Adrian Carton de Wiart
Ilustracja
generał porucznik generał porucznik
Data i miejsce urodzenia

5 maja 1880
Bruksela

Data i miejsce śmierci

5 czerwca 1963
Hrabstwo Cork, Irlandia

Przebieg służby
Lata służby

1899–1924
1939–1947

Siły zbrojne

 British Army

Jednostki

134 Brygada
61 Dywizja Piechoty

Stanowiska

Z-ca szefa Brytyjskiej Misji Wojskowej w Polsce;
przedstawiciel premiera Wielkiej Brytanii przy głównodowodzącym armii chińskiej

Główne wojny i bitwy

II wojna burska,
I wojna światowa

wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa,

Odznaczenia
Krzyż Wiktorii (Wielka Brytania) Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (wojskowy) Krzyż Komandorski Orderu Łaźni (Wielka Brytania) Krzyż Komandorski Orderu Św. Michała i Św. Jerzego (Wielka Brytania) Order Wybitnej Służby (Wielka Brytania) Medal Afryki Południowej 1899–1902 (Wielka Brytania) Medal Służby Ogólnej w Afryce (Wielka Brytania) Gwiazda 1914–15 (Wielka Brytania) Medal Wojenny Brytyjski Medal Zwycięstwa z MiD (Wielka Brytania) Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania) Gwiazda Afryki (Wielka Brytania) Gwiazda Birmy (Wielka Brytania) Gwiazda Italii (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 z MiD (Wielka Brytania) Medal Koronacyjny Króla Jerzego VI Medal Koronacyjny Królowej Elżbiety II Oficer Orderu Korony (Belgia) Krzyż Wojenny (Belgia) (1914-1918) Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Walecznych (od 1941) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wojenny 1939–1945 z brązową palmą (Francja)
Misja aliancka we Lwowie, luty 1919. Od lewej: Stanisław Wańkowicz, Robert Lord, gen. Joseph Barthelemy, gen. Tadeusz Rozwadowski, gen. Adrian Carton de Wiart, mjr Giuseppe Stabile
Adrian Carton de Wiart, obraz pędzla Williama Orpena

Adrian Carton de Wiart (IPA: /ˈɛɪdrɪən ˈkɑːtən də ˈwaɪət/; ur. 5 maja 1880 w Brukseli, zm. 5 czerwca 1963 w Hrabstwie Cork, Irlandia) – generał porucznik Armii Brytyjskiej, arystokrata pochodzący z bogatej rodziny szlacheckiej (o korzeniach irlandzkich i belgijskich), związany z Polską, członek Komisji Międzysojuszniczej dla Polski[1].

Życiorys

Uczestniczył w działaniach wojennych prowadzonych przez Brytyjczyków w 1898 roku w Somalii, gdzie stracił lewe oko, oraz w Afryce Południowej[2] (II wojna burska), gdzie dostał postrzał w płuco i czaszkę[2].

Uczestniczył w walkach I wojny światowej nad Sommą[2] (postrzał w głowę i kostkę), pod Passchendaele (postrzał w biodro), Cambrai (postrzał w nogę) i pod Ypres, gdzie stracił rękę[2].

W latach 1918–1924 członek brytyjskiej misji wojskowej w Polsce, w styczniu i lutym 1919 wchodził w skład misji aliantów do Galicji Wschodniej w czasie wojny polsko-ukraińskiej, uczestniczył w rozmowach z rządem Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. W 1919 został szefem wojskowej misji brytyjskiej w Warszawie.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej był łącznikiem między brytyjskim ministerstwem wojny a dowództwem polskim; uczestniczył w przemycie uzbrojenia z Węgier do Polski przez nieprzychylną Polsce Czechosłowację[2]. Bezskutecznie starał się przekonać wojskowych brytyjskich do udzielenia pomocy stronie polskiej. Miał wysoką opinię nt. wartości bojowej Armii Czerwonej[3].

Po zakończeniu wojny pozostał w Polsce, do 1924 na stanowisku szefa misji wojskowej, potem mieszkał w Polsce prywatnie w podarowanym mu przez Karola Radziwiłła majątku na Polesiu, w Prostyniu nad Lwą[3]. Był rezydentem brytyjskiego wywiadu w Polsce.

Latem 1939 został ponownie powołany do służby czynnej na stanowisko szefa misji wojskowej w Polsce. Po wybuchu wojny zgłaszał chęć udziału w walkach, ale ostatecznie wraz z brytyjską misją wyjechał do Rumunii[2]. Uniknął internowania, opuszczając Rumunię z wykorzystaniem fałszywego paszportu. Uczestniczył w kolejnych kampaniach wojennych, m.in. w Norwegii. W czasie kampanii pustynnej trafił do niewoli włoskiej, skąd próbował zbiec. Uwolniony z niewoli w trakcie negocjacji o zawieszenie broni przez Włochy; później był przedstawicielem Churchilla u generalissimusa Czang Kaj-szeka. Pod koniec 1947 r. ostatecznie odszedł ze służby wojskowej.

Odznaczenia

Adrian Carton de Wiart w sztuce

Carton de Wiart jest autorem wydanych w 1950 języku angielskim wspomnień, pod tytułem Happy odyssey[5].

W 2016 nakładem wydawnictwa Bellona ukazało się polskie wydanie, zatytułowane Moja odyseja. Awanturnik, który pokochał Polskę[5][6].

W 2022 zespół Sabaton nagrał o nim utwór pod tytułem The Unkillable Soldier[7].

Przypisy

  1. ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 175.
  2. 1 2 3 4 5 6 Generał z bagien. Jedyny brytyjski żołnierz, który w 1939 r. przyszedł Polsce z pomocą [online], Newsweek.pl [dostęp 2020-09-03] (pol.).
  3. 1 2 Tadeusz Modelski, The Polish contribution to the ultimate Allied victory in the Second World War, T. Modelski, 1986, s. 133, ISBN 978-0-9511171-0-1 [dostęp 2016-03-21] (ang.).
  4. ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2775 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 14).
  5. 1 2 Moja odyseja : awanturnik, który pokochał Polskę / Adrian Carton de Wiart ; tł. Krzysztof Skonieczny. [online], katalogi.bn.org.pl, 2016 [dostęp 2023-02-19] (pol.).
  6. ↑ Kamil Kartasiński, Adrian Carton de Wiart - „Moja odyseja. Awanturnik, który pokochał Polskę” - recenzja i ocena [online], histmag.org, 2 kwietnia 2017 [dostęp 2023-02-19].
  7. ↑ Sabaton’s “The Unkillable Soldier” Lyrics Meaning by Amanda London, February 12, 2022

Bibliografia

  • Andrzej Suchcitz, Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny, Białystok 1993.
  • „Енциклопедія українознавства”, tom 1, Lwów 2000, s. 291, ISBN 5-7707-4048-5.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.