Błogosławieństwo – termin religijny oznaczający formułę lub gest wyrażenia życzenia udzielenia łaski przez Boga.
Biblia
W Biblii błogosławieństwo oznacza życzenie lub powinszowanie z powodu otrzymanych darów, cnót czy korzystnej sytuacji. W Starym Testamencie ojcowie rodów udzielali błogosławieństwa swoim potomkom. Błogosławieństwo ojcowskie związane było z przywilejem pierworództwa. Ezaw sprzedał Jakubowi swe pierworództwo, czego wynikiem było podstępne przejęcie błogosławieństwa udzielonego przez Izaaka[1].
Przede wszystkim udzielanie błogosławieństwa było obowiązkiem kapłanów z polecenia samego Boga[2][3].
W Nowym Testamencie Jezus rozpoczął swoje kazanie na górze podaniem katalogu błogosławieństw, z których osiem odnotował Ewangelista Mateusz[4], a cztery Ewangelista Łukasz[5].
Błogosławieństwa wypowiadane były również nad miejscami i przedmiotami, dla zarezerwowania ich dla spraw Bożych lub ustrzeżenia przed złem. Bycie błogosławionym jest synonimem bycia szczęśliwym, trwania w świętości i chwale, stąd błogosławienie Bogu, wyrażone w formule Błogosławiony jesteś, Panie!, obecne np. w psalmach biblijnych[6].
Liturgia
Terminem błogosławieństwo końcowe (lub skrótowo: błogosławieństwo; łac. Benedicto) określa się błogosławieństwo udzielane przez celebransa na koniec mszy (przed rozesłaniem w formie zwyczajnej, a po w formie nadzwyczajnej rytu rzymskiego).
| nadzwyczajna forma rytu rzymskiego | zwyczajna forma rytu rzymskiego | |
|---|---|---|
| Dominus vobiscum. | Dominus vobiscum. | Pan z wami. |
| Et cum spiritu tuo. | Et cum spiritu tuo. | I z duchem twoim. |
| Ite, missa est. | ||
| Deo gratias. | ||
| Placeat tibi, sancta Trinitas, obsequium servitutis meae: et praesta, ut sacrificium quod oculis tuae maiestatis indignus obtuli, tibi sit acceptabile, mihique, et omnibus pro quibus illud obtuli, sit te miserante propitiabile. Per Christum Dominum nostrum. Amen. | ||
| Benedicat vos omnipotens Deus, Pater, et Filius (†), et Spiritus Sanctus. | Benedicat vos omnipotens Deus, Pater, et Filius (†), et Spiritus Sanctus. | Niech was błogosławi wszechmogący Bóg, Ojciec i Syn (†), i Duch Święty. |
| Amen. | Amen. | Amen. |
| Ite, missa est. | Idźcie, Ofiara spełniona. | |
| Deo gratias. | Bogu niech będą dzięki. | |
Po słowach Niech was błogosławi Bóg wszechmogący... (Benedicat vos omnipotens Deus...) biskup czyni nad wiernymi trzy znaki krzyża - przy wypowiadaniu imienia każdej z trzech Osób Boskich. Prezbiter i diakon czynią tylko jeden znak krzyża (jak zaznaczono w ww. tabeli).
W czasie uroczystych mszy sprawowanych przez biskupa (lub kilku biskupów) może być udzielone błogosławieństwo pontyfikalne, zawierające inną formułę błogosławieństwa i odpowiedzi ludu. Po mszy prymicyjnej prymicjant udziela błogosławieństwa prymicyjnego (wypowiadając wpierw ogólną formułę błogosławieństwa, a potem indywidualnie nakładając dłonie na głowę).
Na zakończenie niektórych nabożeństw (np. nabożeństwa różańcowego) udzielane jest błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem. Również po nim wierni powinni uczynić znak krzyża świętego.