| Imię i nazwisko urodzenia |
Wiktoria Alicja Wysznacka |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
24 grudnia 1894 |
| Data i miejsce śmierci |
30 stycznia 1982 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Miejsce zamieszkania |
Łódź |
| Tytuł naukowy |
radna Rady Miejskiej w Łodzi |
| Edukacja |
Gimnazjum Zofii Pętkowskiej i Wiktorii Macińskiej w Łodzi |
| Rodzice |
Władysław Wysznacki, Antonina z Bajerów |
| Małżeństwo |
Aleksander Napiórkowski (1890–1920) |
| Dzieci |
Aleksandra Przełęcka – prof. dr biologii |
| Krewni i powinowaci |
Janusz Wysznacki (brat) |
| Odznaczenia | |
       | |
Alicja Napiórkowska, właśc. Wiktoria[uwaga 1] Alicja Napiórkowska z Wysznackich (ur. 24 grudnia 1894 w Łodzi[1], zm. 30 stycznia 1982 tamże) – polska nauczycielka, radna Rady Miejskiej w Łodzi, organizatorka kompletów tajnego nauczania podczas okupacji hitlerowskiej, działaczka oświatowa i społeczna.
Życiorys
Była córką Władysława Wysznackiego (1850–1907), urzędnika miejskiego, i Antoniny Wysznackiej z Bajerów (1857–1916), właścicielki pensji dla dziewcząt. Uczyła się w łódzkim Gimnazjum Zofii Pętkowskiej i Wiktorii Macińskiej, które ukończyła w 1911. Następny rok spędziła u rodziny na Kaukazie w Mineralnych Wodach.
14 lutego 1920 zawarła związek małżeński (świadkami byli Stefan Kopciński i Leon Starkiewicz)[2] z Aleksandrem Napiórkowskim (1890–1920), działaczem PPS, posłem na Sejm Ustawodawczy, uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej w 1920. Z tego małżeństwa urodziła się córka – Aleksandra Przełęcka (1920–2005), profesor biochemii PAN – żona prof. Mariana Przełęckiego.
Została pochowana na Starym Cmentarzu w Łodzi, w grobie męża Aleksandra Napiórkowskiego. Niektóre pamiątki i zapiski Alicji Napiórkowskiej przechowywane są w Muzeum Oświaty w Łodzi.
Działalność pedagogiczna
Pracę pedagogiczną rozpoczęła w Łodzi w 1916, w okresie międzywojennym kierowała Szkołą Podstawową nr 85 w Łodzi, przy ul. Suwalskiej 16. Przez wiele lat prowadziła bibliotekę PPS im. Aleksandra Napiórkowskiego w łódzkiej dzielnicy Górna. W latach 1923–1927 była radną Rady Miejskiej w Łodzi (m.in. wraz ze Stefanem Kopcińskim); wchodziła w skład Delegacji Wydziału Oświaty i Kultury.
W okresie okupacji hitlerowskiej prowadziła przez 5 lat tajne nauczanie dzieci i młodzieży w zakresie szkoły podstawowej i średniej, a także osób dorosłych. Zajmowała się kolportażem informacji i podziemnych gazetek. Po wojnie Komisja Weryfikacyjna uznała lata okupacji hitlerowskiej za okres przymusowej bezczynności nauczyciela i dopiero w 1947 zaliczyła jako czas pracy pedagogicznej w podwójnym wymiarze.
Po II wojnie światowej kierowała Miejską Szkołą Powszechną dla Dorosłych nr 5 i Szkołą Podstawową nr 132 w Łodzi, przy ul. Wierzbowej 37/39. W 1950 po upaństwowieniu szkół miejskich władze oświatowe usunęły Napiórkowską ze stanowiska kierownika szkoły. Prawdziwą przyczyną była odmowa ze strony Napiórkowskiej usunięcia inskrypcji z grobu jej męża – Aleksandra Napiórkowskiego, która brzmiała: broniąc Ojczyzny przed najazdem bolszewickim poległ zaszczytnie w szarży ułańskiej pod Ciechanowem 18 VIII 1920 r. Napiórkowska prowadziła działalność w Związku Nauczycielstwa Polskiego: zorganizowała i kierowała pierwszą w Polsce Sekcją Bibliotekarską ZNP, wchodziła w skład Zarządu Głównego Sekcji. Wypowiadała się w sprawie upamiętnienia tajnego nauczania podczas okupacji hitlerowskiej.
Rodzina
Napiórkowska miała liczne rodzeństwo, jej braćmi byli m.in.:
- Janusz Wysznacki (1889–1914), absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, żołnierz Legionów, poległ w bitwie pod Łowczówkiem 23 grudnia 1914[3];
- Konstanty Wysznacki (1884–1945), absolwent Politechniki Lwowskiej, nauczyciel matematyki w Gimnazjum Towarzystwa Uczelnia w Łodzi, autor podręcznika geometrii, publikacji z zakresu pożarnictwa i ubezpieczeń, tłumacz prac ekonomicznych Fryderyka Engelsa[4][5], zmarł podczas wyzwalania obozu w Groß-Rosen;
- Henryk Wysznacki (1892–1984), nauczyciel, w okresie międzywojennym kierownik Oddziału Szkolnictwa Wydziału Oświaty w Łodzi, po II wojnie światowej naczelnik Wydziału Oświaty w Łodzi.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Srebrny Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)[6]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (12 stycznia 1955)[7]
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
- Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego
- Honorowa Odznaka Miasta Łodzi
Uwagi
- ↑ Wiktoria Napiórkowska używała wyłącznie drugiego imienia – Alicja.
Przypisy
- ↑ Akt urodzenia nr 1227/1895 Geneteka – https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1563d&sy=1895&kt=2&plik=1227-1230.jpg#zoom=1&x=684&y=637.
- ↑ Akt ślubu 1920 nr 62 – https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=2474d&sy=1920b&kt=1&plik=062-063.jpg#zoom=1&x=281&y=1917.
- ↑ Wysznacki Herman Janusz, ps. „Brzeski, Krzeptowski”, Żołnierze Niepodległości, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.
- ↑ Katalog Biblioteki Narodowej.
- ↑ Wysznacki, Konstanty, worldcat.org.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 470 „za zasługi na polu pracy pedagogicznej, oświatowej i społecznej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 79, poz. 951 – Uchwała Rady Państwa z dnia 12 stycznia 1955 r. nr 0/104 – na wniosek Ministra Oświaty.
Bibliografia
- A. Kowalski, Pamiętnik nauczyciela. Łódź 1969.
- Z. Piąstka, W cieniu alei cmentarnych. Łódź 1990, s. 69.
- W szkołach, których nie było: tajne nauczanie we wspomnieniach nauczycieli Łodzi i województwa łódzkiego 1939–1945. Łódź, 1999.
- „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2003 nr 3/4, s. 111–115 (autor biogramu: M. Wasiak).
- Słownik pracowników książki polskiej, suplement III. Warszawa 2010, s. 203 (autor biogramu: M. Wasiak).