Bernikla rdzawoszyja
Branta ruficollis[1]
(Pallas, 1769)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodzina

kaczkowate

Podrodzina

gęsi

Plemię

Anserini

Rodzaj

Branta

Gatunek

bernikla rdzawoszyja

Synonimy
  • Anser ruficollis Pallas, 1769[2]
  • Rufibrenta ruficollis (Pallas, 1769)[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Obszary lęgowe, zimowiska i trasa migracji

Bernikla rdzawoszyja[5] (Branta ruficollis) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka z podrodziny gęsi (Anserinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae). Zamieszkuje północno-zachodnią Syberię, zimuje na wybrzeżu Morza Czarnego i Kaspijskiego.

Systematyka

Takson ten bywał czasami umieszczany w monotypowym rodzaju Rufibrenta[6]. Na wolności ptak ten hybrydyzuje się niekiedy z berniklą obrożną (B. bernicla)[6]. Nie wyróżnia się podgatunków[7][6][8].

Zasięg występowania

Gniazduje na trzech półwyspach Rosji: Tajmyr (około 70% populacji[9]), Gydańskim i Jamał[9][8]. Środowiskiem życia jest lasotundra i tundra. Zimuje u wybrzeży Morza Czarnego i Kaspijskiego[8]; przebywa wtedy na stepach[10]. Nielicznie zimuje także na Węgrzech[9]. Na zimowiska przybywa w październiku lub listopadzie[10]. Do lat 50. XX wieku większość osobników zimowała na zachodnim wybrzeżu Morza Kaspijskiego, głównie w Azerbejdżanie, oraz w Iraku i Iranie; później jednak nastąpiła szybka zmiana obszarów zimowania i ptaki w przeważającej większości zaczęły zimować u zachodnich i północnych wybrzeży Morza Czarnego – w Bułgarii, Rumunii i na Ukrainie, w Azerbejdżanie już tylko nielicznie[9].

W Polsce pojawia się nielicznie na przelotach, choć z wyraźnym trendem wzrostowym – do 2011 roku stwierdzono jej obecność 220 razy, głównie w zachodniej części kraju (łącznie około 383 osobników). Szczególnie licznie obserwowano ją w Dolinie Baryczy (47 stwierdzeń). Większość obserwacji miała miejsce jesienią (głównie październik/listopad), mniej wiosną (głównie marzec), a jeszcze mniej zimą. Wzrastająca liczba stwierdzeń bernikli rdzawoszyjej spowodowała wykreślenie jej z listy gatunków podlegających weryfikacji przez Komisję Faunistyczną Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego[11].

Morfologia

Głowa bernikli białoszyjej
Wygląd
Brak dymorfizmu płciowego. Czoło, wierzch głowy, tył szyi, plecy i ogon oraz skrzydła czarne. Brzuch i pokrywy podogonowe białe. Na boku głowy duża, rdzawoczerwona, kwadratowa plama. Ten sam kolor mają przód i boki szyi oraz wole. Niemal wszystkie barwne połacie oddzielone szerokimi białymi pasami. Nogi i dziób czarne. Młode w szacie juwenalnej mają 4-5 wąskich, białych pasów na skrzydle, poza tym mają mniej rudego na policzkach[12].
Wymiary średnie
Długość ciała ok. 53–56 cm; rozpiętość skrzydeł ok. 116–135 cm. Masa ciała u samic – 1058–1130 g, u samców – 1200–1625 g[8].

Ekologia

Jaja z kolekcji muzealnej
Lęgi
Okres lęgowy rozpoczyna się w czerwcu; młode są opierzone na przełomie sierpnia i września[8]. Gniazda w luźnych koloniach; także w okolicy miejsc gniazdowania sokołów wędrownych (Falco peregrinus) i sów śnieżnych (Nyctea scandiaca), które zwiększają bezpieczeństwo gęsi i ich lęgu. W zniesieniu 3–10 jaj. Samica wysiaduje je przez około 25 dni. Młode są w pełni opierzone po około 5–6 tygodniach[10].
Pożywienie
Żywi się pokarmem roślinnym – zbożami, trawami i pączkami roślinnymi[10].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody od 2015 roku bernikla rdzawoszyja jest klasyfikowana jako gatunek narażony (VU – Vulnerable); wcześniej, od 2007 roku uznawano ją za gatunek zagrożony (EN – Endangered), a od 1994 jako gatunek narażony (VU). W 2015 roku liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International, wynosiła około 56 tysięcy osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy. Główne zagrożenie dla gatunku to polowania, w mniejszym stopniu także pogorszenie jakości i utrata siedlisk żywieniowych i noclegowych na obszarach zimowania oraz zmiany klimatu[4].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[13].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Branta ruficollis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ P.S. Pallas: Spicilegia zoologica, quibus novae imprimis et obscurae animalium species iconibus, descriptionibus atque commentariis illustrantur. Cz. 1. Berolini: Prostant apud Gottl. August. Lange, 1769, s. 21, ryc. 4. (łac.).
  3. ↑ D. Lepage: Red-breasted Goose (Branta ruficollis). [w:] Avibase - Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-05-05]. (ang.).
  4. 1 2 BirdLife International, Branta ruficollis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-11] (ang.).
  5. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825 (1815) (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-11].
  6. 1 2 3 Carboneras, C., Kirwan, G.M. & Sharpe, C.J.: Red-breasted Goose (Branta ruficollis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-19)].
  7. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-05]. (ang.).
  8. 1 2 3 4 5 C. Carboneras, G.M. Kirwan & C.J. Sharpe: Red-breasted Goose (Branta ruficollis), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.rebgoo1.01. [dostęp 2020-07-11]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  9. 1 2 3 4 Species factsheet: Branta ruficollis. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-05-05]. (ang.).
  10. 1 2 3 4 Red-breasted goose (Branta ruficollis). ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-17)].
  11. ↑ Ł. Ławicki, T. Stawarczyk. Występowanie bernikli rdzawoszyjej Branta ruficollis w Polsce. „Ornis Polonica”. 53, s. 188–201, 2012.
  12. ↑ Lars Svensson i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 22,23, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-02-18].
  13. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.