Bertrand de Jouvenel
Data i miejsce urodzenia

31 października 1903
Paryż

Data i miejsce śmierci

1 marca 1987
Paryż

Zawód, zajęcie

filozof

Narodowość

francuska

Bertrand de Jouvenel des Ursins (ur. 31 października 1903 w Paryżu, zm. 1 marca 1987 tamże) – francuski filozof, politolog, ekonomista, dziennikarz i futurysta.

De Jouvenel był pionierem futuryzmu (założył organizację i miesięcznik Futuribles International) oraz był jednym z najwybitniejszych filozofów liberalnych XX wieku (współzałożył m.in. z Friedrichem von Hayekiem Stowarzyszenie Mont Pelerin). Dwa jego dzieła dotyczące filozofii politycznej zostały wydane po polsku: „Traktat o władzy” i „Redystrybucja. Grabież czy ignorancja”.

Życiorys

Bertrand pochodził ze starego rodu francuskiej szlachty, pochodzącego z regionu Szampanii. Był synem Henriego de Jouvenel i Sary Claire Boas, pisarki piszącej pod pseudonimem Ariel[1] i córki żydowskiego przemysłowca. Ojciec rozwiódł się z Sarą w 1912 r., aby zostać drugim mężem francuskiej pisarki Colette. W 1920 r., kiedy miał zaledwie 16 lat, Bertrand rozpoczął romans ze swoją macochą, która wtedy miała ponad 40 lat. Romans trwał cztery lata i skończył się rozwodem Colette i jego ojca w atmosferze obyczajowego skandalu. Ich romans zainspirował powieść Colette pt. „Le Blé en herbe”.

Karierę zaczął jako dziennikarz. W 1923 r. ojciec zabiera go na zebranie Ligi Narodów. Przez kontakty w Lidze ojciec załatwia mu staż jako asystent Edvarda Beneša, pierwszego premiera Czechosłowacji. Jedną z przyczyn z tego stażu było to, że matka Jouvenela z pasją popierała niepodległość Czechosłowacji. Spędza kilka miesięcy na Hradczanach, a potem zostaje reporterem dla największych francuskich czasopism: Paris-Soir, Le Petit Journal, Marianne (Emmanuela Berla) czy magazynu Vu. Jeden z jego pierwszych tekstów dotyczy stanu francuskiej armii – konkluduje proroczo w nim: „Błędem byłoby wierzyć, że obrona narodowa może być całkowicie zapewniona przez generałów, konie i dziury w drogach.”

W połowie lat 20. jego uwagę skupiają kwestię gospodarcze – zwłaszcza wysokie bezrobocie wśród robotników. W 1928 publikuje książkę „L’Economie dirigée” (Gospodarka kierowana), w której stawia tezę: „W XIX wieku robotnicy byli dojną krową kapitału, w XXI wieku kapitał będzie dojną krową robotników.”

Niechęć do sowieckiego komunizmu i pogrążonego w wielkim kryzysie kapitalizmu Ameryki, kieruje sympatie Jouvenela w stronę trzeciej drogi – Rzymu Mussoliniego. W latach 30. brał udział w Cahiers Bleus, przeglądzie Partii republikańsko-syndykalistycznej Georges’a Valois’a.

W latach 1930–1934 Jouvenel miał romans z amerykańską korespondentką wojenną Marthą Gellhorn, z którą ożeniliby się, gdyby jego żona Marcelle de Jouvenel zgodziła się na rozwód[2].

Arthur Koestler w swoich wspomnieniach pt. The Invisible Writing wspominał, że w 1934 roku Jouvenel znalazł się wśród niewielkiej liczby francuskich intelektualistów, którzy obiecywali moralne i finansowe wsparcie dla nowo powstałego Institut pour l'Étude du Fascisme (Instytutu Badań nad Faszyzmem). Inne osobistości, które oferowały wsparcie, to m.in. profesor Paul Langevin, Frédéric Joliot-Curie, André Malraux[3].

Jednak w tym samym roku Jouvenel będąc pod wrażeniem zamieszek w ligach antyparlamentarnych (Kryzys 6 lutego 1934), rozczarował się tradycyjnymi partiami politycznymi i opuścił Partię Radykalną. Założył czasopismo z Pierre Andreu o nazwie La Lutte des jeunes (Walka Młodych), przyczyniając się jednocześnie do powstania prawicowej gazety pt. Gringoire, dla której relacjonował Kongres norymberski w Niemczech w 1935 r., gdzie uchwalono niesławne ustawy norymberskie. Zaczął spotykać się z przedstawicielami kręgów monarchistycznych i nacjonalistycznych, gdzie poznał m.in. Henri de Man i Pierre Drieu la Rochelle[4].

Poparł zbliżenie francusko-niemieckie i stworzył „Cercle du grand pavois” (Koło wielkiej baszty), który wspierał Comité France-Allemagne (Komitet Francusko-Niemiecki). Tutaj zaprzyjaźnił się z Ottonem Abetzem[5], przyszłym niemieckim ambasadorem w Paryżu w czasie okupacji. W lutym 1936 r. przeprowadził wywiad z Adolfem Hitlerem dla czasopisma Paris-Midi[6].

W tym samym roku dołączył do Francuskiej Partii Ludowej Jacques’a Doriota[7]. Został redaktorem naczelnym czasopisma L'Émancipation nationale (Emancypacja narodowa), w którym popierał faszyzm. Zerwał z tym środowiskiem w 1938 r., kiedy Doriot poparł układ monachijski.

Po francuskiej klęsce w 1940 r. Jouvenel pozostał w Paryżu i pod niemiecką okupacją opublikował „Après la Défaite”, wzywając Francję do wstąpienia do nowego porządku Hitlera.

Uciekł do Szwajcarii tuż przed wyzwoleniem Paryża przez aliantów i tam nawrócił się na klasyczny liberalizm. To właśnie w późnych latach 40. i 50. ukazały się jego najważniejsze dzieła dotyczące filozofii politycznej. Jouvenel był jednym z niewielu francuskich intelektualistów, którzy zwracali uwagę na teorię ekonomii i ekonomię dobrobytu, które pojawiły się w pierwszej połowie XX wieku w Austrii, Włoszech, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, o czym świadczy m.in. jego praca „Etyka redystrybucji”.

W 1947 r. wraz z Friedrichem Hayekiem, Jakiem Rueffem i Miltonem Friedmanem założył Stowarzyszenie Mont Pelerin. W 1960 r. de Jouvenel założył Futuribles International w Paryżu.

W latach 60. de Jouvenel pisał głównie o futuryzmie i ekologii, zaczynał być coraz bardziej krytyczny względem leseferystycznego liberalizmu – skarżył się w jednym z listów do Miltona Friedmana, że Stowarzyszenie Mont Pelerin „w coraz większym stopniu zwróciło się ku manicheizmowi, zgodnie z którym państwo nie może uczynić nic dobrego, a prywatna przedsiębiorczość nie może uczynić nic złego”[8]. Był przychylny protestom studentów z 1968 roku i krytyczny wobec wojny w Wietnamie[9]. Wyraził również poparcie dla socjalistycznego kandydata na prezydenta Francois Mitterranda[8].

W 1983 r. Jouvenel pozywa za zniesławienie izraelskiego historyka Zeeva Sternhella, który napisał w swojej książce „Ni Droite, ni Gauche” (Ani prawica, ani lewica), że był faszystą i sympatykiem nazizmu w latach 30. i 40. W jego obronie przed sądem zeznaje m.in. Raymond Aron. Sąd rozstrzyga sprawę na korzyść Jouvenela, ale nie wymaga od Sternhella publikacji żadnego sprostowania[10].

Bertrand de Jouvenel zmarł w 1987 r. w Paryżu.

Twórczość

  • Après la Défaite (After the Defeat), 1941
  • Traktat o władzy, 1948 [2013]
  • Redystrybucja. Grabież czy ignorancja, 1951 [2011]
  • Sovereignty: An Inquiry into the Political Good, 1957
  • The Pure Theory of Politics, 1963
  • The Art of Conjecture, 1967

Przypisy

  1. ↑ Claire Boas de Jouvenel (1879-1967) [online], data.bnf.fr [dostęp 2020-03-05].
  2. ↑ Caroline Moorehead: Martha Gellhorn: A Life, Chatto & Windus, London 2003, ISBN 0-7011-6951-6.
  3. ↑ Arthur Koestler, The Invisible Writing, Collins and Hamish Hamilton, London 1954. Republished in 1969 by Hutchinson (Danube edition) ISBN 0-09-098030-1. p. 297.
  4. ↑ Le siècle des intellectuels by Michel Winock, ed. Seuil, p. 410.
  5. ↑ Bertrand de Jouvenel, Un voyageur dans le siècle (1903–1945), tome 1, éditions Robert Laffont, Paris, 1979.
  6. ↑ Les grandes interviews du siècle: Adolf Hitler [online] [zarchiwizowane z adresu].
  7. ↑ Laurent Kestel, „L’engagement de Bertrand de Jouvenel au PPF de 1936 à 1939, intellectuel de parti et entrepreneur politique”, French Historical Studies, n.30, hiver 2007, s. 105–125.
  8. 1 2 Helena Rosenblatt, French Liberalism from Montesquieu to the Present Day, Cambridge University Press, 2012, s. 214–219.
  9. ↑ Annelien De Dijn, Bertrand de Jouvenel and the Revolt Against the State in Post-War America, „Ethical Perspectives”, 3, 17, 2010, s. 386.
  10. ↑ Robert Wohl, 1991, „French Fascism, Both Right and Left: Reflections on the Sternhell Controversy”, The Journal of Modern History 63: 91–98.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.