Bejsce
wieś
Ilustracja
Kościół św. Mikołaja
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

kazimierski

Gmina

Bejsce

Liczba ludności (2019)

752[1]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

28-512[2]

Tablice rejestracyjne

TKA

SIMC

0226690[3]

Położenie na mapie gminy Bejsce
Mapa konturowa gminy Bejsce, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bejsce”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Bejsce”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Bejsce”
Położenie na mapie powiatu kazimierskiego
Mapa konturowa powiatu kazimierskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Bejsce”
Ziemia50°14′22″N 20°35′58″E/50,239444 20,599444[4]
Pałac w Bejscach
Pałac. Elewacja południowa
Kaplica Firlejów w kościele
Kaplica Firlejów z XVI w. z zewnątrz przy gotyckim kościele św. Mikołaja w Bejscach

Bejsce – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kazimierskim, siedziba gminy Bejsce[5].

Integralne części wsi Bejsce[6][3]
SIMCNazwaRodzaj
0226709Brodekczęść wsi
0226715Łabędźczęść wsi
0226721Łubinówkaczęść wsi
0226738Pagórekczęść wsi
0226744Pasternikczęść wsi
0226750Prewendaczęść wsi

Historia

Miejscowość o 1000-letniej tradycji, w X w. istniał tu prawdopodobnie gródek rycerski z kaplicą, potem kościołem. W dokumencie biskupa krakowskiego Lamberta z r. 1063 jest informacja o dziesięcinie dla kościoła bejskiego. Kolejny, większy kościół był konsekrowany przez biskupa krakowskiego Pełkę w r. 1190.

Wiek XIV

W dokumentach z roku 1330 Bejsce występują jako Bescze, u Długosza natomiast Beszczye. Należą Bejsce w roku 1330 do dóbr Dzierzka kanonika krakowskiego i brata jego Hostasiusza (protoplaści rodu Firlejów). Wsiom tym nadaje Władysław Łokietek prawo niemieckie. (K. Mał., II, 275)[7].
W roku 1340 Ostasz z rodu Firlejów ufundował obecny kościół pw. św. Mikołaja, który w kolejnych wiekach został rozbudowany (najstarsza część to dzisiejsze prezbiterium z zakrystią) i poszerzony – najpierw o późnorenesansową kaplicę pw. NMP (Firlejowską), konsekrowaną w r. 1600 oraz – pochodzącą z połowy XVII w., barokową kaplicę św. Anny. W prezbiterium odkryto duże fragmenty polichromii gotyckiej z około 1400 r., obecnie po konserwacji, przedstawiające sceny biblijne, ilustrujące mękę Chrystusa oraz alegoryczne malowidła obrazujące grzechy główne. Kaplica pw. NMP jest kaplicą grobową wojewody krakowskiego Mikołaja Firleja i jego żony Elżbiety z Ligęzów i jest bardzo podobna do starszej, Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Historycy sztuki zaliczają ją do najpiękniejszych kaplic renesansowych w Polsce.

Wiek XVII

Dziedzice wsi Firlejowie zamienili w połowie w. XVI kościół tutejszy na zbór kalwiński, który w 1615 roku zwrócony został katolikom. Łukaszewicz mylnie nazywa wieś tę Besice (Dzieje kościoła helw. w Ma­łop., 315)[8]

Właścicielami Bejsc było pięć rodów: Firlejowie (do 1678), Potoccy (do ok. 1767), ks. Hieronim Sanguszko (do ok. 1796), Badeni (do 1878), wreszcie Byszewscy.

Naukowcy wskazują dwa źródła pochodzenia nazwy:

  • od Benedykta (zdrobniale „Biech” lub „Beszek”, a jego dobra „Biech-skie” lub „Biesz-skie” – po przekształceniach – Beszcze, Bescze – w końcu Bejsce)
  • od „bzu” – odmiana „Bez” – „Beźce” – „Bejsce”. Przyjęcie nazwy od „bzu” rekomendował prof. Kazimierz Rymut, analizując nazwę miejscowości, występującą w różnych dokumentach i zapisach.

Wiek XX

W 1929 r. wieś i gminę zamieszkiwały 872 osoby. Był tu jeden cieśla, kołodziej, stolarz, trzech kowali, siedem sklepów spożywczych, jeden nabiałowy. Istniały dwa młyny[9].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bejsce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Zabytki

Pałac wraz z parkiem jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.174/1-3 z 3.06.1932, z 20.02.1947, z 9.12.1957 i z 11.02.1967)[10]
  • Kaplica Firlejów z XVI w. jest najcenniejszym zabytkiem „małej” architektury kultowej z okresu późnego renesansu w Polsce.

Przypisy

  1. ↑ Strona gminy –> Ludność gminy. Stan ludności w dniu 8.08.2019 [dostęp 2022-03-04]
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 17 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 GUS. Rejestr TERYT
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 3612
  5. ↑ Przeglądanie TERYT (Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2013-09-26].
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Bejsce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 98.
  8. ↑ Bejsce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 731.
  9. ↑ The 1929 Polish Business Directory Project [online], data.jewishgen.org [dostęp 2017-03-28].
  10. 1 2 Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 13 [dostęp 2015-10-21].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.