Awraham Tehomi
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 kwietnia 1903
Odessa, Imperium Rosyjskie

Data śmierci

1990

Przebieg służby
Formacja

• Hagana
• Hagana Bet (zwana później Irgunem)

Stanowiska

• dowódca Hagany w dystrykcie jerozolimskim (1929–1931)
• dowódca Hagany Bet (1921–1937)

Główne wojny i bitwy

• Arabskie powstanie w Palestynie (1936–1939)

Awraham Tehomi, właśc. Awraham Zilberg (hebr. אברהם תהומי, ur. 5 kwietnia 1903 w Odessie, zm. 1990) – działacz syjonistyczny, aktywista młodzieżowej organizacji syjonistycznej He-Chaluc, dowódca dystryktu jerozolimskiego Hagany (1929–1931), pierwszy dowódca Hagany Bet (1931–1937), zwanej później Irgunem.

Jego postać pojawia się przy sprawie pierwszego zabójstwa politycznego w historii Żydów XX wieku Jacoba de Haana. Jednak jego rola w zamachu nie została wyjaśniona.

Życiorys

Młodość

Urodził się 5 kwietnia 1903 roku w rodzinie Ze’ewa Zilberga i Jafy (z domu Fajbiszenko) w Odessie. Tam też ukończył szkołę realną i był członkiem uczniowskiej organizacji syjonistycznej. W 1920 roku został wybrany do komisji tej organizacji, a w 1922 roku wybrano go na przewodniczącego[1].

Działalność syjonistyczna

W 1919 roku pod wpływem spotkania z Josefem Trumpeldorem w Sewastopolu wstąpił w szeregi młodzieżowej organizacji syjonistycznej He-Chaluc. W 1921 roku ukończył oferowany przez organizację kurs przysposobienia rolniczego w grupie Ha-Ganan na polach irygacyjnych wokół Odessy. Z czasem został wybrany do rady regionalnej He-Chalucu[1].

W okresie wojny domowej w Rosji był członkiem żydowskiej, uczniowskiej organizacji samoobrony, która chroniła miasta przed atakami wojsk białych Rosjan. Z powodu tej działalności został zatrzymany i wtrącony do więzienia. Został z niego wypuszczony, kiedy Armia Czerwona ostatecznie zajęła Odessę (luty 1920 roku). Wówczas zlecono mu koordynowanie przerzutu pionierów He-Chalucu z obszaru Ukrainy do Rumunii i Polski. Po wykryciu procederu przez władzę rozpoczęto aresztowania kierownictwa He-Chalucu i Tehomi musiał uciekać. Wiosną 1922 roku wraz z bratem udało mu się dotrzeć do Polski, a po sześciu miesiącach wyjechał do Rumunii, gdzie został wybrany do centrali He-Chalucu w Rumunii[1].

W 1923 roku przybył do Palestyny. Tam podjął pracę w grupie Ha-Galil, która zajmowała się budową dróg. Pierwszą pracą była budowa drogi w Bejt ha-Kerem w Jerozolimie, w której też zamieszkał. W 1924 roku przystąpił do organizacji sportowej Makabi i znalazł się w komitetach organizacyjnych dwóch pierwszych Olimpiad Machabejskich. Od momentu zamieszkania w Jerozolimie był także członkiem Hagany. Pełnił w niej rolę instruktora, a od 1925 roku był dowódcą kompanii. Następnie w latach 1929–1931 pełnił funkcję dowódcy Hagany w dystrykcie jerozolimskim[1].

Działalność w podziemiu

Po tym, jak ludność arabska przeprowadziła pogromy Żydów w Palestynie w 1929 roku wraz z częścią dowódców Hagany domagał się bardziej zdecydowanej odpowiedzi na akty arabskiej przemocy i sprzeciwił się polityce hawlagi[uwaga 1]. Żądania te nie zostały spełnione i w 1931 roku wraz z mającymi podobne poglądy członkami Hagany wystąpił z organizacji i przystąpił do Hagany Bet (Hagana Le’umit)[1][2][3]. Jednocześnie został jej pierwszym dowódcą[1]. Zaangażowany był w szkolenia i zakup broni z Finlandii, a także z Polski[4].

W grudniu 1936 roku podpisał porozumienie z Ze’ewem Żabotyńskim zgodnie, z którym dowództwo podziemnej organizacji miało być wyłaniane przez przewodniczącego Nowej Organizacji Syjonistycznej. Co więcej, dokument stanowił, że bojownicy Tehomiego nie będą działali przeciwko interesom rewizjonistów na arenie międzynarodowej[5][6][7]. Tehomi miał jednak zastrzeżenia do umowy i chciał, aby Żabotyński zgodził się na połączenie Hagany Bet z Haganą. Przywódca rewizjonistów nie chciał się na to zgodzić, gdyż, jak uważał, wówczas w Palestynie nie byłoby niezależnej organizacji, która sprzeciwiłaby się podziałowi mandatu między Żydów i Arabów[5][8]. Wobec tego w kwietniu 1937 roku Tehomi powrócił z grupą dowódców do Hagany[5].

W maju 1937 roku został wybrany do centrali Hagany oraz jej dowództwa, powierzono mu także kwestie związane ze szkoleniem. W 1939 roku opuścił szeregi Hagany i zaangażował się w pomoc przy Aliji Bet, m.in. przy aliji członków Makabi Warszawa[4].

Po wybuchu wojny pomagał w organizowaniu struktur zwalczających niemieckich szpiegów w Palestynie. Pomógł w utworzeniu grupy dywersyjnej arabskojęzycznych Żydów pod dowództwem Maurice’a Fischera, których w tajemnicy przed Brytyjczykami wywieziono do Bejrutu. Kiedy dowiedzieli się o tym Brytyjczycy, to wydali Tehomiemu zakaz przebywania w Bejrucie, a po powrocie do Palestyny został umieszczony w areszcie domowym[4].

Działalność po II wojnie światowej

Po wojnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pomagał Hillelowi Kookowi[4]. Mieszkał również w Hongkongu[9].

Zmarł w 1990 roku[10].

Zabójstwo Jacoba de Haana

30 czerwa 1924 roku w Jerozolimie został zabity Jacob de Haan, holenderski Żyd, poeta i dziennikarz. Początkowo był zagorzałym syjonistą. Jednak z czasem związał się ze środowiskiem ortodoksyjnym i stał się jego rzecznikiem w sprawie unieważnienia Deklaracji Balfoura i działalności antysyjonistycznej[9][11]. Wsparcie, jakie de Haan udzielał środowiskom ortodoksyjnym poprzez mediacje z Brytyjczykami i Arabami, było negatywnie postrzegane przez przywódców ruchu syjonistycznego. Przez długi czas środowiska syjonistyczne zaprzeczały swojemu udziałowi w zaplanowaniu i przeprowadzeniu zamachu, oskarżając o to Arabów[11].

W 1983 roku Tehomi ujawnił materiały, z których miało wynikać, że w sprawę zabójstwa był zamieszany także Jicchak Ben Cwi, późniejszy prezydent Izraela, a także Dawid Ben Gurion[9]. W udzielonym w 1985 roku wywiadzie telewizyjnym Tehomi miał się przyznać do tego, iż brał udział w zabójstwie[11]. Sprawa pierwszego zabójstwa politycznego w żydowskiej historii w XX wieku nie została rozwiązana, nie wiadomo także, kto wydał rozkaz zabójstwa de Haana. Podawane wersje wydarzeń są sprzeczne, a sam Tehomi nie określił swojej roli w zabójstwie[12].

Uwagi

  1. ↑ Hawlaga była polityką samopowstrzymywania przed użyciem siły wobec ludności arabskiej przez żydowskich osadników, którą przyjął Jiszuw i socjaliści, aby nie zaogniać stosunków z Wielką Brytanią Heller 2017 ↓, s. 223.

Przypisy

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.