 | |
| Data i miejsce urodzenia |
1 listopada 1881 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 września 1952 |
Adam Feliks Ronikier (ur. 1 listopada 1881 w Warszawie, zm. 4 września 1952 w Orchard Lake) – hrabia Imperium Rosyjskiego, polski konserwatywny działacz społeczny i polityczny, współzałożyciel Stronnictwa Narodowego, prezes Rady Głównej Opiekuńczej, członek Korporacji Akademickiej Arkonia, właściciel dóbr Ryki, obywatel ziemski guberni siedleckiej w 1909[1].
Życiorys
W 1916 był członkiem Zarządu Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej[2]. Był pracownikiem Komisji do Spraw Jeńców Tymczasowej Rady Stanu[3]. W 1918 pełnił funkcję przedstawiciela Rady Regencyjnej w Berlinie. W czasie I wojny światowej był jednym z organizatorów Rady Głównej Opiekuńczej (RGO) i kierował nią w latach 1916–1918. Był także pierwszym prezesem RGO podczas II wojny światowej w latach 1940–1943. Po zdymisjonowaniu przez Niemców, spotkał się z brytyjskim agentem politycznym Horacym Coockiem w Warszawie w grudniu 1943. Gestapo aresztowało Ronikiera na trzy tygodnie i przesłuchiwało w Krakowie w lutym 1944. Po uwolnieniu za radą arcybiskupa Sapiehy udał się do Korczyny do majątku generała Stanisława Szeptyckiego.
W lipcu 1944 ponownie prowadził rozmowy polityczne z Niemcami dla zapobieżenia przewidywanej masakrze młodzieży polskiej w Warszawie. Zaproponował, by Armia Krajowa przejęła Warszawę bez morderczego boju z Niemcami, na co skłonni byli przystać niektórzy politycy i wojskowi niemieccy (vide casus Paryża w sierpniu 1944). Ideę tę popierał m.in. Józef Mackiewicz.
Po powstaniu warszawskim przewodniczył obok Feliksa Burdeckiego kampanii propagandowej na rzecz wsparcia niemieckiego wysiłku wojennego przeciw ZSRR przez ludność Generalnego Gubernatorstwa. Z upoważnienia Obersturmführera SS Alfreda Kolfa i przy poparciu arcybiskupa Sapiehy założył w tym celu pod koniec października 1944 w Krakowie Biuro Studiów. W jego skład weszło ok. 70 osób reprezentujących głównie środowisko tzw. aktywistów ziemiańskich o poglądach zbliżonych do Narodowych Sił Zbrojnych[4][5][6]. Byli wśród nich Józef Mackiewicz, Aleksander Bocheński, Dominik Horodyński[uwaga 1], Stanisław Stomma, Tomasz Rostworowski, Alfred Wielopolski[uwaga 2], sekretarz Ronikiera Andrzej Ciechanowiecki oraz działacze RGO Kazimierz Okulicz, Stanisław Tyszkiewicz i Antoni Plater-Zyberk. Prace Biura polegały na przygotowaniu gruntu pod kolaboracyjny samorząd polski, który przejąłby odpowiedzialność za dostarczanie kontyngentów dla armii niemieckiej w zamian za umożliwienie opieki nad robotnikami przymusowymi na terenie Rzeszy i przywrócenie edukacji gimnazjalnej. W komunikatach prasy gadzinowej pojawiły się wówczas odniesienia do Polski i Polaków. Ronikier ogłosił gotowość Niemców do uznania rządu londyńskiego w obliczu utworzenia pod protekcją ZSRR Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Zaapelował o zaniechanie oporu wobec Niemców dla „ratowania polskiej siły biologicznej narodu” i zawarcia antykomunistycznego sojuszu z okupantem[7].
Hrabia Ronikier opuścił Polskę 18 stycznia 1945, tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej do Krakowa, zagrożony aresztowaniem i karą śmierci, o których usłyszał w radiu. Zmarł na emigracji w USA.
Jego prochy zostały sprowadzone do Polski i 15 maja 2009 spoczęły w rodzinnym grobie na warszawskich Powązkach.
Dzieła
- Pamiętniki 1939-1945 (red. i oprac. tekstu Maria Rydlowa), Wyd. Literackie, Kraków 2001, ISBN 83-08-03169-2.
Uwagi
- ↑ Horodyński odniósł się w 1950 i ponownie w 2011 do swojego udziału w pracach Biura Studiów[uwaga 3], czemu towarzyszył komentarz Andrzeja Friszkego[uwaga 4].
- ↑ W odpowiedzi na zarzuty w prasie powojennej Wielopolski zaprzeczył, jakoby brał udział w pracach Biura Studiów[uwaga 5].
- Horodyński 2011 ↓.
- Friszke 2011 ↓.
- Siemiński 2019 ↓, s. 58.
Przypisy
- ↑ Spis alfabetyczny obywateli ziemskich Królestwa Polskiego ze wskazaniem ostatniej stacji pocztowej, 1909, s. 103.
- ↑ Józef Stemler, Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905-1935, Warszawa 1935, s. 173.
- ↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 221.
- ↑ Jakóbiec 2005 ↓, s. 470.
- ↑ Brzoza i Sowa 2006 ↓, s. 664.
- ↑ Gapys 2001 ↓, s. 169.
- ↑ Jakóbiec 2005 ↓, s. 469–472.
Bibliografia
- Czesław Brzoza, Andrzej Leon Sowa, Historia Polski 1918–1945, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006, ISBN 83-08-03844-1.
- Andrzej Friszke, Dominika Horodyńskiego „uzupełnienia” historyczne, „Więź”, 54 (636), 2011, s. 120–127.
- Jerzy Gapys, Stosunek ziemiaństwa do okupanta niemieckiego w dystrykcie radomskim 1939–1945, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica”, 1, 2001, s. 149–171.
- Dominik Horodyński, Uzupełnienia, „Więź”, 54 (636), 2011, s. 128–135.
- Jan Jakóbiec, Na drodze stromej i śliskiej. Autobiografia socjologiczna, Grzegorz Ostasz (red.), Kraków: Barbara, 2005, ISBN 83-921802-4-0.
- Piotr Siemiński, Profesora Alfreda Wielopolskiego (1905−1996) wkład w rozwój pisarstwa naukowego, „Przegląd Zachodniopomorski”, 63 (2), 2019, s. 55-77.