Aleksander Grygorowicz (ur. 2 września 1923 w Sarnach, zm. 3 czerwca 2023 w Poznaniu^[1]) – polski architekt, planista, urbanista, naukowiec, dydaktyk, malarz i rysownik, profesor doktor habilitowany Politechniki Poznańskiej, a potem Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu^[2].

Życiorys

Początek życia spędził na Wołyniu, w rodzinie mieszanej. Od dzieciństwa był prawosławny^[3]. Pod koniec II wojny światowej opuścił rodzinne strony z powodu pogromów i zbliżającego się frontu. Dostał się na studia w Krakowie, na Wydziale Architektury Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica. W 1950 ukończył pracę magisterską pt. „Plan zagospodarowania Dobczyc”, napisaną pod kierunkiem prof. Tadeusza Tołwińskiego^[2]. Następnie rozpoczął pracę w Centralnym Biurze Projektów Architektonicznych i Urbanistycznych na stanowisku projektanta. Od 1953 pracował jako projektant, a potem kierownik zespołu projektowego w „Miastoprojekcie Kraków”. W 1961 został kierownikiem wielobranżowej pracowni projektowej w krakowskim Miejskim Biurze Projektów, a od 1964 był głównym specjalistą w Dyrekcji Inwestycji Miejskich^[1].

Był również asystentem wybitnego historyka architektury, prof. Adama Mściwujewskiego, na wydziale architektury Politechniki Krakowskiej^[3][4]. W 1967 obronił pracę doktorską pt. „Kościół św. Andrzeja w Krakowie we wczesnym średniowieczu”, przygotowaną na tej uczelni pod kierunkiem prof. Wiktora Zina. W 1969 przeniósł się do Gliwic, gdzie objął stanowisko adiunkta i jako docent pracował w Instytucie Urbanistyki i Architektury Politechniki Śląskiej. W 1976 na Politechnice Krakowskiej przedstawił rozprawę habilitacyjną pt. „Zastosowanie metod planowania przestrzennego do badań dawnych układów osadniczych (na przykładzie Krakowa z I połowy XIII wieku)”, która została uhonorowana nagrodą Polskiej Akademii Nauk. W tym samym roku został mianowany profesorem Politechniki Poznańskiej. Wykładał historię architektury powszechnej, był kierownikiem Zakładu Planowania Przestrzennego i Projektowania Wsi, zastępcą dyrektora Instytutu oraz prodziekanem Wydziału Budownictwa Lądowego. W latach 1986–1989 zasiadał w Radzie Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa. W 1992 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Od roku 2010 był wykładowcą Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu i kierował Pracownią Planowania Przestrzennego^[1][2].

Twórczość

Jego działalność wyróżniała się interdyscyplinarnością i ponadregionalnym charakterem. Opracowywał plany zagospodarowania przestrzennego, tworzył projekty architektoniczne i konserwatorskie, malował polichromie, projektował i wykonywał witraże, pisał prace naukowe dotyczące architektury i urbanistyki średniowiecznej, historii architektury cerkiewnej, zagospodarowaniu przestrzennemu oraz kształtowaniu krajobrazu. Zaprojektowane przez niego obiekty znajdują się w Małopolsce, Wielkopolsce, na Śląsku, Mazowszu i wschodzie Polski. Były to głównie osiedla mieszkaniowe i budynki sakralne (pełna lista poniżej). Najbardziej znane z nich to cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego w Jałówce (wpisana do rejestru zabytków w 2003), sobór Świętej Trójcy w Hajnówce (oparty na koncepcji plastycznej Jerzego Nowosielskiego, wyróżniony Nagrodą św. Brata Alberta w 1981), rozbudowa cerkwi św. Michała Archanioła w Bielsku Podlaskim, plebania z kaplicą w Siemiatyczach, a także rzymskokatolicki dom rekolekcyjny w Wesołej pod Warszawą, z polichromiami Jerzego Nowosielskiego^[2]. Mówiąc o swoim najbardziej wyróżniającym się dziele – świątyni w Hajnówce – wyjaśnił jaki był jego główny cel: „Chodziło o chęć pokazania, że architektura cerkiewna nie musi być aż nadto tradycyjna. Że może mieć wygląd świadczący o tym, że architekci prawosławni nie są skostniali do szpiku kości. Marzyłem, żeby zrobić coś, co będzie niepretensjonalne, szczere w wypowiedzi, ale jednocześnie dostosowane do funkcji i liturgicznej i użytkowej”^[3].

Nagrody

• nagroda im. św. Brata Alberta (1981)
• laureat Nagrody Honorowej Oddziału Poznańskiego SARP (2007)^[5]

Przypisy

Bibliografia uzupełniająca

• Nauczyciele akademiccy Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej, Almanach XXX lecia s. 91–92
• Anna Rydzanicz „W przestrzeniach życia” rozmowa z prof. Aleksandrem Grygorowiczem cz. I, Przegląd Prawosławny
• Anna Rydzanicz „W przestrzeniach życia” rozmowa z prof. Aleksandrem Grygorowiczem cz. II, Przegląd Prawosławny
• Anna Rydzanicz „W przestrzeniach życia” rozmowa z prof. Aleksandrem Grygorowiczem cz. III, Przegląd Prawosławny