Anatol Lewicki czyli Anatoli Lewicki^[1][2], herbu Rogala (ur. 4 kwietnia 1841 w Prysowcach, zm. 25 kwietnia 1899 w Krakowie) – austriacki historyk mediewista polskiej narodowości, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Życiorys

Syn Grzegorza Lewickiego, ksiądza greckokatolickiego, proboszcza w Prysowcach i Praxedy z Dawidowiczów^[3]. Po ukończeniu Gimnazjum w Tarnopolu, rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim (1862–1866). W latach 1867–1879 mieszkał w Przemyślu, gdzie był nauczycielem gimnazjalnym, uczył historii Austrii i Polski oraz geografii i języka niemieckiego. Publikował artykuły w Sprawozdaniach z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności, Muzeum, Przewodniku Naukowym i Literackim. Działał w Towarzystwie Pedagogicznym, w latach 1875–1879 był członkiem Wydziału Powiatowego Rady Szkolnej, zasiadał także w Radzie Miejskiej Przemyśla. W 1875 roku został doktorem filologii.

W 1879 został nauczycielem IV gimnazjum we Lwowie (dekret z 18 maja 1879 L. 19573^[2]). 27 czerwca 1883 został mianowany profesorem w katedrze historii austriackiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1887 roku został profesorem zwyczajnym historii austriackiej. W roku akademickim 1894–1895 pełnił funkcję dziekana Wydziału Filologicznego, w roku następnym został prodziekanem. Od 1883 roku działał w Komisji Historycznej Akademii Umiejętności w Krakowie, zaś w 1889 roku został sekretarzem tejże komisji. W dniu 30 listopada 1889 roku został członkiem korespondentem Akademii Umiejętności. Od 1888 roku był członkiem komisji egzaminacyjnej dla kandydatów na nauczycieli gimnazjalnych i szkół realnych, a rok później został członkiem Komisji Centralnej dla badań i zachowania zabytków sztuki i pomników historii. Działał w Towarzystwie Nauczycieli Szkół Wyższych, a w 1894 roku wybrany został na członka Wydziału Koła Krakowskiego Towarzystwa.

W 1895 roku na jednym z posiedzeń Wydziału Filologicznego UJ dostał ataku serca. Kłopoty zdrowotne ograniczyły jego aktywność zawodową. Zmarł 25 kwietnia 1899 roku. Pochowano go na cmentarzu Rakowickim^[4] (kwa. VI-wsch.-19).

Grób prof. Anatola Lewickiego na cmentarzu Rakowickim

Poglądy

Reprezentował Krakowską Szkołę Historyczną. Za głównych sprawców procesów historycznych uważał jednostki, zwłaszcza monarchów. Unaukowienie historii postrzegał jako oparcie badań historycznych na możliwie szerokiej podstawie źródłowej.

W pierwszym okresie działalności naukowej poświęcił się badaniom historii polskiej okresu piastowskiego. Najważniejszymi pracami tego okresu jest pierwsza biografia Mieszka II, w której zrewidował dotychczasowy sposób przedstawiania tego władcy w historiografii polskiej i praca poświęcona koronacji na króla polskiego Wratysława II w 1086 roku. Później zajął się studiami nad XV wiekiem. Jego praca Powstanie Świdrygiełły została nagrodzona 13 kwietnia 1890 roku I nagrodą w konkursie im. J. U. Niemcewicza organizowanym przez Towarzystwo Historyczno-Literackie.

W 1884 roku wydał Zarys historyi Polski i krajów ruskich z nią połączonych. Podręcznik ten w maju 1885 roku został przez Radę Szkolną Krajową polecony do użytku szkolnego w klasach wyższych szkół średnich i wyższych prywatnych zakładów żeńskich oraz do bibliotek szkół ludowych. Jeszcze za życia autora był kilkanaście razy wznawiany. W 1895 roku podręcznik został przetłumaczony na język ukraiński.

Był wydawcą źródeł, m.in. wydał w 1888 roku tomy 2 i 3 Indeksu aktów XV wieku oraz Kodeks listów XV wieku.

Publikacje

Pełna bibliografia prac A. Lewickiego znajduje się w "Roczniku AU" z 1889 roku.

• Wratysław II czeski królem polskim : ustęp z dziejów czeskopolskich, Przemyśl, 1876.^[5]
• Mieszko II [w:] Rozprawy Akademii Umiejętności Wydziału Filologiczno-Historycznego, t. V, 1876, s. 87–208.
• Obrazki z najdawniejszych dziejów Przemyśla, Przemyśl, 1880^[6]
• Zarys historyi Polski i krajów ruskich z nią połączonych, 1884, (kilkanaście wydań m.in.: Kraków 1898^[7], Warszawa 1920, Londyn 1947, Warszawa 1999) – popularny podręcznik historii Polski.
• Ze studyow archivalnych, Kraków, 1885.
• Wstąpienie na tron polski Kazimierza Jagiellońskiego, 1886.
• Ein Blick in die Politik König Sigmunds gegen Polen in Bezug auf die Hussitenkriege (seit dem Käsmarker Frieden), Wiedeń, 1886.
• Index actorum saeculi XV ad res publicas Poloniae spectantium quae quidem typis edita sunt, Kraków, 1888.
• Codex epistolaris saeculi decimi quinti 1382–1445, Kraków, 1891.
• Powstanie Świdrygiełły: ustęp z dziejów unii Litwy z Koroną, Kraków 1892.^[8]
• Nieco o Unii Litwy z Koroną, Kraków, 1893.^[9]
• Codex epistolaris saeculi decimi quinti 1392–1501.
• Przymierze Zygmunta W. Ks. Litewskiego z królem rzymskim Albrechtem II, Kraków, 1898.^[10]
• Dzieje narodu polskiego w zarysie, Warszawa, 1899.^[11]
• Unia Florencka w Polsce, Kraków, 1899.^[12]

Przypisy

Bibliografia

• Wiktor Czermak: Anatol Lewicki (1841–1899) Wspomnienie pośmiertne. Kraków, 1899.
• J. Łosowski: Anatol Lewicki. Przemyśl, 1981.
• Józef Mitkowski: Lewicki Anatol. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XVIII. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1972, s. 224–225.

Linki zewnętrzne

• Dzieła Anatola Lewickiego w bibliotece Polona