczniczego Zomikos. urpl.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]., Urząd Rejestracji Leków
  6. ↑ Bonefos / Natrii clodronas - ulotka - dawkowanie, zastosowanie, opis leku - www.doz.pl [online], www.doz.pl [dostęp 2017-11-22].
  7. ↑ Farmacja praktyczna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 406. ISBN 978-83-200-3400-4.
  8. 1 2 Charakterystyka produktu leczniczego Bonefos, Urząd Rejestracji Leków
  9. ↑ Charakterystyka produktu leczniczego Pamifos, Urząd Rejestracji Leków

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.