Adam Strzałkowski

Data i miejsce urodzenia	26 listopada 1923 Tenczynek
Data śmierci	25 lipca 2020
profesor nauk fizycznych
Specjalność: doświadczalna fizyka jądrowa
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1960
Habilitacja	1963
Profesura	1971
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Odznaczenia

Adam Strzałkowski (ur. 26 listopada 1923 w Tenczynku, zm. 25 lipca 2020) – polski fizyk jądrowy, specjalista w badaniach reakcji i oddziaływań jądrowych. Jeden z polskich pionierów obserwacji obiektów astronomicznych z wykorzystaniem fal radiowych za pomocą radioteleskopów. Absolwent i profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

Życiorys

Urodził się 26 listopada 1923 r. w Tenczynku^[1]. W 1948 r. ukończył studia w zakresie fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, jednak pracownikiem tej uczelni był już od 1945 r., gdy zatrudniony został w Zakładzie Fizyki Jądra Atomowego, gdzie stał się najważniejszym współpracownikiem prof. Henryka Niewodniczańskiego^[2]. W 1960 r. uzyskał stopień doktora nauk fizycznych za badania w zakresie rozpraszania deuteronów^[1], które prowadził w czasie stażu naukowego w Laboratorium Fizyki Jądrowej w Liverpoolu. Po powrocie do Polski brał udział w organizacji Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie. Jego prace obejmujące pomiary elastycznego rozpraszania deuteronów na jądrach atomowych przyniosły mu międzynarodowe uznanie i były podstawą dla rozprawy habilitacyjnej^[2]. Habilitację otrzymał w 1963 r., a tytuł profesora w 1971^[1].

Zawodowo związany był na początku z Obserwatorium Astronomicznym na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie wraz z Olegiem Czyżewskim i Jerzym de Mezerem zbudował pierwszy w Polsce radioteleskop do obserwacji Słońca. Ponadto razem z Janem Wesołowskim i Jerzym Janikiem wznowił pomiary promieniowania kosmicznego w kopalni soli w Wieliczce prowadzone przed wojną przez Mieczysława Jeżewskiego. Pod koniec lat 40. XX w. zaczął pracę w Zakładzie Fizyki Jądra Atomowego, a także zajmował się budową cyklotronu oraz akceleratora elektrostatycznego w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1963 r. zorganizował Studium Fizyki w Katowicach, które z czasem stało się częścią Filii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Katowicach (późniejszego Uniwersytetu Śląskiego), za co otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. Ponadto był dyrektorem Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, wicedyrektorem Instytutu Fizyki Jądrowej i prorektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego^[1].

Członek Polskiej Akademii Umiejętności, Polskiego Towarzystwa Fizycznego, Europejskiego Towarzystwa Fizycznego, komitetu Physics Letters. Autor ponad 160 prac naukowych^[1], promotor 17 doktoratów z fizyki jądrowej^[2].

Zmarł 25 lipca 2020 r.^[3] i został pochowany 31 lipca na cmentarzu Bronowickim w Krakowie^[1].

Publikacje

Autor książek popularnonaukowych i podręczników, m.in.^[2]:

• Z najnowszych osiągnięć fizyki: Od symetrii w fizyce do unifikacji sił przyrody^[4],
• Wstęp do fizyki jądra atomowego^[2],
• O siłach rządzących światem: rzecz o podstawowych oddziaływaniach – grawitacyjnych, elektromagnetycznych, silnych i słabych^[5],
• Z najnowszych osiągnięć fizyki^[4].

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2000)^[6]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[1]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[1]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej^[2]
• Medal Zasłużonego Nauczyciela^[2]
• Krzyż Zasługi I klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec^[1]
• Nagroda Państwowej Rady ds. Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej^[2]
• Nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki^[2]
• Nagroda Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej^[2]
• Odznaka Zasłużony dla Województwa Katowickiego^[1]
• Medal Uniwersytetu Śląskiego^[1] (1995)^[2]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Prof. dr hab. Adam Strzałkowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2010-05-28] .
• Adam Strzałkowski – publikacje w bibliotece Polona