Owoce banana zwyczajnego
Czerwone owoce odmiany Musa acuminata (Grupa AAA) 'Red Dacca'
Banan zwyczajny
Niedojrzałe banany
Kobiety sortujące banany w Belize
Banany na fladze miasta Villarica w departamencie Tolima w Kolumbii
Josephine Baker w stroju z bananów

Banan – jadalny owoc tropikalny, z botanicznego punktu widzenia – jagoda[1], wytwarzany przez kilka gatunków roślin zielnych z rodzaju banan (Musa) (największe znaczenie użytkowe mają owoce banana zwyczajnego)[1][2].

Słowo banan pochodzi bądź od arabskiego słowa banan, oznaczającego palec[3] lub z afrykańskiego języka wolof, w którym rośliny te określa się mianem banaana[4].

Uprawiane są głównie w strefie międzyzwrotnikowej – w Afryce, Ameryce Południowej i Północnej oraz w Azji i krajach Pacyfiku[1][2].

Najczęściej banany mają od 10 do 15 cm, największe okazy osiągają do 30 cm. Rosną w groniastych owocostanach[2]. Owoce poszczególnych gatunków różnią takie cechy jak stopień mączystości czy zawartość cukrów, co decyduje o ich zastosowaniu kulinarnym.

Często spotykanym mitem na temat bananów jest twierdzenie, że w końcówkach tych owoców mogą znajdować się lamblie – pasożyty wywołujące lambliozę[5]. Dłuższa końcówka owocu jest pozostałością po szypułce, a krótszy, drugi koniec to pozostałość po szyjce słupka kwiatu. Szypułki bananów łączą się w tzw. „rączki” i „kiście” lub „wiązki” – w takiej postaci skupiającej po kilka owoców odciętych z owocostanu banany trafiają do oferty handlowej[6]. Pojedynczy owoc zwany jest „paluszkiem”, „rączkę” tworzy kilka zrośniętych z sobą owoców, a kilka rączek zrasta się następnie w „wiązkę” liczącą zwykle ok. 20 „paluszków”[7].

Wartość odżywcza

Należy wziąć pod uwagę, że owoce z importu, często sztucznie doprowadzane do stanu dojrzałości[8], mają inną wartość odżywczą.

Wartość odżywcza
Banany (Musa acuminata Colla), bez skóry
(100 g)
Wartość energetyczna 371 kJ (89 kcal)
Białka 1,09 g
Węglowodany 22,84 g
Tłuszcze 0,33 g
Woda 74,91 g
Etanol 0,0 g
Kofeina 0 mg
Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28[10]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]

Zastosowanie

Banany w kulturze

Producenci

W 2014 łączne zbiory bananów wyniosły wg danych FAOSTAT-u 114 130 tysięcy ton, z czego na Azję przypadało 55,8%, na obie Ameryki 24,7%, Afrykę 17,9%, Oceanię 1,3% oraz Europę 0,3%. Największymi producentami były następujące kraje[12]:

Najwięksi producenci bananów (2017)
(w mln ton)
 Indie30,48
 Chiny11,42
 Indonezja7,16
 Brazylia6,68
 Ekwador6,28
 Filipiny6,04
 Angola4,3
 Gwatemala3,89
 Kolumbia3,79
 Tanzania3,48
 Kostaryka2,55
 Meksyk2,23
 Wietnam2,05
Łącznie na świecie113,92

Łącznie uprawy bananów zajęły obszar 5 393 811 ha[12]. Głównymi eksporterami owoców w 2014 były Ekwador (26% światowego eksportu), Filipiny (15%), Kostaryka (12%), Kolumbia (7,8%) i Gwatemala (7,2%), a największymi importerami – kraje Unii Europejskiej, Stany Zjednoczone, Japonia, Chiny i Rosja[13].

Przez lata znaczącym producentem bananów była amerykańska korporacja United Fruit Company, założona w 1899 roku. Jej obecnym następcą jest główny amerykański dystrybutor bananów Chiquita Brands International[14]. Firma ta miała trzynastoprocentowy udział w światowym eksporcie bananów w 2013, podczas gdy jej główni konkurenci: Fresh Del Monte Produce (do 1989 część spółki Del Monte Foods) 12% zaś Dole Food Company 11%[15].

W 2014 banany były głównym produktem eksportowym Belize[13].

Dojrzały banan porażony Ralstonia solanacearum

Transport i przechowywanie

Banany wymagają dalekiego transportu z miejsca, gdzie są uprawiane do miejsca sprzedaży. Aby osiągnąć jak najdłuższą trwałość skórki, której wygląd decyduje o wartości handlowej owoców, zbiór bananów następuje przed osiągnięciem dojrzałości. Owoce wymagają ostrożnego traktowania, szybkiego transportu do portów, schłodzenia i transportu w chłodniach. Celem jest powstrzymanie bananów przed wydzielaniem etylenu, naturalnego środka powodującego ich dojrzewanie. Takie postępowanie umożliwia przechowanie i transport przez 3-4 tygodnie w temperaturze 13 °C. Po przybyciu na miejsce przeznaczenia banany trafiają do dojrzewalni – miejsca gdzie umieszczane są w temperaturze 17 °C i traktowane etylenem o niskim stężeniu. Po kilku dniach banany zaczynają dojrzewać i rozprowadzane są do docelowej sprzedaży. Niedojrzałe banany nie powinny być przechowywane w domowych lodówkach, ze względu na zbyt niską temperaturę, która szkodzi owocom. Dojrzałe banany mogą być przechowane w domowej chłodziarce przez kilka dni.

Dwutlenek węgla (który banany wytwarzają samoistnie) i sorbenty etylenu mogą wydłużyć trwałość owoców nawet w wyższych temperaturach. Efekt ten można wykorzystać pakując owoce w szczelny worek polietylenowy z dodatkiem absorbentu etylenu (np. nadmanganianu potasu). Zabieg ten wydłuża okres przechowywania do 3-4 tygodni bez potrzeby chłodzenia[16][17][18].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 Julia F. Morton: Fruits of warm climate. Miami. s. 29–46.
  2. 1 2 3 banan, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-02-20].
  3. ↑ Dan Keppel, Banana, Hudson Street Press, 2008; s. 44.
  4. ↑ Banana. [w:] Merriam-Webster [on-line]. [dostęp 2011-09-17]. (ang.).
  5. ↑ Banan zabija?. PPR (Pierwszy Portal Rolny) / NashNet Spółka Akcyjna, 2015-12-03. [dostęp 2021-04-12].
  6. ↑ Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 1333/2011 z dnia 19 grudnia 2011 r. ustanawiające normy handlowe dotyczące bananów, zasady weryfikacji zgodności z tymi normami handlowymi i wymogi dotyczące powiadomień w sektorze bananów. eur-lex.europa.eu. [dostęp 2021-04-12].
  7. ↑ J.G. Vaughan, Catherine Geissler, Rośliny jadalne, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 114, ISBN 83-7255-326-2.
  8. ↑ Ciemna strona banana. [w:] fairtrade.org.pl [on-line]. Fairtrade Polska. [dostęp 2017-02-20].. Tamże: Na podstawie artykułu Rebeki Cohen, Global Issues for Breakfast: The Banana Industry and its Problems, w: The Science Creative Quarterly, wydanie 3, wrzesień 07 – kwiecień 08.
  9. 1 2 (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21): Bananas, raw Nutrition Facts & Calories. [w:] Self Nutrition Data [on-line]. Condé Nast.. [dostęp 2016-08-16].
  10. ↑ 09040, Bananas, raw [Scientific Name: Musa acuminata Colla]. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA). (ang.). (zob. zarchiwizowany wyciąg HTML).
  11. ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  12. 1 2 Production/Yield quantities of Bananas in World + (Total), Production share of Bananas by region, Production of Bananas: top 10 producers. [w:] www.fao.org [on-line]. FAOSTAT. [dostęp 2017-02-22]. (ang.).
  13. 1 2 Bananas. [w:] atlas.media.mit.edu [on-line]. The Observatory of Economic Complexity. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-18)]. (ang.).
  14. ↑ Chiquita Brands International, Inc. History. [w:] www.fundinguniverse.com [on-line]. „International Directory of Company Histories”, Vol. 21. St. James Press, 1998. [dostęp 2017-02-22]. (ang.).
  15. ↑ Companies. [w:] www.bananalink.org.uk [on-line]. Banana Link. [dostęp 2017-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-23)]. (ang.).
  16. ↑ Scott, KJ, McGlasson, WB, Roberts, EA. Potassium permanganate as an ethylene absorbent in polyethylene bags to delay ripening of bananas during storage. „Australian Journal of Experimental Agriculture”. 10 (43), s. 237–240, 1970. DOI: 10.1071/EA9700237.
  17. ↑ KJ Scott JR Blake, G Strachan, BLTugwell, WB McGlasson. Transport of Bananas at Ambient Temperatures using Polyethylene Bags. „Tropical Agriculture”. 48, s. 163–165, 1971.
  18. ↑ KJ Scott, S Gandanegara. Effect of Temperature on the Storage Life of bananas Held in Polyethylene Bags with an Ethylene Absorbent. „Tropical Agriculture”. 51, s. 23–26, 1974.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.