1 grosz wzór 1923
Ilustracja
Dane podstawowe
Emitent

Bank Polski (brąz),
Bank Emisyjny w Polsce (cynk)

Nominał

1 grosz

Rocznik

1923, 1925, 1927, 1928, 1930, 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939

Emisja
Mennica

King's Norton (Birmingham),
Mennica Państwowa (Warszawa)

Nakład

272 626 515 szt.

Data emisji

1 lipca 1924 (brąz),
17 grudnia 1941 (cynk)

Data wycofania

30 października 1950

Projektant

Wojciech Jastrzębowski

Opis fizyczny
Masa

1,5 g (brąz),
1,25 g (cynk)

Średnica

14,7 mm

Materiał

brąz (II Rzeczpospolita),
cynk (Generalne Gubernatorstwo)

Rant

gładki

Stempel

zwykły

Uwagi

moneta obiegowa

1 grosz wzór 1923 – moneta jednogroszowa, bita w brązie, i cynku. Odmianę w brązie wprowadzono do obiegu 1 lipca 1924 r. (Dz.U. z 1924 r. nr 34, poz. 351)[1], a odmianę w cynku 17 grudnia 1941 r[2]. w okresie Generalnego Gubernatorstwa. Jednogroszówka została wycofana w dniu reformy walutowej z 30 października 1950 r[3].

W niektórych opracowaniach z początku XXI w. jako data wprowadzenia do obiegu jednogroszówki podawany był 14 sierpnia 1924 r[4], a w innych tego samego autora – 31 maja 1924 r., czyli dzień wejścia w życie rozporządzenia o ustaleniu wzorów monet (Dz.U. z 1924 r. nr 45, poz. 476)[5].

Ostatnią datą roczną z jaką była bita to 1939[6].

Awers

W centralnym punkcie umieszczono godło – stylizowanego orła w koronie, powyżej rok, dookoła napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” oraz inicjały WJ projektanta. Na monetach z 1923 nie ma znaku mennicy, na późniejszych umieszczono go pod łapą orła. Był to herb Kościesza – znak Mennicy Państwowej w Warszawie[4].

Rewers

Na tej stronie monety znajduje się cyfra „1" z ozdobnikami z lewej i prawej strony oraz napis „GROSZ”[4].

Nakład

Monetę bito w brązie na krążku o średnicy 14,7 mm, masie 1,5 grama, z rantem gładkim, według projektu Wojciecha Jastrzębowskiego, w mennicach King's Norton Metal Company Ltd. oraz w Warszawie. Nakłady monety w poszczególnych latach przedstawiały się następująco[7]:

Rocznik Materiał Mennica Znak mennicy Nakład (sztuk) Zdjęcie Uwagi
1 grosz 1923 brąz King's Norton brak 30 000 000 istnieją dwie odmiany stempla rewersu – cecha dystynktywna to kształt litery Z[8]
1 grosz 1925 brąz Warszawa herb Kościesza 37 951 678 istnieje pięć odmian stempla rewersu – cechy dystynktywne to: odległość liter G i R, kształty liter G oraz Z[8]
1 grosz 1927 brąz Warszawa herb Kościesza 17 000 000 istnieją cztery odmian stempla rewersu – cechy dystynktywne to odległość liter G i R oraz kształt litery Z[9]
1 grosz 1928 brąz Warszawa herb Kościesza 27 711 837
1 grosz 1930 brąz Warszawa herb Kościesza 22 495 000
1 grosz 1931 brąz Warszawa herb Kościesza 9 000 000 istnieją dwie odmian stempla rewersu – cecha dystynktywna to gruba albo cienka końcówka litery S[9]
1 grosz 1932 brąz Warszawa herb Kościesza 11 859 000
1 grosz 1933 brąz Warszawa herb Kościesza 7 000 000
1 grosz 1934 brąz Warszawa herb Kościesza 5 900 000
1 grosz 1935 brąz Warszawa herb Kościesza 7 300 000
1 grosz 1936 brąz Warszawa herb Kościesza 12 600 000
1 grosz 1937 brąz Warszawa herb Kościesza 17 370 000
1 grosz 1938 brąz Warszawa herb Kościesza 20 530 000
1 grosz 1939 brąz Warszawa herb Kościesza ok.12 000 000
cynk 33 909 000

Wielkość emisji w brązie z 1939 r. jest niepewna[7].

Opis

Z formalnego punktu widzenia moneta nigdy nie została wycofana z obiegu żadnym aktem prawnym w okresie Generalnego Gubernatorstwa. Dekret PKWN z 24 sierpnia 1944 r. pozostawiał monety groszowe w obiegu aż do reformy walutowej z 30 października 1950 r. Po wprowadzeniu reformy, dopuszczone zostały do obiegu wyłącznie monety emitowane przez Narodowy Bank Polski[7].

Z nieznanej przyczyny monety rocznika 1930 występują względnie rzadko na rynku kolekcjonerskim, mimo tak dużego nakładu podawanego za sprawozdaniami mennicy[10].

Odmianę w cynku, z datą roczną 1939 na monecie, bito w latach 1941–1944[11]:

Rok 1 grosz 1939 cynk
1941 1 317 000 sztuk
1942 17 514 000 sztuk
1943 11 193 000 sztuk
1944 3 895 000 sztuk

Wersje próbne

Próba 1 grosz 1923 KN
Próba jednostronna 1 grosz 1923
Próba 1 grosz 1939 cynk

Istnieją próbne wersje tej monety bez napisu „PRÓBA” z lat: 1923 (brąz, literki KN), 1923 (mosiądz), 1925 (nikiel), 1927 (srebro), 1927 (złoto), 1928 (złoto), 1932 (złoto). Niektóre katalogi podają również informację o istnieniu monety próbnej w cynku z 1939 roku z wklęsłym napisem „PRÓBA”[4].

Dla roczników: 1923, 1930, 1931, 1932 istnieją monety bite stemplem lustrzanym[12].

W 1925 roku wybito, w liczbie 1000 egzemplarzy, monetę w brązie, z umieszczoną na rewersie datą 21/V, upamiętniającą poświęcenie mennicy[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 21, ISBN 83-912223-4-9.
  2. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 50, ISBN 83-912223-4-9.
  3. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 259–260, ISBN 83-912223-4-9.
  4. 1 2 3 4 5 Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 125,156,164.
  5. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919–1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 16, ISBN 978-83-87355-65-4.
  6. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 19–52, ISBN 83-912223-4-9.
  7. 1 2 3 Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, 2008.
  8. 1 2 Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, wyd. 2, Szczecin: Nefryt, 2021, s. 73, ISBN 978-83-87355-97-5.
  9. 1 2 Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, wyd. 2, Szczecin: Nefryt, 2021, s. 74, ISBN 978-83-87355-97-5.
  10. ↑ Janusz Parchimowicz, Katalog monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich od 1916, wyd. 21, Szczecin: Nefryt, 2012, s. 24, ISBN 978-83-87355-68-5.
  11. ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765-1965, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1970, s. 282.
  12. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 68–69, ISBN 978-83-87355-65-4.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.