Adenium
Ilustracja
Adenium arabskie
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

toinowate

Rodzaj

adenium

Nazwa systematyczna
Adenium J.J. Roemer et J. A. Schultes
Syst. Veg. 4: xxxv, 411. Mar-Jun 1819[3]
Typ nomenklatoryczny

A. obesum (Forsskål) J.J. Roemer et J.A. Schultes[3]

Synonimy
  • Idaneum Post et O. Kuntze[3]
Drzewiaste adenium arabskie na Sokotrze

Adenium (Adenium Roem. & Schult.) – rodzaj roślin z rodziny toinowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia 5[4]–6[5] gatunków lub tylko jeden gatunek z 5 podgatunkami[4]. Rośliny te występują w tropikalnej i subtropikalnej Afryce kontynentalnej (poza Kotliną Konga) oraz na Półwyspie Arabskim i wyspie Sokotra[4][5]. Związane są z siedliskami suchymi i dlatego są kserofitami o zgrubiałych, gruboszowatych pniach[4].

Rośliny te są popularnie uprawiane (zwłaszcza adenium arabskie A. obesum, inne raczej tylko w kolekcjach botanicznych) dla oryginalnego pokroju i efektownych kwiatów[6]. W strefie międzyzwrotnikowej, zwłaszcza w obszarach o klimacie suchym i gorącym, uprawiane są w ogrodach[7], a w strefie umiarkowanej w pojemnikach w pomieszczeniach[6] (latem mogą być wynoszone na zewnątrz[8]). Częściej są uprawiane jako rośliny doniczkowe odkąd na rynek trafiły w drugiej połowie XX wieku rośliny szczepione na blisko spokrewnionym oleandrze, co spowodowało, że okazy uprawiane jako pokojowe, wcześniej w zasadzie nie kwitnące, zaczęły kwitnąć obficie[8]. W Chinach adenium uważane jest za roślinę przynoszącą szczęście[4].

Rośliny zawierają przejrzysty lub biały sok mleczny[5], a w nim toksyczne glikozydy nasercowe, o działaniu podobnym do glikozydów naparstnicy[7]. Niebezpieczne może być spożycie jakiejkolwiek części tych roślin, przy czym jednak przypadki zatruć ludzi są niedostatecznie udokumentowane. Wiadomo natomiast o zatruciach zwierząt[7]. Sok ten jest zresztą wykorzystywany w różnych częściach Afryki do trucia strzał i ryb[4].

Nazwa rodzaju powstała na bazie arabskiej nazwy tych roślin i od niej też pochodzić ma nazwa Adenu w Jemenie[6].

Morfologia

Pokrój
Gruboszowate krzewy, rzadziej niewielkie drzewa[9] osiągające od 0,2 do 6 m wysokości[5] (rzadko do 10 m[10]). Pień jest zwykle mocno zgrubiały, mięsisty w dolnej części, u form drzewiastych ma kształt butelkowaty[10], przy relatywnie niewielkiej wysokości osiąga średnicę ponad 1 m[5]. Kora gładka, szarawa lub brązowa, pędy nagie, czasem owłosione przy końcach[5]. Pod ziemią z bulwiastymi kłączami lub spichrzowymi, palowymi korzeniami[5].
Liście
Skrętoległe, skupione na końcach pędów[9]. Siedzące lub bardzo krótkoogonkowe, z drobnymi przylistkami lub bez nich. Blaszka pojedyncza, całobrzega[5].
Kwiaty
Zebrane w kilka wierzchotkach na końcach pędów[9]. Rozwijają się przed liśćmi lub gdy te już są rozwinięte[11]. Kwiaty są siedzące lub wyrastają na bardzo krótkich szypułkach, wsparte są przysadkami wąskojajowatymi do równowąskich. Działki kielicha zrośnięte są u nasady, ich końce są zaostrzone[5]. Korona kwiatu okazała, rurkowato-dzwonkowata, od białej do czerwonej, czasem wzorzysta, słabo grzbiecista. W miejscach, gdzie na końcu rurki łatki płatków sąsiadują, znajdują się drobne, rozwidlone wyrostki. Pręciki schowane wewnątrz rurki korony, choć czasem mogą też wystawać. Koniec łącznika między pylnikami wyciągnięty w długi, owłosiony wyrostek. Zalążnia naga lub omszona, z licznymi zalążkami[9].
Owoce
Z każdego kwiatu powstają dwa omszone, tęgie mieszki rozchylone do odgiętych[9], połączone tylko u nasady[5]. Nasiona podługowate, z kępkami włosków na obu końcach[5].

Systematyka

Rodzaj należy do rodziny toinowatych podrodziny Apocynoideae Burnett (1835) i plemienia Nerieae Baillon (1899)[9].

Wykaz gatunków[5]
  • Adenium boehmianum Schinz
  • Adenium dhofarense Rzepecky
  • Adenium multiflorum Klotzsch
  • Adenium obesum (Forssk.) Roem. & Schult. – adenium arabskie, adenium opasłe
  • Adenium oleifolium Stapf
  • Adenium swazicum Stapf

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-01-10] (ang.).
  3. 1 2 3 Alstonia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-01-10].
  4. 1 2 3 4 5 6 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 15, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Adenium Roem. & Schult.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-10].
  6. 1 2 3 Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 57, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  7. 1 2 3 Lewis S. Nelson, Richard D. Shih, Michael J. Balick: Handbook of Poisonous and Injurious Plants. New York: Springer, 2007, s. 64-65. ISBN 978-0387-31268-2.
  8. 1 2 Anna Skalicka: Encyklopedia roślin domowych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 102. ISBN 83-7066-242-0.
  9. 1 2 3 4 5 6 K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. XV. Flowering Plants. Eudicots. Springer International Publishing, 2018, s. 285. ISBN 978-3-319-93604-8.
  10. 1 2 Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 915. ISBN 83-214-1305-6.
  11. ↑ Doreen Court: Succulent Flora of Southern Africa. Rotterdam: A.A.Balkema, 2000, s. 153-154. ISBN 90-5809-323-9.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.