Barczewko
wieś
Ilustracja
Warmińska zabudowa wsi z kapliczką
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

olsztyński

Gmina

Barczewo

Liczba ludności (2022)

648[1]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-010[2]

Tablice rejestracyjne

NOL

SIMC

0469719

Położenie na mapie gminy Barczewo
Mapa konturowa gminy Barczewo, po lewej znajduje się punkt z opisem „Barczewko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Barczewko”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Barczewko”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Barczewko”
Ziemia53°50′59″N 20°35′19″E/53,849722 20,588611[3]
Wnętrze kościoła w Barczewku

Barczewko (dawniej Stary Wartembork, niem. Alt Wartenburg) – wieś warmińska w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo[4][5].

W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Barczewko, po jej zniesieniu w gromadzie Tuławki. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś położona jest nad jeziorem Wadąg. W pobliżu znajduje się grodzisko wczesnośredniowieczne (okolice Biedowa). We wsi znajduje się kościół pw. św. Katarzyny i św. Wawrzyńca.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Barczewko[4][5]
SIMCNazwaRodzaj
1046145Orzechówkoczęść wsi

Historia

W 1325 r. wybudowano tu pierwszą w tej części Warmii strażnicę biskupów warmińskich. Budowla została wykonana pod nadzorem warmińskiego wójta krajowego Fryderyka Liebenzella (Libenzella). Zamek wraz z istniejącą przy nim osadą zostały zniszczone w roku 1354 w wyniku najazdu Litwinów pod wodzą Kiejstuta, który uważał Łynę za zachodnią granicę swoich wpływów. W 1364 r. biskup Jan Stryprock odnowił lokację miejscowości, zakładając 7 km dalej na wschód miasto Barczewo. W 1369 r. wieś zapisana pod nazwą Aldenwartberg. Na miejscu zniszczonego zamku i osady w roku 1376 wieś o powierzchni 80 włók założył kolejny biskup warmiński Henryk Sorbom. Wieś lokowana była na prawie chełmińskim, a jej pierwszym sołtysem został Henryk z Blanek. Kolejny raz wieś została zniszczona w czasie wojny polsko-krzyżackiej z lat 1519-1521. Kościół w 1583 r. konsekrował biskup Marcin Kromer. Pierwszym proboszczem w Barczewku był Tomasz Bentar. W XVII w. Barczewko zostało zniszczone w czasie wojen szwedzkich. W dokumentach z 1701 r. wieś zapisana pod nazwą Aldenwartberg. W latach 1782-1784 wybudowano nowy kościół, dzięki fundacji ks. Szymona Rapierskiego. Konsekrował ją bp Ignacy Krasicki. W 1783 r. we wsi było 65 domów. W 1818 r. w Barczewku było 323 mieszkańców. W 1861 r. we wsi mieszkało 648 katolików i jeden ewangelik, 638 mieszkańców posługiwało się językiem polskim, a 11 – niemieckim. W 1882 r. powstała w Barczewku biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych. Po pożarze w 1893 r. kościół został odnowiony.

W 1912 r. we wsi powstało kółko rolnicze. W czasie plebiscytu w 1920 r. 80 głosów oddano za Polską a 543 za Prusami Wschodnimi. W 1939 r. we wsi mieszkało 830 osób.

W 1945 r. Barczewko było wsią sołecką ze szkołą i poczta. W 1998 r. we wsi mieszkało 545 osób.

Zabytki

  • Murowany kościół św. Wawrzyńca i św. Katarzyny z II połowy XVI wieku. Kościół został odbudowany w latach 1889–1893. Wyposażenie barokowe. Posiada wieżę o narożnych pilastrach i korpus przedni z 1784 oraz wysoki transept. Tylna część korpusu i prezbiterium powstały w 1892, pierwotnie dach starszej części świątyni pokryto dachówkami pochodzącymi z zamku. Wystrój częściowo barokowy z licznymi rzeźbami[6]
  • Kapliczki przydrożne
  • zabytkowa zabudowa wiejska

Ludzie związani z miejscowością

  • urodził się tu Mateusz Grunenberg (1787-1863) – nauczyciel, autor i wydawca polskich podręczników,
  • w Barczewku urodził się ks. Karol Langwald (1886-1945) – działacz narodowy na Warmii, prezes Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię, deportowany przez Rosjan, zmarł w obozie pod Czelabińskiem.
  • Franciszek Schnarbach (1905-1947) – nauczyciel w polskich szkołach w Giławach i Chaberkowie; po 1945 r. w Buczku pod Złotowem.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 13 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 2729
  4. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. 1 2 GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 85

Bibliografia

  • "Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii", Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1973 (str. 5)
  • Jan Bałdowski, Województwo olsztyńskie, Vademecum turystyczne, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980. (str. 35-36 opis wsi)
  • Jan Chłosta, Słownik Warmii, Wydawnictwo LITTERA, Olsztyn, 2002, ISBN 83-914158-5-6 (str. 25-26 – opis wsi)

Linki zewnętrzne

Panorama Barczewka
Z lotu ptaka. Barczewko widok od strony Jez. Wadąg
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.