Aleksander Wilkoń
Data i miejsce urodzenia

23 marca 1935
Bogucice-Wieliczka

Data i miejsce śmierci

16 marca 2022
Sosnowiec

Zawód, zajęcie

językoznawca, slawista

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

prof. dr hab.

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Aleksander Piotr Wilkoń (ur. 23 marca 1935 w Bogucicach k. Wieliczki[1][2], zm. 16 marca 2022 w Sosnowcu[3]) – polski językoznawca[1]. Do jego zainteresowań naukowo-badawczych należały: stylistyka, językoznawstwo polskie, filologia słowiańska, dzieje języka polskiego i kulturoznawstwo[4]. Jest autorem artykułów dotyczących polszczyzny Żeromskiego i onomastyki stylistycznej[5].

Syn Piotra i Karoliny. Jego ojciec był urzędnikiem kolejowym, członkiem Delegatury na Kraj okręgu tarnowskiego Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i współtwórcą lokalnego ruchu oporu w okresie II wojny światowej. Przyrodnim bratem jego babki był polski wynalazca - samouk, Jan Szczepanik (1872-1926). Miał czworo rodzeństwa: Józefa (grafika, ilustratora książek), Stanisława (doktora nauk medycznych, dyrektora i ordynatora oddziału chorób wewnętrznych w Szpitalu im. Stefana Żeromskiego w Nowej Hucie), Jadwigę (po mężu Michalską; profesora nauk przyrodniczych - botaniki), Marię (inżyniera-chemika w Oświęcimiu) i Ludmiłę (po mężu Smęder; ekonomistkę, zastępcę dyrektora Okręgowego Oddziału Narodowego Banku Polskiego w Krakowie)[6][7][8][9].

Doktoryzował się na podstawie rozprawy z zakresu onomastyki literackiej: Nazewnictwo w twórczości Stefana Żeromskiego[5]. Habilitował się na Uniwersytecie Śląskim[10]. W 1992 r. otrzymał nominację profesorską[10].

Pracował na uniwersytecie w Nancy (1969–1972), na Sorbonie w Paryżu (1990–1994), w Instituto Universitario Orientale w Neapolu (od 1994 do 2005 roku), w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Tarnowie (2007-2018). Od 1980 r. był związany z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach, gdzie pełnił kilka funkcji: dziekana Wydziału Filologicznego (1980–1981), kierownika Zakładu Współczesnego Języka Polskiego (1982–1989), dyrektora Instytutu Języka Polskiego (1986–1989)[11].

Był założycielem i redaktorem serii naukowej „Język artystyczny”. Został uhonorowany licznymi nagrodami i odznaczeniami (m.in. Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski)[4]. W 2010 roku otrzymał tytuł Honorowego Profesora Uniwersytetu Śląskiego[4].

Pochowany w Sosnowcu na cmentarzu parafialnym przy alei Mireckiego[12]

Wybrana twórczość

  • Nazewnictwo w utworach Stefana Żeromskiego. Wrocław 1970.
  • Historia literatury polskiej w zarysie, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978
    • Dejiny poľskej literatury. Red. M. Stępień, A. Wilkoń. Tłum. Ján Sedlák. Bratislava 1987, s. 5–26.
  • Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Wyd. 1. Katowice 1987. Wyd. 2. Katowice 2000.
  • Język artystyczny. Studia i szkice. Katowice 1999.
  • Spójność i struktura tekstu: wstęp do lingwistyki tekstu. Kraków 2000.
  • Trwanie a zmiana w języku. „LingVaria” 2010, nr 2, s. 69–74.
  • Tradycja w języku. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linquistica” VI: Dialog z tradycją. Cz. 1. Kraków 2011, s. 5–11.

Przypisy

  1. 1 2 AUT - Úplné zobrazení záznamu [online], aleph.nkp.cz [dostęp 2020-01-23].
  2. ↑ Złota Księga Nauki Polskiej. Naukowcy Zjednoczonej Europy (redaktor naczelny Krzysztof Pikoń), Gliwice 2006, s. 900.
  3. ↑ Zmarł profesor Aleksander Wilkoń. Tarnów - Polski Biegun Ciepła. [dostęp 2022-03-17]. (pol.).
  4. 1 2 3 Jubileusz 60-lecia pracy naukowo-dydaktycznej prof. Aleksandra Wilkonia – Uniwersytet Śląski [online], us.edu.pl [dostęp 2020-01-23] (pol.).
  5. 1 2 Biuletyn Polonistyczny. biuletynpolonistyczny.pl. [dostęp 2020-01-23].
  6. ↑ ''Józef Wilkoń: Pamiętam pastwisko czarne od ludzi. To byli Żydzi z okolic'' [online], "Gazeta Wyborcza" - "Wysokie Obcasy", 5 kwietnia 2022 [dostęp 2023-12-11] (pol.).
  7. ↑ Jubileusz 60-lecia pracy naukowo-dydaktycznej prof. Aleksandra Wilkonia [online], pwsztar.edu.pl, 14 stycznia 2019 [dostęp 2023-12-11] (pol.).
  8. ↑ Ludmiła Smęder [online], "Dziennik Polski" Kraków / nekrologi.net, marzec 2012 [dostęp 2023-12-11] (pol.).
  9. ↑ Stanisław Wilkoń [online], "Dziennik Polski" Kraków / nekrologi.net, październik 2012 [dostęp 2023-12-11] (pol.).
  10. 1 2 Prof. dr hab. Aleksander Wilkoń, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2020-01-22].
  11. ↑ prof. zw. dr hab. Aleksander Wilkoń (ur. 1935) – Instytut Języka Polskiego [online], ijp.us.edu.pl [dostęp 2020-01-23].
  12. ↑ Krystyna Choińska, Małgorzata Pachowicz, Aleksander Wilkoń (1935–2022). Językoznawca, filolog, naukowiec, artysta… [online], Humanities and Cultural Studies 2022, Vol. 3, No. 1, 6 maja 2022 [dostęp 2023-07-30].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.