Bęben wielki (wł. gran cassa, skrót: g.c.), w muzyce rozrywkowej znany też jako bęben basowy, bęben taktowy, taktownik lub centrala. Charakteryzuje się mocną konstrukcją i niskim brzmieniem o nieokreślonej wysokości. Budowany jest w dwóch wielkościach:
- większy, o średnicy 70-90 cm i wysokości walca 35-40 cm, używany w orkiestrach symfonicznych;
- mniejszy o średnicy 35-40 cm i tej samej wysokości walca, używany w zespołach rozrywkowych[1].
W muzyce rozrywkowej jest to największy bęben w całym zestawie perkusyjnym, Wraz z werblem daje podstawę rytmu.
Gra na bębnie wielkim w muzyce symfonicznej
Dźwięki z bębna wielkiego zasadniczo wydobywa się przy użyciu jednej, dość grubej pałki, zakończonej główką z twardego filcu, skóry, korka lub gumy. Grający trzyma pałkę w prawej ręce i uderza nią w prawą membranę instrumentu, ustawionego przed nim pionowo. Wywołuje to współdrganie drugiej membrany. Uzyskany dźwięk o nieokreślonej wysokości jest niski i głęboki. Uderzenia wykonuje się zasadniczo ruchem skośnym do membrany z góry w dół, w szybszych tempach na przemian w dół i w górę. Bardzo krótkie dźwięki (wł. secco) uzyskuje się przez uderzenie prostopadłe do membrany i natychmiastowe stłumienie obu membran rękoma.
Bardziej skomplikowane figury rytmiczne wykonuje się dwiema pałkami, niekiedy różnej grubości; w tym wypadku możliwe jest też uderzanie na przemian w obie membrany. Bardzo szybkie uderzanie na przemian dwiema pałkami pozwala uzyskać efekt podobny do tremola. Prawdziwe tremolo uzyskuje się jednak na prawej membranie na trzy sposoby:
- jedną pałką trzymaną pośrodku uderza się na przemian główką i trzonkiem;
- jedną pałką o dwóch główkach, używaną j.w.;
- pałeczkami do kotłów.
Partię bębna wielkiego notuje się na jednej linii[2].
Gra na bębnie wielkim w muzyce rozrywkowej
Dźwięki z bębna basowego najczęściej wydobywa się używając pojedynczego lub podwójnego mechanizmu nożnego – tzw. stopy. Jest to mechanizm, którego główną część stanowi pedał, którego naciśnięcie powoduje wybicie sprzęgniętego z nim bijaka. Bijak po wybiciu uderza o bęben i, o ile pedał został puszczony, wraca do pozycji wyjściowej. Pierwszym perkusistą, który zagrał na bębnie basowym przy pomocy stopy był Dee Dee Chandler pod koniec XIX wieku[3].
Stopa podwójna, tzw. twin składa się z dwóch niezależnych pedałów sprzęgniętych z dwoma niezależnymi bijakami. Budowa stopy podwójnej umożliwia ustawienie drugiego pedału w pobliżu pedału hi-hata. Stopy podwójnej używa się głównie w niektórych odmianach jazzu, rocka i metalu.
Elementy budowy bębna wielkiego
Elementami budowy bębna basowego są zwykle:
- korpus drewniany, metalowy lub wykonany z tworzywa sztucznego;
- naciągi perkusyjne przedni i tylny (przeciwległa do perkusisty może zawierać otwory lub w niektórych przypadkach zostać usunięta);
- obręcze przyciskające membrany;
- zestaw śrub napinających membrany;
- opcjonalne gniazdo mocowania statywu dla półkotłów (w górnej części instrumentu);
- nóżki unieruchamiające bęben w poziomie;
- (opcjonalnie) podwójna stopa – element zestawu perkusyjnego przeznaczony do grania szybszych lub bardziej skomplikowanych rytmów. Umożliwia granie dwiema stopami na jednej centrali. Z początku takie granie było popularne tylko w muzyce metalowej i czasem punkowej, obecnie zaczęło przenikać do wielu innych stylów.
Tłumienie
Celem wytłumienia dźwięków wysokich i podkreślenia basu bębna wielkiego, wkłada się do jego wnętrza specjalne maty, zwinięty materiał lub niewielką poduszkę. W zależności od pożądanego dźwięku mata tłumiąca może nie stykać się bezpośrednio z membranami, lub też stykać się z powierzchnią jednej lub dwóch membran.
Przypisy
- ↑ Kazimierz Sikorski: Instrumentoznawstwo. Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1975, str. 235-236
- ↑ Kazimierz Sikorski: Instrumentoznawstwo. Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1975, str. 236
- ↑ Anthony Baines: The Oxford companion to musical instruments. Oxford University Press, 1992, s. 25. ISBN 978-0-19-311334-3.
Linki zewnętrzne
Bęben basowy