Naczelne Dowództwo Wojsk Polskich na Galicję Wschodnią (potocznie Armia „Wschód”, Dowództwo „Wschód”) – związek operacyjny Wojska Polskiego utworzony w listopadzie 1918, przeznaczony do walki z Ukraińcami.

17 listopada 1918 na czele tworzącej się Armii „Wschód” stanął gen. Tadeusz Rozwadowski. Przystąpił on do organizowaniu sztabu armii. W jego skład weszli doświadczeni i dobrze wyszkoleni oficerowie wywodzący się zarówno z armii austriackiej, jak i z Legionów. Współorganizatorem Armii „Wschód” był płk Władysław Sikorski, który w obawie przed zemstą piłsudczyków (oskarżali go o agenturalną działalność na rzecz Austriaków), przyjął propozycję Rozwadowskiego, objęcia funkcji głównego kwatermistrza. NDWP na Galicję Wschodnią składało się z dwu Oddziałów: Operacyjnego (w tym sztab)oraz Kwatermistrzowskiego. Organizację Dowództwa i skład personalny regulowały rozkazy gen. T. Rozwadowskiego m.in. z Rozkaz nr 9 z 1 grudnia 1918 oraz Rozkaz Oficerski nr 11 z 4 marca 1919 r.

Armia „Wschód” walczyła ze znacznie przeważającymi liczebnie wojskami ukraińskimi. Napływające nieznaczne posiłki powodowały, że dowództwo armii musiało jednocześnie walczyć i szkolić nowo przybyłych żołnierzy.

Rola Armii „Wschód” i jej dowódcy gen. Rozwadowskiego w wojnie polsko-ukraińskiej jest nieoceniona. Ukraińcom, mimo znacznej przewagi liczebnej, nie udało się zdobyć Lwowa i wyprzeć polskich wojsk za San.

Po zlikwidowaniu oblężenia Lwowa w marcu 1919 nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy Armii „Wschód”. Rozwadowskiego zastąpił gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański.

Przyznawano Krzyż Armii „Wschodu”^[1].

Obsada personalna Dowództwa „Wschód”

Odznaka "Dowództwa W.P. Wschód 1918-1919".

Dowództwo

• dowódcy:
  • gen. Tadeusz Rozwadowski
  • gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański
• komisarz cywilny przy Dowództwie „Wschód” – dr Jerzy Dzieduszycki
• przewodniczący Komisji Weryfikacyjnej – płk kaw. Tadeusz Sulimirski

Dział Operacyjny

• szefowie sztabu:
  • płk SG Jan Thullie
  • płk SG Franciszek Kleeberg
• zastępca szefa sztabu i szef inżynierii – mjr Walery Maryański

• szef służby sanitarnej – dr Bolesław Korolkiewicz
• żandarmeria polowa – rtm. Kazimierz Święcicki
• służba łączności – kpt. Jerzy Maślanka

Kwatermistrzostwo względnie Dział Kwatermistrzowski

• kwatermistrz główny – płk SG Władysław Sikorski (21 XI – 31 XII 1918)
• zastępca szefa sztabu-kwatermistrz – mjr SG Jan Hempel (I – VI 1919)
• szef Oddziału I – mjr Izydor Modelski
• szef oddziału IV b Koleje – kpt. inż. dr. Kazimierz Bartel
• szef oddziału V Bezpieczeństwo – ppłk. Wiktor Hoszowski
• szef Oddziału VII Intendentura – mjr int. Aleksander Litwinowicz (23 XI 1918 – 3 VI 1919)
• szef oddziału IX Weterynariat – mjr dr Stefan Gajewski
• szef oddziału XI Tabory – mjr Filip Siarkiewicz
• Oddziału X duszpasterstwo – dziekan ks. Józef Panaś
• Oddział prasowo – statystyczny dr Kazimierz Hartleb^[2]

Stosunek sił pomiędzy Armią „Wschód”, a Ukraińską Armią Galicyjską

• listopad/grudzień 1918 AW 7.000 – UAG 15.000;
• styczeń 1919 AW 20.000 – UAG 40.000;
• marzec 1919 AW 23.000 – UAG 65.000^[3]

Przypisy

Bibliografia

• M. Klimecki, Polsko-ukraińska wojna o Lwów i Wschodnią Galicję. Aspekty polityczne i wojskowe, Warszawa 1997.
• M. Patelski, Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski żołnierz i dyplomata, Warszawa 2002.
• E. Romer, Pamiętnik paryski (1918-1919), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989.