Aleksander Iskrzycki (rus. Олександр Іскрицький – Ołeksandr Iskrycki/Iskryćkyj; ur. 1842, zm. w maju 1910 w Krakowie) – doktor praw, adwokat, działacz polityczny i społeczny.

Życiorys

Z pochodzenia był Rusinem^[1][2][3]. Pochodził z Caryńskiego, gdzie jego ojciec był ruskim proboszczem^[4] wyznania greckokatolickiego^[5].

Grobowiec Aleksandra, Maksymiliana i Tadeusza Iskrzyckich

Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego uzyskując stopień naukowy doktora^[1][4]. W 1872 osiadł w Sanoku^[4]. Był adwokatem przy C. K. Sądzie Powiatowym w Sanoku^[6][7], a po ustanowieniu w 1887, przy C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku^[8]. 31 maja 1879 został wybrany członkiem rady zawiadowczej stowarzyszenia urzędników w Sanoku^[9]. W 1884 założył kancelarię adwokacką w Sanoku^[10] i działał w mieście jako adwokat do ostatnich lat życia^[1][11]. Został wybrany przysięgłym głównym trzeciej kadencji Sądu Przysięgłych w Przemyślu trwającej od 24 sierpnia 1885 na okres trzech lat^[12]. Należał do Przemyskiej Izby Adwokatów^[13][14][15]. Był znanym i zasłużonym w Sanoku urzędnikiem w zawodzie adwokackim, w zawodzie występującym jako mecenas^[16][17] oraz przede wszystkim obrońca w sprawach karnych^{[4][18][19][20]}. Został określony mianem nestora sanockich adwokatów^[4].

Został członkiem Rady c. k. powiatu sanockiego, wybrany z grupy gmin miejskich i pełnił funkcję członka wydziału powiatowego (1882, 1883, 1884)^[21]. Ponownie wybrany do Rady w 1903 w grupy gmin wiejskich^[22], raz jeszcze wybrany w 1907 z grupy gmin wiejskich^[23][24][25]. Był wybierany radnym rady miejskiej w Sanoku: 1881 (wybory uzupełniające^[26]), 1884 – zostawał wówczas asesorem^[27][28][29] (12 lutego 1885 złożył rezygnację z urzędu radnego, asesora i syndyka gminnego, która nie została przyjęta przez Radę i został uproszony, by nadal pełnić te obowiązki)^[30]), potem pełnił mandat w kolejnych latach (1891, 1894)^[31], w późniejszych latach na przełomie XIX/XX wieku^[32]. W 1883 był w delegacji miasta na organizowane w Krakowie obchody 200. rocznicy bitwy pod Wiedniem (1683–1883)^[33]. Od około 1893 był syndykiem w magistracie miasta Sanoka^[34]. W grudniu 1906 przed sądem toczyła się sprawa wytoczona przez Iskrzyckiego przeciw gminie miasta Sanoka o zapłacenie wynagrodzenia w wysokości 12 tys. koron^[35].

W wyborach do Sejmu Krajowego Galicji kadencji V (1882-1889) uzyskał mandat w IV kurii okręgu Lisko-Baligród-Lutowiska, uzyskując niewielką przewagą głosów, po czym złożył mandat 27 września 1883 i uznano wybór Teofila Żurowskiego. Kandydował do Sejmu kadencji VI (1889-1895), w 1895 zadeklarował kandydowanie na kadencję VII (1895-1901) kooperując wówczas z ruchem ludowym i partią ruską^{[1][36][37][38][39]} (także rok później po zwolnieniu mandatu w wyborach uzupełniających w 1896^[40]), w 1900 został kandydatem do Sejmu Krajowego Galicji VIII kadencji (1901-1907) stając w gronie reprezentantów stronnictwa demokratycznego^[41], w 1907 występował na wiecu ludowców przed wyborami na kadencję IX (1908-1913)^[42].

Brał aktywny udział w życiu politycznym, w tym podczas posiedzeń rad powiatowej i rady miejskiej w Sanoku. Jednocześnie pojawiały się zarzuty, iż zachowywał się wówczas w sposób niesubordynowany, prowadził obstrukcję oraz przeciągłe wywody i monologi. Wskazywano też inne zarzuty (np. że prowadził agitację wyborczą^[43]). W sposób niezdyscyplinowany zachowywał się 19 października 1896 na wiecu ks. Stanisława Stojałowskiego w Rymanowie^[44]. Po bulwersującym opinię publiczną aresztowaniu księdza w Sanoku w październiku 1896 Iskrzycki interpelował w tej sprawie u posła do Rady Państwa, Engelberta Pernerstorfera^[45]. Przed wyborami w 1895 deklarował się jako Rusin z pochodzenia, a z przekonań wieloletni demokrata (w czasach studiów miał być sekretarzem organizacji demokratów), odżegnujący się od ruchu moskalofilstwa^[46]. Według publikacji w dzienniku „Nowa Reforma” w 1895 Iskrzycki był Rusinem-moskalofilem^[1]. Działał w ruchu politycznym komitetu ruskiego na ziemi sanockiej^[47]. Wydanie „Kurjera Warszawskiego” z 1884 opisując przywódców rusińskich cytowało A. Iskrzyckiego^[48]. Wydania pism „Kuriera Lwowskiego” i „Nowej Reformy” w 1900 wskazały, iż jest to ruski radykał, który kandyduje przy każdych wyborach, bo ma to w swoim zwyczaju i uważa za konkurs^[41]. Sam Iskrzycki podczas wiecu Towarzystwa Szkoły Ludowej w Sanoku 4 grudnia 1905, w trakcie którego wyraził się jako zwolennik „międzynarodowej Polski”, przyznał, że Polakiem być nie może, gdyż urodził się Rusinem; Rusinem nie jest, gdyż wzrósł wśród otoczenia i wpływów polskich – jest więc sobie Krajowym (z tego względu w prasie został określony jako krajowiec)^[2][49][50]. Według historyka Alojzego Zieleckiego Iskrzycki był działaczem ruchu narodowo-demokratycznego (wraz z nim m.in. Paweł Biedka, Adam Pytel, Wojciech Ślączka)^[51].

Aleksander Iskrzycki był czynny również na polu zarobkowym. Został prezesem rady założonego w 1884 w Sanoku stowarzyszenia zarobkowego pod nazwą Spółka Handlu Skór w Sanoku^[52], prezesem rady zawiadowczej założonego w 1886 stowarzyszenia spożywczego pod nazwą Okrużnaja Narodnaja Torhowla (obszczestwo zarej. z ohran. porukoju)^[53][54]. Działał także na polu społecznym. 8 września 1885 został wybrany prezesem zorganizowanego w Sanoku zjazdu podczas walnego zgromadzenia członków ruskiego Towarzystwa im. Michała Kaczkowskiego^[55]. Był członkiem sanockiego biura powiatowego Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża mężczyzn i dam w Galicji^[56]. Należał do Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku^[57]. Został członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1890/1891)^[3][58][59]. Był dietariuszem wiedeńskiego stowarzyszenia „Samopomoc”^[60][61]. Był zastępcą prezesa rady nadzorczej Towarzystwa Wzajemnego Kredytowego „Beskid” (Obszczestwo Wzaimnoho Kredytu „Beskid”) działającego w budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki^[62].

Zmarł w maju 1910 w Krakowie w wieku 68 lat^[4][63]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera Fd); wraz z nim pochowani zostali tam także Maksymilian Iskrzycki (1837-1892, nauczyciel, profesor UJ) i Tadeusz Iskrzycki (1872-1913, adwokat)^[4][64][65].

Pod koniec 1910 toczyła się sprawa spadkowa po Aleksandrze Iskrzyckim, którą prowadził c. k. notariusz jako komisarz sądowy, Antoni Kokurewicz^[66].

Przypisy