Bad-tibira
Tell Madineh
Państwo

 Irak

Położenie na mapie Iraku
Mapa konturowa Iraku, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bad-tibira”
Ziemia31°22′47,9640″N 45°59′59,9639″E/31,379990 45,999990
Mapa z zaznaczonym położeniem Bad-tibiry i innych ważnych miast Sumeru w okresie wczesnodynastycznym (ok. 2900-2350 p.n.e.)
„Gwóźdź fundacyjny” z inskrypcją Enmeteny, w której władca ten wymieniany jest jako budowniczy świątyni E-musz w Bad-tibirze. Znaleziony w Girsu (ob. Tall Luh), zbiory Luwru (AO 22954)

Bad-tibira (sum. bad3.tibiraki, tłum. „mur/twierdza rękodzielników pracujących w metalu”) – starożytne miasto w Sumerze, identyfikowane obecnie ze stanowiskiem archeologicznym Tell Madineh[1] (też Tell Medinah[2], Tell al-Medan[3], Madain[2], Al-Mada'in[4], Madina[4]), położonym ok. 10 km na płn.-wsch. od Tell Senkereh (starożytnej Larsy), w prowincji Zi Kar w południowym Iraku[2]; w Sumeryjskiej liście królów wymienione jako siedziba jednej z przedpotopowych dynastii królewskich.

Legendarna Bad-tibira

Literatura mezopotamska umieszcza początki miasta Bad-tibira w legendarnym okresie przed potopem. Według Sumeryjskiego mitu o potopie miasto to założyć miał sam bóg Enki, a następnie przekazać je bogini Inanie[5]. W Sumeryjskiej liście królów Bad-tibira występuje jako siedziba drugiej z przedpotopowych dynastii królewskich, której trzej przedstawiciele panować mieli łącznie przez 108 tysięcy lat:

„W Bad-tibirze Enmeluana panował przez 43200 lat; Enmegalana panował przez 28800 lat; Dumuzi, pasterz, panował przez 36000 lat. (W sumie) trzech królów panowało przez 108000 lat”[6]

W sumeryjskim micie Zejście Inany do świata podziemnego Bad-tibira z jej świątynią E-muszkalama wymieniona jest pośród siedmiu miast odwiedzonych przez boginię Inanę przed jej wyprawą do świata podziemnego[7]. W innym miejscu mitu, opisującym powrót bogini do świata żywych, opisana jest jej kolejna wizyta w Bad-tibirze i hołd jaki jej złożył Lulal, boski opiekun tego miasta[8].

Historyczna Bad-tibira

Historyczna Bad-tibira znana jest jak dotychczas jedynie z tekstów, gdyż miasto to nie zostało jeszcze przebadane archeologicznie[3], a jego identyfikacja ze stanowiskiem Tell Madineh dokonana została wyłącznie w oparciu o znaleziska powierzchniowe[1].

W źródłach pisanych (głównie tekstach liturgicznych, hymnach i listach świątynnych) Bad-tibira pojawia się najczęściej w kontekście związanym z istniejącą w tym mieście świątynią E-musz (też E-muszkalama), poświęconą Inanie, Dumuziemu, a także Lulalowi[9]. W jednej ze swych inskrypcji Enmetena (koniec 1 połowy III tys. p.n.e.), władca miasta-państwa Lagasz, nazywa siebie budowniczym E-musz:

„Bogini Inanie (i) królowi E-musz (epitet boga Dumuziego) Enmetena, władca Lagasz, świątynię E-musz, ich ukochany dom, dla nich wzniósł”[1].

Cztery fragmentarycznie zachowane kopie tej inskrypcji odkryte zostały w 1953 roku na stanowisku Tell Madineh i to głównie w oparciu o nie zidentyfikowano to stanowisko z Bad-tibirą[1].

W okresie wczesnodynastycznym (ok. 2900-2350 p.n.e.) Bad-tibira była jednym z czternastu głównych miast-państw na terenie Sumeru i Akadu[4], ale wydaje się, że pod koniec tego okresu rozpoczął się stopniowy jej upadek, gdyż teksty historyczne z późniejszych okresów rzadko ją już wspominają[3][uwaga 1].

Miasto to było jeszcze najprawdopodobniej zamieszkane w pierwszej połowie II tys. p.n.e., gdyż w czasie badań powierzchniowych na stanowisku Tell Madineh odkryto ślady zasiedlenia z okresów: Ur III (ok. 2100-2000 p.n.e.), Isin-Larsa (ok. 2000-1800 p.n.e.) i starobabilońskiego (ok. 1800-1600 p.n.e.)[1].

Uwagi

  1. ↑ Wiadomo na przykład, iż w XIX w p.n.e. Sin-iddinam (1849-1843 p.n.e.), król Larsy, odbudować miał mury miejskie Bad-tibiry; hasło Bad-tibira, w: Bryce T., The Routledge..., s. 110.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 Crawford V.E., „The Location...”, s. 197-199.
  2. 1 2 3 informacje o stanowisku na stronie Cultural Property Training Resource. cemml.colostate.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-28)]. (strona Depatamentu Obrony Stanów Zjednoczonych dla personelu wojskowego służącego w Iraku)
  3. 1 2 3 hasło Bad-tibira, w: Leick G., Historical..., s. 32.
  4. 1 2 3 hasło Bad-tibira, w: Bryce T., The Routledge..., s. 110.
  5. ↑ Szarzyńska K., Mity ..., s. 138.
  6. ↑ Michalowski P., Sumerian King List, w: Chavalas M. (red.), The Ancient Near East - Historical Sources in Translation, Blackwell Publishing, Carlton 2006, s. 82.
  7. ↑ Szarzyńska K., Mity ..., s. 83.
  8. ↑ Szarzyńska K., Mity ..., s. 96.
  9. ↑ George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993, s. 129.

Bibliografia

  • Crawford V.E., „The Location of Bad-tibira”, Iraq 22 („Ur in Retrospect. In Memory of Sir C. Leonard Woolley”), Spring-Autumn 1960, s. 197-199.
  • Szarzyńska K., Mity sumeryjskie, Wydawnictwo AGADE, Warszawa 2000.
  • hasło Bad-tibira, w: Leick G., Historical Dictionary of Mesopotamia, 2011, s. 32.
  • hasło Bad-tibira, w: Bryce T., The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia, Routledge 2013, s. 110.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.