Alojzy Bełza
Alik, Bogusławski
Ilustracja
porucznik porucznik
Data i miejsce urodzenia

14 lutego 1900
Schodnica

Data i miejsce śmierci

6 grudnia 1976
Wielopole

Przebieg służby
Lata służby

1917–1921,
1939–1946

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Armia Krajowa
ludowe Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

II Brygada Legionów Polskich, 110 pułk piechoty, Pułk im. Czarnieckiego, 18 Dywizja Kralička-Krajowskiego, OP-23

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
Bitwa pod Rarańczą (1918)
Wojna polsko-bolszewicka
Bitwa Warszawska
II wojna światowa
akcja „Burza”

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941)

Alojzy Bełza[uwaga 1], ps. „Alik”, „Alfred Burzyński” (ur. 14 lutego 1900 w Schodnicy, zm. 6 grudnia 1976 w Wielopolu[uwaga 2]) – legionista, żołnierz błękitnej Armii, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, w okresie od maja 1943 do stycznia 1944 dowódca Placówki AK Zagórz w Obwodzie OP-23 (oddział partyzancki AK) Sanok V Okręg Kraków AK.

Życiorys

Grób Alojzego Bełzy na Nowym Cmentarzu w Zagórzu

Urodził się 14 lutego 1900 w Schodnicy[1]. Był synem Marcina i Bronisławy z domu Jakubowskiej[1].

Uczęszczał do szkoły technicznej jako elektrotechnik. Podczas I wojny światowej dwukrotnie starał się o przyjęcie do Legionów Polskich. Po raz pierwszy uciekł z domu do Legionów w 1916 roku, jednak komisja wojskowa odrzuciła jego prośbę. W 1917 roku ponownie uciekł z domu i tym razem został przyjęty do batalionu szkolnego legionów w Bolechowie. W bitwie pod Rarańczą jego batalion został rozbrojony przez Austriaków, a żołnierzy internowano na Węgrzech (Bełza trafił do obozu w Talaborfalva)[2]. W kwietniu 1918 roku Bełza został wcielony do 110 pułku piechoty, który skierowano na front włoski w Udine. Tam dostał się do niewoli włoskiej, a w połowie marca wstąpił do Armii Hallera i w składzie pułku im. Czarnieckiego wrócił do kraju.

W wojnie polsko-bolszewickiej walczył w szeregach 18 Dywizji Piechoty. Kilka razy ranny, brał udział w walkach z konnicą Buddionnego i w bitwie warszawskiej. Wojnę zakończył w stopniu plutonowego, a w 1921 roku został odznaczony Krzyżem Walecznych nr 635 przez gen. Franciszka Krajowskiego. W okresie międzywojennym odbył służbę wojskową.

W latach 20. pracował jako elektromonter[1]. Dysponując ukończonymi kursami technicznymi przeniósł się do Leska, gdzie od 1934 do 1937 był kierownikiem Miejskiego Zakładu Elektrycznego[3]. 25 sierpnia 1928 poślubił Elżbietę Bieniasz[4] i zamieszkał z nią w Sanoku. W 1937 rodzina Bienaszów kupiła od Władysława Łepkowskiego dwór na Wielopolu i tam zamieszkała.

W czasie okupacji działał w konspiracji niepodległościowej Polskiej Organizacji Zbrojnej (POZ) jako referent organizacyjny. W 1942 roku po utracie kontaktów z POZ w organizacji „Miecz i Pług (kontaktował się z nim wówczas Mieczysław Przystasz, inspektor do spraw organizacyjnych na teren Małopolski MiP)[5]. Następnie wyjeżdżał do Komendy Głównej MiP do Warszawy, transportował prasę i instrukcje, jesienią brał udział w kursie dywersji zorganizowanym przez KH MiP w Warszawie. Po scaleniu z Armią Krajową od 1943 włączony do AK[6]. Od maja 1943 roku był dowódcą Placówki AK nr X Zagórz w ramach Komendy Obwodu ZWZ-AK Sanok[7]. Działał pod pseudonimami „Alik” i „Bogusławski”[8].

Został aresztowany w Zagórzu-Wielopolu przez gestapo. Był osadzony w więzieniu w Sanoku od 7 stycznia do 8 lutego 1944[9]. Był brutalnie przesłuchiwany, a według relacji strażnika więziennego Nestora Kiszki ps. „Neron”, zaprzysiężonego do polskiej działalności podziemnej, podczas katowania wskazywał Niemcom swoich współpracowników, jednak informując wcześniej o tym Kiszkę, który miał w porę ich ostrzec przed aresztowaniem; następnie przystał na propozycję współpracy z Niemcami, zaś po zwolnieniu zbiegł z transportu kolejowego i zgłosił się do swoich polskich przełożonych z podziemia[10]. Po zniknięciu Bełzy, została aresztowana jego żona Elżbieta 9 lutego 1944, po czym poddana ciężkiemu śledztwu i skierowana do obozu w Pustkowie[11], wzgl. do Krakowa[12].

Od stycznia 1944 roku adiutant d-cy OP-23 Zgrupowanie Południe Adama Winogrodzkiego ps. „Korwin”. Prowadził działalność dywersyjną i sabotażową[13]. W 1944 brał udział w akcji „Burza”.

Jesienią 1944 roku zgłosił się do Wojska Polskiego, gdzie pracował jako szkoleniowiec. Aresztowany i uwięziony 1 lipca 1946 roku przez Informację Wojskową. Przeszedł ciężkie śledztwo. 20 czerwca 1947 roku skazany przez Okręgowy Sąd Wojskowy w Warszawie, syg. akt S.O. 421/47 na karę śmierci zamienioną na 15 lat więzienia z art. 86 KKWP. Więziony na warszawskim Mokotowie, potem Centralnym Więzieniu Karnym we Wronkach od 16 lipca 1948 w celi nr 357. Zaliczony do grupy więźniów antypaństwowych „A”. Karę odbywał w szczególnie ciężkich warunkach. W dniu 30 sierpnia 1955 roku został przetransportowany do ZK Racibórz, skąd został zwolniony w 1956 roku[14].

Autor nieopublikowanych Wspomnień. Zmarł we dworze na Wielopolu 6 grudnia 1976 roku. Pochowany na Nowym Cmentarzu w Zagórzu.

Odznaczenie

Życie prywatne

Jego żoną od 1928 była Elżbieta Antoni Ludwika z domu Bienasz (1909–1993, siostra Adama Bieniasza, podczas wojny kurierka ZWZ-AK ps. „Elza”, więziona przez Niemców, potem pod nazwiskiem Zwonarz)[15][16][17]. Mieli córkę Barbarę (1929–1998). Ich małżeństwo zostało rozwiązane w 1948[1].

Uwagi

  1. ↑ W parafialnej księdze małżeństw podano kilkukrotnie formę nazwiska „Bełz”.
  2. ↑ Na grobie Alojzego Bełzy widnieją inne daty życia: ur. 19 II 1900, zm. 2 XII 1977. W księdze więźniów z 1944 wpisano dzień urodzenia 4 sierpnia 1900.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 Księga małżeństw (1924–1936). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 237.
  2. ↑ Bełza Alojzy. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2024-02-17].
  3. ↑ Przez lata. W: Bolesław Baraniecki: Opowieści leskie. Z pamięci i z fotografii. Olszanica: BOSZ, 2008, s. 352. ISBN 978-83-7576-007-1.
  4. ↑ Indeks do Ksiąg Zaślubionych Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku od roku 1911. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 47 (Tom K, poz. 51).
  5. ↑ Andrzej Zagórski, Konspiracja w Sanoku w okresie okupacji w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 714.
  6. ↑ Andrzej Zagórski, Konspiracja w Sanoku w okresie okupacji w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 715.
  7. ↑ Andrzej Zagórski, Konspiracja w Sanoku w okresie okupacji w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 745.
  8. ↑ Mieczysław Przystasz. Powiat sanocki w latach 1939–1947. „Rocznik Sanocki”. II, s. 243, 244, 1967. Wydawnictwo Literackie.
  9. ↑ Gefängnis in Sanok. Księga więźniów śledczych 1942-1944 (zespół 134, sygn. 101). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 204 (poz. 110).
  10. ↑ Nestor Kiszka: Relacja Kiszki Nestora „Neron”. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 232-233. ISBN 978-83-903080-5-0.
  11. ↑ Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 147. ISBN 978-83-61043-09-6.
  12. ↑ Gefängnis in Sanok. Księga więźniów śledczych 1942-1944 (zespół 134, sygn. 101). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 216 (poz. 230).
  13. ↑ Akowski Sylwester — Akcja "Trafo" — Alojzy Bełza, Wspomnienia, (maszynopis, nieopublikowany) w: Verbum. Miesięcznik parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Zagórzu nr 12(25)2005, s. 4
  14. ↑ Janusz Stankiewicz. Genealogia, przodkowie, badania genealogiczne, forum dyskusyjne [online], www.stankiewicz.e.pl [dostęp 2017-11-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-09].
  15. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 280.
  16. ↑ Elżbieta Bieniasz: Relacja. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 154-160. ISBN 978-83-903080-5-0.
  17. ↑ Alojzy Biełza: Relacja. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 370, 375, 387. ISBN 978-83-903080-5-0.

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.