Andrzej Elżanowski
Ilustracja
Andrzej Elżanowski, 2020
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

21 stycznia 1950
Przasnysz

profesor nauk przyrodniczych
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1979
UW

Habilitacja

1996
UWr

Profesura

2003

Andrzej Elżanowski, VI Festiwal Góry Literatury, 2020

Andrzej Elżanowski (ur. 21 stycznia 1950 w Przasnyszu) – polski zoolog, paleontolog i bioetyk, profesor nauk biologicznych (2003).

Życiorys

Absolwent liceum w Przasnyszu (1967). Studia odbył na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego (magisterium 1972 z zakresu zoologii). Doktorat z nauk przyrodniczych na UW uzyskał w 1979 (rozprawa: Badania kopalnych embrionów i model ewolucji rozrodu ptaków). Habilitował się w zakresie nauk biologicznych na Uniwersytecie Wrocławskim w 1996 (rozprawa: Mezozoiczna ewolucja i główne linie filogenetyczne ptaków)[1].

W latach 1972–1983 asystent i adiunkt na UW, następnie pracował naukowo w Stanach Zjednoczonych i Niemczech (1983–1998). Od 1998 do 2009 kierownik zakładu Zoologii Kręgowców Instytutu Zoologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2003 profesor tytularny[1]. Były pracownik Muzeum i Instytutu Zoologii PAN. Obecnie związany z wydziałem „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, który skupia badaczy reprezentujących różne dyscypliny nauk humanistycznych i społecznych[2].

Autor ponad stu prac naukowych, dotyczących filogenezy ptaków (badał m.in. archeopteryksa – wyszczególnił rodzaj Wellnhoferia, dotychczas uważany za należący do Archaeopteryx[3]). Zrekonstruował kostne podniebienie znanego od XIX w. hesperornisa świadczące o bliskim pokrewieństwie ptaków uzębionych (Odontognathae) z dzisiejszymi ptakami[4] oraz czaszkę archaicznego, mezozoicznego Confuciusornis, której budowa wskazuje na sposób żerowania z zasiadki[5] jak u dzisiejszych kraskowych (Coraciiformes). Rozwinął szczegółową morfologię ptasiej kości kwadratowej (os quadratum)[6], dzięki czemu weszła ona do kanonu opisu ptaków kopalnych i umożliwiła identyfikację nowych ptaków kopalnych w Ameryce Płn, Australii i Azji. Jest jednym z autorów książki Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs pod redakcją Luisa Chiappego i Lawrence'a Witmera, w której pisał o rodzinie Archaeopterygidae[7]. Wraz z Peterem Wellnhoferem opisał Archaeornithoides – rodzaj blisko spokrewnionego z ptakami teropoda z grupy celurozaurów[8]. Wraz z Antoine Louchart badał też dzisiejsze i kopalne strusie -- odkrył specyficzny dymorfizm płciowy w szkielecie tych ptaków i potwierdził wytępienie kwestionowanego od stu lat podgatunku strusi wyżynnych Struthio camelus spatzi w płn.zach Afryce[9].

Był członkiem stowarzyszeń naukowych oraz komitetów i rad naukowych, m.in. Komitetu Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej PAN[1] i Rady Naukowej Instytutu Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego Polskiej Akademii Nauk[1].

Od lat działa na polu humanitarnej ochrony zwierząt i publikuje na temat etyki traktowania zwierząt. Był członkiem Krajowej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach w jej pierwszej kadencji (1999-2003), wiodącym współautorem projektu ostatniej udanej nowelizacji Ustawy o ochronie zwierząt (z 2010 r.) i architektem kampanii (2012-2014) przeciwko ubojowi rytualnemu. Przyczynił się do ulepszenia obowiązującej Ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych i edukacyjnych z 2015 r., która wprowadziła wymóg kwalifikowanej większości 2/3 głosów do zgody lokalnej komisji etycznej na wykonanie doświadczenia na zwierzętach. Obecnie działa jako Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Etycznego oraz jest członkiem 1. Lokalnej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach w Warszawie. Weganin[10]. W 2004 uhonorowany statuetką Przasnyskiego Koryfeusza.

Brat prawnika Marka Elżanowskiego, stryj Filipa Elżanowskiego.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Prof. dr hab. Andrzej Elżanowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2009-05-07].
  2. ↑ Elżanowski Andrzej | Wydział „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego [online], al.uw.edu.pl [dostęp 2019-03-12].
  3. ↑ Andrzej Elżanowski. A new genus and species for the largest specimen of Archaeopteryx. „Acta Palaeontologica Polonica”. 46 (4), s. 519–532, 2001. (ang.).
  4. ↑ Christopher R. Torres, Mark A. Norell, Julia A. Clarke, Bird neurocranial and body mass evolution across the end-Cretaceous mass extinction: The avian brain shape left other dinosaurs behind, „Science Advances”, 7 (31), eabg7099, DOI: 10.1126/sciadv.abg7099, PMID: 34330706, PMCID: PMC8324052 [dostęp 2021-10-13].
  5. ↑ Andrzej Elzanowski, D. Stefan Peters, Gerald Mayr, Cranial morphology of the Early Cretaceous bird Confuciusornis, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 38 (2), 2018, e1439832, DOI: 10.1080/02724634.2018.1439832, ISSN 0272-4634 [dostęp 2021-10-13].
  6. ↑ Andrzej Elzanowski, Thomas A. Stidham, A Galloanserine Quadrate from the Late Cretaceous Lance Formation of Wyoming, „The Auk”, 128 (1), 2011, s. 138–145, DOI: 10.1525/auk.2011.10113 [dostęp 2021-10-13] (ang.).
  7. ↑ Andrzej Elżanowski: Archaeopterygidae. W: Luis Chiappe, Lawrence Witmer (red.): Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs. Berkeley: University of California Press, 2002. ISBN 978-0-520-20094-4.
  8. ↑ Andrzej Elżanowski, Peter Wellnhofer. A new link between theropods and birds from the Cretaceous of Mongolia. „Nature”. 359, s. 821–823, 1992. DOI: 10.1038/359821a0. (ang.).
  9. ↑ Andrzej Elzanowski, Antoine Louchart, Metric variation in the postcranial skeleton of ostriches, Struthio (Aves: Palaeognathae), with new data on extinct subspecies, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 2021, zlab049, DOI: 10.1093/zoolinnean/zlab049, ISSN 0024-4082 [dostęp 2021-10-13] (ang.).
  10. ↑ Religia utrwala pogardliwy stosunek do zwierząt [online], Kultura Liberalna, 31 lipca 2018 [dostęp 2021-10-13] (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.