Aniela Kallas
Aniela Korngut(ówna)
Data i miejsce urodzenia

1868
Sambor

Data śmierci

1942

Zawód, zajęcie

pisarka

Narodowość

polska

Aniela Kallas, właśc. Aniela Korngut(ówna) (ur. 1868 w Galicji, prawdopodobnie w Samborze[1][2], zm. ok. 1942 we Lwowie[3]) – polska literatka, publicystka, dramaturg i tłumaczka pochodzenia żydowskiego. Posługiwała się też pseudonimami Juliusz Piasecki i Marian Biliński[4][5][6].

Życiorys

Pierwsze dzieła Anieli Kallas, pisane jeszcze pod własnym nazwiskiem, publikowano w „Roczniku Samborskim”, skąd prawdopodobnie pochodziła[1][2]. Absolwentka pensji, została wolną słuchaczką Uniwersytetu Jagiellońskiego[5]; uczęszczała m.in. na wykłady z historii literatury prowadzone przez profesora Stanisława Tarnowskiego[7]. W 1894 przeniosła się do Gdańska i zaczęła pisać dla „Gazety Gdańskiej”. Od 1911 mieszkała we Lwowie, gdzie współpracowała z „Wiekiem Nowym” (do 1930)[5], publikowała również w czasopiśmie „«Jedność». Organ Żydów Polskich”[8]. Początkowo tworzyła pod wpływem twórczości Elizy Orzeszkowej (w 1902 przerobiła jej Meira Ezofowicza na sztukę teatralną). W swojej twórczości podejmowała wątki społeczno-obyczajowe; istotnym elementem jej dzieł są wątki żydowskie (Nasz żydowski światek, 1893; Duch czasu, 1898; Odszczepieńcy, 1909). Podejmowała także tematy historyczne (Rzeź galicyjska, 1896), tłumaczyła teksty z języka niemieckiego[5]. Zainspirowana dramatem Małka Szwarcenkopf autorstwa Gabrieli Zapolskiej, przerobiła go na powieść (wyd. 1927)[5]. Przyjaźniła się również z Elizą Orzeszkową, Marią Konopnicką, Leopoldem Meyetem i Ludwikiem Solskim.

Zginęła podczas II wojny światowej w nieznanych okolicznościach[5] – prawdopodobnie w getcie lwowskim.

Twórczość

W swojej twórczości Aniela Kallas podejmowała ważne tematy społeczne związane z równouprawnieniem kobiet: zakładanie szkół dla ubogich dziewcząt i domów opieki społecznej, walka o prawa wyborcze kobiet, równość małżeńska. Była zwolenniczką polityki asymilacyjnej, czemu dawała wyraz w swojej twórczości nawiązującej do pisarzy polskich, m.in. Adama Mickiewicza. Odwoływała się również do klasyków literatury jidysz – Icchaka Lejbusza Pereca i Szaloma Asza. W jej dziełach dominują wątki obyczajowe: nieudane związki, walka o szczerość relacji małżeńskich, związki pozamałżeńskie (podkreślała istnienie społecznego przyzwolenia na zdradzanie kobiet przez mężczyzn), stereotypy dotyczące roli kobiet, antagonizmy pokoleniowe (szczególnie w relacjach matka-córka). Poruszane w jej twórczości tematy wpisywały się w ówczesny dyskurs feministyczny i emancypacyjny[9].

Opublikowana w 1931 powieść biograficzna o Gabrieli Zapolskiej Zapolska według Anny Janickiej wyznacza „początek nurtu plotkarsko-gawędziarskiego” w polskim pisarstwie biograficznym[10]. Kallas przedstawiła swoją bohaterkę jako kobietę świadomie prowokującą opinię publiczną i wywołującą liczne skandale, w tym erotyczne.

Dzieła

Powieści i zbiory nowel

  • Nasz żydowski światek: z pamiętników przyjaciółki (napisana w 1890 w Podgórzu, 1893)
  • Pośród bezdroży (1903)
  • Męty (1895)
  • Nemezys („Rok 1846“, 1896)
  • Duch czasu (1898)
  • Walka (1904)
  • Pożegnanie (1908)
  • Ona i oni (1909)
  • On i oni wszyscy (1910)
  • Córki marnotrawne (1913)
  • Dziecko (1914)
  • Kobiety uczciwe (1917)
  • Czyściec (1921)
  • Tajemnica domu towarowego (1922)
  • Małka Szwarcenkopf (na podstawie dramatu G. Zapolskiej, 1924)
  • Świat obiecany (1927)
  • Zapolska (powieść biograficzna, 1931)

Utwory sceniczne

  • Wśród swoich (1905, sztuka ludowa, odznaczona w konkursie, 1901)
  • Nędza (1905, dramat grany w Krakowie)
  • Żona czy kochanka (1909, komedia)
  • Wesoła pani (1905, komedia)
  • Odszczepieńcy (1909, dramat)
  • Powtórne małżeństwo (1910, dramat)
  • Jan Waligóra (1931)
  • Meir Ezofowicz (1907, przeróbka sceniczna powieści Orzeszkowej)
  • Dwie sztuki szukają dyrektora teatru (Warszawa, 1934)

Przypisy

  1. 1 2 Rocznik Samborski: nowa serja illustrowana: wydawnictwo na cele dobroczynne samborskie. 1895-1896, R. 19 - Podkrapacka Digital Library [online], www.pbc.rzeszow.pl [dostęp 2019-12-21].
  2. 1 2 O związkach autorki z miastem Sambor świadczą jej pierwsze publikacje w Roczniku Samborskim (Rocznik Samborski: nowa serja illustrowana: wydawnictwo na cele dobroczynne samborskie. 1895-1896, R. 19. https://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/publication/5399/edition/4966/content?ref=desc)
  3. ↑ O tym, że ostatnie lata życia Kallas spędziła we Lwowie świadczyć może m.in. jej nazwisko figurujące w „Księdze adresowej małopolski. Lwów-Stanisławów-Tarnopol”, rocznik 1935/1936: http://www.mtg-malopolska.org.pl/images/skany/ksiega_adresowa_1935_36/ksiega_adresowa_1935_36.pdf , s. 194.
  4. ↑ Katarzyna Wasyl, Pomiędzy świętym obowiązkiem a wiernością wobec siebie – losy bohaterek młodopolskiej powieści Walka Juliusza Piaseckiego (Anieli Korngut).
  5. 1 2 3 4 5 6 Zofia Borzymińska, Korngutówna Aniela [online], Żydowski Instytut Historyczny [dostęp 2019-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-22] (pol.).
  6. ↑ Wilhelm Feldman, Współczesna literatura polska: 1864-1918., t. t.2 s.221, Wydaw. Literackie, 1985, ISBN 83-08-01276-0, OCLC 749349705 [dostęp 2019-12-22].
  7. ↑ Prokop-Janiec 2013 ↓, s. 141.
  8. ↑ Prokop-Janiec 2013 ↓, s. 146.
  9. ↑ Prokop-Janiec 2013 ↓, s. 144-151.
  10. ↑ Anna Janicka, Sprawa Zapolskiej. Skandale i polemiki, Uniwersytet w Białymstoku, Alter Studio, Białystok 2013, 21 grudnia 2019.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.