Antoni Anusz

Data i miejsce urodzenia	28 maja 1884 Latowicz
Data i miejsce śmierci	21 grudnia 1935 Warszawa
Poseł II kadencji Sejmu (II RP)
Okres	od 1928 do 31 października 1928
Przynależność polityczna	Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
Odznaczenia

Grób Antoniego Anusza na cmentarzu Powązkowskim

Antoni Anusz (ur. 28 maja 1884 w Latowiczu, zm. 21 grudnia 1935 w Warszawie) – polski polityk, bankowiec i publicysta, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I i II kadencji w latach 1919–1928^[1], zastępca członka Rady Obrony Państwa w 1920 roku^[2].

Życiorys

Urodził się w rodzinie chłopskiej jako syn Walentego i Marianny z Światków. Uczył się w IV Gimnazjum w Warszawie. Potem kształcił się w Sankt Petersburgu, gdzie w 1905 zdał egzamin dojrzałości w gimnazjum filologicznym. Następnie, do 1908, z przerwami, studiował prawo na uniwersytecie w Sankt Petersburgu, ale studiów nie ukończył, bowiem został aresztowany.

W gimnazjum działał w kółkach oświatowych i był delegatem do centrali kółek uczniowskich. Od 1904 wchodził w skład PPS i Organizacji Bojowej PPS. W 1906 został delegatem Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS w Warszawie na ósmy zjazd partii we Lwowie. Następnie został aresztowany na początku 1907 przez władze carskie. Zwolniony za kaucją po 9 miesiącach, już w 1908 znów został uwięziony i skazany przez Warszawski Sąd Wojenny 13 czerwca 1908 na 12 lat katorgi, z czego 5 lat spędził w Aleksandrowsku na Syberii.

Po powrocie z katorgi w 1917, działał w moskiewskiej organizacji PPS. W tym czasie Antoni Anusz stał na czele wydziału ochrony Komitetu Polskiego oraz wchodził w skład Tymczasowej Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego. Po powrocie do kraju w 1918 został sekretarzem Ministra Przemysłu i Handlu, wystąpił z PPS i uzyskał mandat poselski jako kandydat Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie” z okręgu 17. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był zastępcą członka Rady Obrony Państwa i naczelnikiem Biura Propagandy Wewnętrznej tego organu. W Sejmie Ustawodawczym specjalizował się w sprawach wojskowych. Od 1919 był przewodniczącym sejmowej komisji wojskowej i zastępcą przewodniczącego w komisji morskiej a także wchodził w skład komisji demobilizacyjnej i prawniczej. Był zaangażowany w tworzenie ustawy o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojska Polskiego a także ustawy o Nadzwyczajnej Komisji Rewizyjnej. Na forum Sejmu wnioskował o wydanie, na koszt państwa, pism Adama Mickiewicza.

Po zerwaniu porozumienia między PSL „Wyzwolenie” a PSL „Piast” w 1920 Anusz został członkiem „Piasta”. Od 20 września 1921 był w składzie Rady Naczelnej tego ugrupowania. Do Sejmu I kadencji w 1922 wszedł z listy państwowej PSL „Piast”. W związku ze zbliżającym się porozumieniem Witosa z prawicą w 1923 opuścił partię i wraz z Janem Dąbskim przeszedł do PSL „Jedność Ludowa” na stanowisko skarbnika i członka Zarządu Głównego. Później działał w Związku Polskich Stronnictw Ludowych, a od 1925 był jego skarbnikiem. Po rozpadzie Związku pozostał w PSL „Wyzwolenie”. W Sejmie I kadencji pracował w komisjach: morskiej (przewodniczący), przemysłowo-handlowej, robót publicznych (1926–1927 przewodniczący) i wojskowej. W 1928, tuż przed wyborami Sejmu II kadencji, przeszedł do BBWR i uzyskał mandat poselski w okręgu nr 2 (Warszawa-powiat). W Sejmie II kadencji wybrany do komisji: konstytucyjnej oraz regulaminowej i nietykalności poselskiej. Anusz zrzekł się mandatu 31 października 1928 z powodów zdrowotnych^[3].

Od 1928 piastował stanowisko wiceprezesa rady nadzorczej Państwowego Banku Rolnego w Warszawie, z którego ustąpił w czerwcu 1933 z powodu choroby serca.

Od 1928 do 1931 był prezesem zarządu Związkowi Strzeleckiemu^[4]. 1 lipca 1928 został członkiem zarządu głównego założonego wówczas Związku Sybiraków^[5], otrzymał także godność członka honorowego. Był znanym propagatorem kultu Józefa Piłsudskiego i autorem szeregu publikacji dotyczących Marszałka.

Zmarł z powodu choroby serca i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim^[3] (kwatera K-4-25)^[6].

W 1951 jego prace Do władzy przez kłamstwo, krew i niedolę ludu^[7], Józef Piłsudski^[8], Naród, Armia i Wódz^[9], Rola Piłsudskiego Józefa^[10] oraz Zdrajcy i krzywdziciele polskiego ludu^[11] zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą^[12].

Rodzina

Antoni Anusz miał trzech braci: Józefa, Władysława i Franciszka. Franciszek (1879–1925) był inżynierem i pierwszym wojewodą warszawskim w latach 1919–1921 oraz 1922–1923. Żoną Anusza była Julia z Wojnarowskich.

Wybrane publikacje

• Z krainy dzikiej, pustej i otwartej: rzecz o stosunkach rosyjskich, Warszawa 1919.^[13]
• Naród, armia, wódz, Warszawa 1920.
• Józef Piłsudski, Warszawa 1923.
• Polska to wielka rzecz, Warszawa 1925.^[14]
• Rola Józefa Piłsudskiego w życiu narodu i państwa, Warszawa 1927.
• Marszałek Józef Piłsudski wskrzesiciel i budowniczy państwa polskiego, Warszawa 1928.^[15]
• Z powodu oświadczenia Marszałka Józefa Piłsudskiego z dnia 1 lipca 1928 r. : przypomnienia i uwagi, Warszawa 1929.^[16]

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[17][18]
• Krzyż Niepodległości (19 grudnia 1930)^[19]
• Złoty Krzyż Zasługi (11 marca 1932)^[20]

Przypisy

Bibliografia

• Ś. p. Antoni Anusz. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 295 z 24 grudnia 1935. 

Linki zewnętrzne

• Wielcy ludzie z Regionu Latowickiego
• Antoni Anusz – publikacje w bibliotece Polona