Avni Rustemi
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 września 1895
Libohovë

Data i miejsce śmierci

22 kwietnia 1924
Tirana

Przynależność polityczna

Bashkimi (Jedność)

Avni Rustemi (ur. 26 września 1895 w Libohovë k. Gjirokastry, zm. 22 kwietnia 1924 w Tiranie[1]) – albański publicysta, nauczyciel, polityk i działacz niepodległościowy.

Życiorys

Uczył się w Elbasanie i w San Demetrio Corone, miejscowości zamieszkałej przez Arboreszy. Studia pedagogiczne odbył w rzymskim uniwersytecie La Sapienza. Po powrocie do kraju pracował jako nauczyciel w szkołach w Tepelenie i we Wlorze[1].

W 1910 brał udział w przygotowaniach do zamachu na osmańskiego generała Shefqeta Turguta paszę, w czasie jego pobytu w Szkodrze, a w 1914 jako ochotnik walczył w południowej Albanii przeciwko Grekom[1]. W 1918 związał się z patriotyczną organizacją Młodzież Wlory (alb. Djalëria e Vlorës), która 28 listopada 1918 zorganizowała demonstrację antywłoską. W tym samym roku został wybrany jej przewodniczącym. W 1920 wyjechał do Paryża, gdzie 13 czerwca zastrzelił z rewolweru przed hotelem Continental Esada Paszę Toptaniego[1]. Według albańskiego historyka Kastriota Dervishiego Rustemi dokonał zabójstwa na zlecenie, działając w interesie przeciwników politycznych Esada Paszy[2].

Po zamachu został pobity przez przechodniów, a następnie ujęty przez policję francuską. Stanął przed sądem w Paryżu, który uznał, że zamach nie był planowany, zabójca działał w afekcie i oczyścił go z zarzutów. W grudniu 1920 Rustemi został uniewinniony, wyjechał do Rzymu, a stamtąd do Albanii. Na ulicach Tirany witano go jak bohatera narodowego. Cieszący się ogromną popularnością Rustemi został wybrany honorowym przewodniczącym organizacji patriotycznej Ojczyzna (alb. Adtheu). We współpracy z ówczesnym ministrem edukacji, Sotirem Peçim organizował sieć szkół powszechnych na terytorium Albanii. W 1921 z inicjatywy Rustemiego powstała organizacja zawodowa nauczycieli albańskich Lidhja e Mësuesve (Liga Nauczycieli).

W 1922 założył w Tiranie radykalną organizacją młodzieżową Jedność (alb. Bashkimi). Był także związany z Komitetem Obrony Kosowa - organizacją powołaną do życia przez kosowskich Albańczyków, mieszkających w Albanii. W tym czasie zaangażował się w działalność publicystyczną, głosząc ideę niezależności gospodarczej Albanii jako podstawy niezależności politycznej. W swoich tekstach krytykował ignorancję i zacofanie elity politycznej państwa[1].

W grudniu 1923 uzyskał mandat deputowanego w wyborach do parlamentu albańskiego. W tym czasie współpracował blisko z Hoxhą Kadrim, który doradzał Rustemiemu, aby wyjechał z kraju[3]. Po nieudanym zamachu na Ahmeda Zogu, jego zwolennicy planowali zabicie jego politycznego przeciwnika. Rustemi nie zgodził się na wyjazd z kraju i padł ofiarą zamachu, do którego doszło 20 kwietnia 1924 w okolicy cmentarza w Tiranie. Zabójca Isuf Reçi oddał dwa strzały z pistoletu, jeden z nich trafił w przeponę i trzustkę, powodując śmierć w stołecznym szpitalu, po 47 godzinach od zamachu[4]. O zorganizowanie zamachu oskarżano zwolenników Ahmeda Zogu (zabójca był w przeszłości służącym w domu Zogu)[4].

Pamięć

Pomnik Rustemiego we Wlorze

Po śmierci ciało Rustemiego wysłano do Wlory, gdzie 1 maja 1924 został pochowany w grobowcu w ogrodzie, w centrum miasta. Pogrzeb Rustemiego przerodził się w wielką demonstrację patriotyczną, a jego śmierć stała się pretekstem do zamachu stanu, określanego przez historiografię albańską jako Rewolucja Burżuazyjno-Demokratyczna 1924 roku. W 1982 ciało ekshumowano i przeniesiono na nowe miejsce, gdzie stanął pomnik dłuta Kristaqa Ramy[4]. Serce Rustemiego wyjęte z ciała zostało zabalsamowane i było eksponowane w aptece miejskiej w Tiranie do roku 1963[4]. Zamach Rustemiego stał się kanwą dramatu Dy krisma në Paris Sheri Mity. W 1981 Ilo Pando zrealizował film dokumentalny, poświęcony postaci Rustemiego. Popiersie Rustemiego dłuta Odhise Paskaliego znajduje się w centrum Tirany, przy placu noszącym jego imię. Imię Rustemiego noszą ulice w Korczy, Wlorze, Tepelenie, Elbasanie i w Kukësie, a także szkoła w Tiranie. Dom rodzinny Rustemiego w Libohovë w 2020 został odrestaurowany i przekształcony w muzeum.

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 391-392. ISBN 978-1-78076-431-3.
  2. ↑ Historiani: Avni Rustemi e vrau Esatin për para, asnjë motiv patriotik = 2021-02-11 [online], ministrialajmeve.com (alb.).
  3. ↑ Ilirjana Kaceli. THE RELATIONS BETWEEN KOSOVO NATIONAL PROTECTION COMMITTEE AND THE ALBANIAN GOVERNMENT DURING (1918-1924. „Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi -Trakya Üniversitesi”, s. 97–98, 2021.
  4. 1 2 3 4 Si u vra Avni Rustemi nga një mullixhi, ish-shërbëtor i Ahmet Zogut = 2021-11-07 [online], balkanweb.com, 2018 (alb.).

Bibliografia

  • Lefter Dilo: Avni Rustemi. Tirana: 1960. (alb.).
  • Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B. Tauris: 2012, s. 391. ISBN 978-1-78076-431-3.
  • Film Avni Rustemi w bazie IMDb (ang.)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.