Amberboa
Ilustracja
Amberboa moschata
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Carduoideae

Rodzaj

amberboa

Nazwa systematyczna
Amberboa (Pers.) Less.
Syn. Gen. Compos.: 8 (1832)[3][4]
Typ nomenklatoryczny

A. moschata (Linnaeus) A. P. de Candolle[4]

Synonimy
  • Amberboia Kuntze
  • Chryseis Cass.[3]
  • Centaurea L. subg. Amberboa Persoon[5]

Amberboa[6] (Amberboa (Pers.) Less.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 12 gatunków. Rośliny te występują w zachodniej i środkowej Azji – w Azji Mniejszej i na Kaukazie, w Iranie, Afganistanie, Pakistanie, Uzbekistanie, Tadżykistanie, Kirgistanie, Kazachstanie, na Syberii i w Sinciang[3]. Dla efektownych i pachnących kwiatostanów uprawiana jest amberboa piżmowa A. moschata[7][8]. Gatunek ten jako zdziczały z upraw zarejestrowany został w różnych krajach Ameryki Północnej, Europy oraz południowej i wschodniej Azji[3].

Morfologia

Pokrój
Nieuzbrojone (bez kolców) rośliny jednoroczne, rzadziej dwuletnie[8]. Pędy prosto wzniesione, nierozgałęzione lub rozgałęziające się od ziemi[9], nagie, osiągające od 20 do 70 cm wysokości[5].
Liście
Całobrzegie, ząbkowane lub w różnym stopniu pierzastoklapowane[8]. Dolne liście większe i ogonkowe, górne siedzące i mniejsze[5].
Kwiaty
Skupione w pojedynczych koszyczkach na szczytach łodyg[8][9]. Okrywy jajowate o średnicy 12–16 mm. Ich listki liczne, w kilku rzędach[5]. Zewnętrzne (dolne) listki bez przydatków[8], obłonione, tępo zakończone[5]. Wewnętrzne (górne) z błoniastymi przydatkami, całobrzegimi lub kolczastymi[5]. Na płaskim dnie koszyczka znajdują się łuseczkowate szczecinki. Kwiaty w koszyczkach są liczne[5], zewnętrzne mają powiększone płatki korony kwiatu o ciemniej zabarwionych końcach łatek[8] i są płonne[5]. Wewnętrzne są płodne, obupłciowe. Korony są białe, żółte, różowe i purpurowe[5]. Szyjka słupka zwieńczona jest dwoma długimi ramionami[9].
Owoce
Jajowato podługowate, żebrowane i owłosione niełupki, zwykle brązowe[8]. Na szczycie z ząbkowanym pierścieniem. Puch kielichowy w postaci trwałych, wąskich i wolnych łusek wyrastających w kilku rzędach[8][5].

Systematyka

Rodzaj zaliczany do podplemienia Centaureinae, plemienia Cardueae, podrodziny Carduoideae w obrębie rodziny astrowatych Asteraceae[10]. Rodzaj wydzielany jest też do tzw. grupy Volutaria[8][11].

Rodzaj często był włączany do rodzaju chaber Centaurea, od którego jednak różni się m.in. budową owocu i podstawową liczbą chromosomów. Badania molekularne wykazały że rodzaj zajmuje pozycję bazalną w obrębie podplemienia Centaureinae[5].

Wykaz gatunków[3]
  • Amberboa amberboi (L.) Tzvelev
  • Amberboa bucharica Iljin
  • Amberboa glauca (Puschk. ex Willd.) Grossh.
  • Amberboa gubanovii Gabrieljan
  • Amberboa iljiniana Grossh.
  • Amberboa maroofii Negaresh
  • Amberboa moschata (L.) DC. – amberboa piżmowa[6]
  • Amberboa nana (Boiss.) Iljin
  • Amberboa sosnovskyi Iljin
  • Amberboa takhtajanii Gabrieljan
  • Amberboa turanica Iljin
  • Amberboa zanjanica Ranjbar & Negaresh

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-09-09] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-09-09] (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 Amberboa (Pers.) Less., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-09-09].
  4. 1 2 Amberboa (Pers.) Less., [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-09-09].
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 David J. Keil, Amberboa (Persoon) Lessing, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-09-09].
  6. 1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 21. ISBN 978-83-925110-5-2.
  7. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 38, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 K. Kubitzki (red.), The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales, Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 142, ISBN 978-3-540-31050-1.
  9. 1 2 3 Zhu Shi, Ludwig Martins, Amberboa Vaillant, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-09-09].
  10. ↑ Genus: Amberboa (Pers.) Less.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA. [dostęp 2016-11-11].
  11. ↑ Cardueae Cass.. [w:] Compositae. The Global Database [on-line]. The International Compositae Alliance. [dostęp 2023-09-09].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.