Banknoty euro, I seria (od 2002 r.)

Banknoty euro z serii „Europa” (od 2013 r.)

Banknoty euro – banknoty międzynarodowej waluty euro obowiązującej w strefie euro. Są emitowane przez Europejski Bank Centralny, wszystkie noszą podpis prezesa tegoż banku. Najniższy nominał to 5 €, najwyższy 500 €. W odróżnieniu od monet tej waluty, wszystkie mają identyczny wygląd, choć są drukowane w różnych krajach członkowskich. W przypadku wejścia Polski do strefy euro banknoty euro mogłaby drukować Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych, która od 2006 r. znajduje się wśród 15 akredytowanych przez Europejski Bank Centralny producentów^[1].

Szata graficzna

Banknoty euro przedstawiają charakterystyczne dla Europy motywy architektoniczne z różnych epok. Na awersie znajdują się okna lub bramy, na rewersie zaś mosty. Wszystkie zobrazowane obiekty są fikcyjne, gdyż wybór rzeczywistych mógłby być kontrowersyjny i być przedmiotem zazdrości pomiędzy narodami^[2], jednak Robin Stam, niderlandzki architekt, w 2011 roku podjął decyzję o budowie mostów z banknotów. Znajdują się one w Spijkenisse w Holandii^[3].

W pierwszej edycji na każdym nominale przedstawione są flaga Unii Europejskiej, pierwsze litery nazwy Europejskiego Banku Centralnego w pięciu wersjach językowych (BCE, ECB, EZB, ΕΚΤ, EKP), mapa Europy, podpis Prezesa Europejskiego Banku Centralnego oraz nazwa waluty zapisana zarówno w łacińskim (EURO), jak i greckim (ΕΥΡΩ) alfabecie.

W drugiej edycji (serii „Europa”) na każdym nominale przedstawiona jest również flaga Unii Europejskiej, pierwsze litery nazwy Europejskiego Banku Centralnego w dziesięciu wariantach językowych (dodano po polsku – EBC, po węgiersku – EKB, po bułgarsku – ЕЦБ, po maltańsku – BĊE, oraz po chorwacku – ESB), mapa Europy, podpis prezesa europejskiego banku centralnego, oraz nazwa waluty zapisano zarówno w alfabecie łacińskim (EURO), cyrylicy (ЕВРО), jak i w alfabecie greckim (ΕΥΡΩ). Skrót w języku chorwackim nie pojawia się na nominałach 5, 10 i 20 euro.

Szata graficzna banknotów została wybrana spośród 44 propozycji w konkursie ogłoszonym przez Radę Europejskiego Instytutu Monetarnego 12 lutego 1996, zwyciężył wzór autorstwa Roberta Kaliny z Österreichische Nationalbank.

Banknoty drukowane są na papierze z czystej bawełny, co korzystnie wpływa na ich trwałość i wygląd^[4].

Zmiany wzorów

Banknoty noszą podpis aktualnego prezesa EBC, w związku z czym banknoty wydrukowane do listopada 2003 są sygnowane przez Wima Duisenberga, zaś późniejsze przez Jeana-Claude’a Tricheta. Szerzej zakrojone zmiany EBC planuje wprowadzać co 7–8 lat^[5].

Projekt drugi to aktualna seria banknotów. Ilustracja i kolorystyka pozostały niezmienione. Wprowadzone zostały nowe zabezpieczenia, dodano zapis nazwy waluty w cyrylicy (евро), oraz skróty nazwy EBC w trzech nowych wersjach: ЕЦБ (j. bułgarski), EBC (j. polski) i EKB (j. węgierski), do których w późniejszych latach dodano jeszcze dwie: BĊE (j. maltański) i ESB (j. chorwacki). Nowa seria została wprowadzana w styczniu 2013^[6]. Niemiecki Bundesbank 14 lutego 2013 zaprezentował nowy banknot pięcioeurowy^[7], który został wprowadzony do obiegu 2 maja 2013 r. W październiku 2014 został wprowadzony do obiegu nowy banknot o nominale 10 €, w listopadzie 2015 – 20 €, w kwietniu 2017 – 50 €, oraz w maju 2019 – 100 € i 200 €.

EBC ogłosi wycofanie z obiegu pierwszej serii z odpowiednim wyprzedzeniem^[8].

Nominały

Seria 2001 i 2002

Obraz		Nominał	Wymiary (mm)	Motyw przewodni				Pozycja kodu drukarni
Awers	Rewers			Kolor		Styl	Wiek
		5 €	120 × 62		szary	klasyczny	przed V	lewa krawędź ilustracji
		10 €	127 × 67		czerwony	romański	XI-XII	godzina 8 na zegarze z gwiazdek
		20 €	133 × 72		niebieski	gotyk	XIII-XIV	godzina 9 na zegarze z gwiazdek
		50 €	140 × 77		pomarańczowy	renesans	XV-XVI	prawa krawędź ilustracji
		100 €	147 × 82		zielony	barok i rokoko	XVII-XVIII	na prawo od godziny 9 na zegarze z gwiazdek
		200 €	153 × 82		żółty	secesja	XIX-XX	powyżej godziny 7 na zegarze z gwiazdek
		500 €	160 × 82		fioletowy	modernizm	XX-XXI	godzina 9 na zegarze z gwiazdek
przedstawiono banknoty według specyfikacji z 2002 roku. powyższe banknoty noszą podpis Wima Duisenberga, ówczesnego prezesa EBC, zastąpiony później przez podpis Jean-Claude Tricheta.

Seria 2013 (Seria Europa)^[9]

Obraz		Nominał	Wymiary (mm)	Motyw przewodni				Pozycja kodu drukarni
Awers	Rewers			Kolor		Styl	Stulecia
		5 €	120 × 62		szary	klasyczny	przed V	u góry na lewo od hologramu
		10 €	127 × 67		czerwony	romański	XI-XII	u góry na lewo od hologramu
		20 €	133 × 72		niebieski	gotyk	XIII-XIV	u góry na lewo od hologramu
		50 €	140 × 77		pomarańczowy	renesans	XV-XVI	u góry na lewo od hologramu
		100 €	147 × 77		zielony	barok i rokoko	XVII-XVIII	u góry na lewo od hologramu
		200 €	153 × 77		brązowożółty	secesja	XIX-XX	u góry na lewo od hologramu
przedstawiono banknoty według specyfikacji z 2013 roku.

Ułatwienia dla osób niewidzących i niedowidzących

Sekcja dotyczy banknotów z I. serii.

Projekt banknotów był konsultowany z organizacjami reprezentującymi osoby niewidzące i niedowidzące, co zaowocowało szeregiem usprawnień mających pomóc tym ludziom w identyfikacji banknotów.

• rozmiar banknotu wzrasta wraz z nominałem
• szata graficzna kolejnych nominałów jest utrzymywana naprzemiennie w chłodnej i ciepłej kolorystyce
• nadruk nominału jest wypukły i rozpoznawalny w dotyku dla osób o czułych palcach
• niższe nominały (5, 10 i 20) mają po prawej stronie awersu charakterystyczny, dobrze widoczny pas z hologramami, podczas gdy w pozostałych banknotach hologramy są zgromadzone w prostokątnym obszarze
• przy dolnej krawędzi awersu banknotów 200 € nadrukowane są pionowe linie
• przy prawej krawędzi awersu banknotów 500 € nadrukowane są skośne linie.

Zabezpieczenia^[10]

Niektóre zabezpieczenia banknotów euro zostały ujawnione, aby umożliwić zwykłym ludziom odróżnianie oryginalnych banknotów od falsyfikatów. Pozostałe zabezpieczenia są objęte ścisłą tajemnicą. Ich liczbę szacuje się na ponad 30.

Nominały 1 € i 2 €

Włochy, Grecja, Austria i Słowacja sugerowały wprowadzenie niższych nominałów banknotów^[12]. EBC oświadczył, że banknoty są droższe w produkcji i mniej trwałe od monet, w związku z czym wprowadzanie ich dla tak niskich nominałów jest bezcelowe i 18 listopada 2004 EBC ostatecznie zadecydował o niewprowadzaniu ich do druku. 25 października 2005 ponad połowa deputowanych Parlamentu Europejskiego zaapelowała do Komisji Europejskiej i EBC o rozważenie wprowadzenia banknotów 1 € i 2 €^[13].

Kontrowersje wokół nominału 500 €

27 stycznia 2019 siedemnaście z dziewiętnastu krajowych banków centralnych w strefie euro przestało emitować banknoty o nominale 500 euro. Aby wycofywanie tego nominału przebiegło płynnie oraz ze względów logistycznych, dwa pozostałe banki – Deutsche Bundesbank i Oesterreichische Nationalbank – przeprowadzały emisję jeszcze do 26 kwietnia 2019 (włącznie). Istniejące banknoty 500 euro pozostaną prawnym środkiem płatniczym, więc wciąż będzie można ich używać do płacenia i oszczędzania (w języku ekonomicznym – jako środka płatniczego i środka tezauryzacji). Banki, kantory wymiany walut i inne podmioty komercyjne będą mogły w dalszym ciągu wprowadzać je ponownie do obiegu. Banknoty 500 euro – tak jak wszystkie inne nominały – nigdy nie stracą wartości nominalnej i zawsze będzie je można wymienić w jednym z krajowych banków centralnych ze strefy euro^[14].

Według danych Brytyjskiej Agencji ds. Zwalczania Poważnej Przestępczości Zorganizowanej (SOCA) około 90% realizujących lub zainteresowanych w transakcjach z rozliczeniem w „pięćsetkach”, to ludzie podejrzani o związki lub udział w procederze o kryminalnych inklinacjach. Jak donosił w 2010 roku „The Mail”, 90 proc. „pięćsetek” będących w obiegu poza Unią, znajduje się wśród gangów narkotykowych Kolumbii^[15]. Jego wycofanie popiera prof. Rudolf Hickel (Uniwersytet w Bremie), który mówiąc o „pewnej naiwności” twórców waluty europejskiej zaświadcza: „Nie przewidziano, co może się stać z tymi fioletowo-różowymi banknotami”, Holenderska Partia Pracy PvdA, która wystosowała z tym prośbę do ministra finansów Jeroena Dijsselbloema^[16] i Bank of Italy dodatkowo wskazują na fakt, że banknoty o wysokich nominałach zostały już wcześniej wycofane przez Stany Zjednoczone i Kanadę (zobacz banknoty dolarów amerykańskich o wysokich nominałach). Za jego usunięciem opowiada się również Europejski Bank Centralny, w Parlamencie Europejskim wypowiadał się na ten temat jego wiceprezes Vitor Constancio. Szybką likwidację nominałów 500 € zaproponował z kolei analityk Merrill Lynch, Athanasios Vamvakidis^[17].

Przypisy