Bazylika św. Franciszki Rzymianki w Rzymie
Santa Maria Nova

Basilica di Santa Francesca Romana

Kościół tytularny
Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym Piazza di Santa Francesca Romana 4
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	San Marco Evangelista al Campidoglio[1]
Bazylika mniejsza	od niepamiętnych czasów
Wezwanie	św. Franciszki Rzymianki
Wspomnienie liturgiczne	9 marca
Położenie na mapie Rzymu Bazylika św. Franciszki Rzymianki
Położenie na mapie Włoch Bazylika św. Franciszki Rzymianki
Położenie na mapie Lacjum Bazylika św. Franciszki Rzymianki
41°53′28,4211″N 12°29′18,7513″E/41,891228 12,488542
Strona internetowa

Bazylika św. Franciszki Rzymianki w Rzymie (wł. Basilica di Santa Francesca Romana), wcześniej Santa Maria Nova – rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie. Kościół Santa Maria Nova został zbudowany na ruinach starożytnej świątyni Wenus i Romy.

Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii San Marco Evangelista al Campidoglio oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej^[1].

Lokalizacja

Kościół znajduje się w X Rione Rzymu – Campitelli przy Piazza di Santa Francesca Romana 4^[1]. Bazylika zlokalizowana jest przy Forum Romanum.

Patronka

Patronką świątyni jest św. Franciszka Rzymianka – włoska arystokratka, mistyczka, założycielka Oblatek Benedyktynek z Góry Oliwnej żyjąca w XIV/XV wieku.

Historia

Widok z Palatynu na Forum Romanum i bazylikę św. Franciszki Rzymianki

W połowie VIII wieku, za pontyfikatu papieża Pawła I na ruinach świątyni Wenus i Romy (prawdopodobnie w okolicy zachodniego wejścia na teren świątyni) wzniesiono oratorium św. Piotra i Pawła (oratorium to jest obecnie nawą współczesnego kościoła)^[2] W połowie IX wieku pobliski kościół Santa Maria Antiqua popadł w ruinę (prawdopodobnie w wyniku trzęsienia ziemi w 847 roku), w związku z tym papież Leon IV przekazał prawa i obowiązki związane ze starym kościołem oratorium św. Piotra i Pawła (jednak bez zmiany nazwy oratorium)^[2]. Za papieża Grzegorza V stary tytuł Santa Maria Antiqua został ostatecznie przeniesiony na oratorium św. Piotra i Pawła, które odtąd było znane jako Santa Maria Nova^[2]. Również za pontyfikatu tego papieża do kościoła zostały przeniesione z podmiejskich katakumb relikwie kilku męczenników^[2]. Dawna kaplica została przebudowana na kościół między 847 a 996 rokiem^[2].

Kompleks został przekazany kanonikom regularnym Kongregacji św. Frygidiana z Lukki ok. 1140. Pozostawali oni w jego posiadaniu do 1352, gdy przekazano go benedyktynom z Kongregacji Monte Oliveto (oliwetów)^[3].

Za papieża Aleksandra III przeprowadzono renowację kościoła i wybudowano dzwonnicę^[2]. Kościół został ponownie konsekrowany w 1161 roku^[2].

W 1352 roku przy kościele założono klasztor oliwetów^[2][3]. W bazylice została pochowana Franciszka Rzymianka, której kanonizacja w 1609 roku dała impuls do przebudowy świątyni^[2]. W 1615 roku dodano nową fasadę projektu Carlo Lombardi, który również nadzorował przebudowę wnętrza^[2]. Dodano również drewniany sufit oraz zbudowano konfesję, w której w 1638 roku umieszczono relikwie św. Franciszki Rzymianki^[2]. W rezultacie kościół uzyskał nową dedykację^[2]. Konfesja została przemodelowana w 1858 roku^[2] W 1873 roku rząd włoski zlikwidował klasztor oliwetanów istniejący przy bazylice^[2]

Architektura i sztuka

Dzwonnica bazyliki

Wysoka romańska dzwonnica znajduje się po lewej stronie kościoła, tuż przy ołtarzu głównym^[2]. Została zbudowana z cegły, ma pięć kondygnacji powyżej linii dachu, oddzielonych od siebie wystającymi gzymsami^[2].

W muszli apsydy znajduje się mozaika przedstawiająca Matkę Bożą z Dzieciątkiem między apostołami Jakubem, Janem, Piotrem i Andrzejem, jest ona datowana na prawdopodobnie 1161 rok^[2].

Podłoga nawy zachowuje fragmenty arte cosmatesca z 1216 roku, ale w większości została ponownie ułożona podczas renowacji w 1953 roku^[2].

Wnętrze bazyliki

Kaplice boczne

Pierwsza kaplica po prawej stronie poświęcona jest Ukrzyżowaniu. Ołtarz Kalwarii jest anonimowy, ale obrazy na ścianach bocznych są autorstwa Giuseppe Marii Crespi^[2].

Druga kaplica po prawej stronie poświęcona jest św. Benedyktowi. Ołtarz przedstawia św. Benedykta ze św. Henrykiem cesarzem i Franciszką Rzymianką, obraz jest dziełem Augusto Orlandi z 1937 roku. Malowidła na ścianach bocznych są anonimowe: po lewej nauczający św. Bernard Tolomei (XVII w.), po prawej św. Bernard Tolomei wykonuje egzorcyzm (XVI w.)^[2].

Trzecia kaplica po prawej stronie poświęcona jest św. Franciszce Rzymiance. Została ona odnowiona w 1729 roku. Obraz na ołtarzu przedstawiający świętą jest anonimowy^[2].

Pierwsza kaplica po lewej stronie poświęcona jest Bożemu Narodzeniu, obraz w ołtarz jest kopią dzieła Carlo Maratty. Dwa obrazy na ścianach bocznych przypisuje się Domenico Maria Canuti i przedstawiają św. Bernarda Tolomei^[2].

Druga kaplica po lewej stronie poświęcona jest papieżowi św. Grzegorzowi Wielkiemu. Wizerunek świętego jest autorstwa Angelo Caroselli^[2].

Trzecia kaplica po lewej stronie poświęcona jest Matce Bożej Bolesnej. Dawniej była w niej marmurowa Pietà, która jednak została sprzedana i obecnie jest w Niemczech. Na ołtarzu obecnie znajduje się wizerunek św. Emidiusza^[2].

Czwarta kaplica po lewej stronie poświęcona jest św. Bernardowi Tolomei. Ołtarz Giuseppe Pirovaniego przedstawia św. Bernarda Tolomei na łożu śmierci podczas zarazy w Sienie^[2].

Kardynałowie

Bazylika św. Franciszki Rzymianki jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sanctae Mariae Novae)^[4]. Tytuł S. Mariae Novae wcześniej był nadawany kardynałom-diakonom i został zlikwidowany 8 sierpnia 1661 roku^[5]. Tytuł ponownie ustanowił, tym razem jako tytuł prezbiterialny, papież Leon XIII 17 marca 1887 roku^[4]

Uwagi

Przypisy