Żeniszek
Ilustracja
Żeniszek meksykański
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

żeniszek

Nazwa systematyczna
Ageratum L.
Sp. Pl. 839. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Ageratum conyzoides L.[3]

Żeniszek meksykański
Żeniszek konyzowaty

Żeniszek (Ageratum L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Należy do niego 38 gatunków[4]. Rośliny te występują na obu kontynentach amerykańskich na obszarze od południowych Stanów Zjednoczonych, poprzez Amerykę Środkową do Boliwii i środkowej Brazylii[4].

Dwa gatunki (żeniszek konyzowaty i meksykański) zostały introdukowane na wszystkie kontynenty w strefie międzyzwrotnikowej i w strefach umiarkowanych[4][5]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne[6], zwłaszcza popularny jest żeniszek meksykański, dostępny w licznych odmianach[7].

Morfologia

Pokrój
W większości rośliny zielne (od jednorocznych do bylin)[8][5], ale też półkrzewy[5] i krzewy[7], osiągające zazwyczaj od 0,2 do 1,2 m wysokości[8]. Pędy często płożące i korzeniące się w węzłach, mniej lub bardziej rozgałęzione[8].
Liście
Łodygowe i na ogół naprzeciwległe, ogonkowe, zwykle jednonerwowe, całobrzegie lub ząbkowane, o kształcie od równowąskiego do okrągłego lub trójkątnego, nagie lub owłosione, czasem sztywno lub gruczołowato[8].
Kwiaty
Zebrane po 20–125 w dyskowate koszyczki, a te w kwiatostany złożone w formie podbaldachów lub baldachogrona. Okrywy mają kształt dzwonkowaty i średnicę od 3 do 6 mm. Listków na okrywie ułożonych w 2–3 rzędach jest od 30 do 40, są one lancetowate i podobnej długości. Dno koszyczka jest stożkowate i nagie. Korony kwiatów są niebieskie, białawe do lawendowatych[8], lejkowate, z łatkami podobnej długości i szerokości[5]. Szyjka słupka naga, rozwidlona z ramionami równowąskimi lub maczugowato rozdętymi[8].
Owoce
Pryzmatyczne niełupki z 4–5 żebrami, nagie lub szorstko owłosione. Puch kielichowy w postaci 5–6 wolnych i spłaszczonych łusek[8][5].

Nazewnictwo

Naukowa nazwa rodzaju utworzona została z greckich słów a oznaczającego „nie” oraz geras oznaczającego „starość” i nawiązuje do trwałości kwiatów[8].

Synonimy

Coelestina Cass., Carelia Fabricius; Isocarpha Lessing (1830)[9][5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Ageratinae, plemienia Eupatorieae, podrodziny Asteroideae i rodziny astrowatych Asteraceae[9].

Wykaz gatunków[4]
  • Ageratum albidum Hemsl.
  • Ageratum ballotifolium (Maguire, Steyerm. & Wurdack) R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum candidum G.M.Barroso
  • Ageratum chiriquense (B.L.Rob.) R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum chortianum Standl. & Steyerm.
  • Ageratum conyzoides (L.) L. – żeniszek konyzowaty[6]
  • Ageratum cordatum (S.F.Blake) L.O.Williams
  • Ageratum corymbosum Zuccagni ex Pers. – żeniszek baldachogroniasty[6]
  • Ageratum echioides Hemsl.
  • Ageratum elassocarpum S.F.Blake
  • Ageratum ellipticum B.L.Rob.
  • Ageratum fastigiatum (Gardner) R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum gaumeri B.L.Rob.
  • Ageratum grossedentatum Rzed.
  • Ageratum guatemalense M.F.Johnson
  • Ageratum hondurense R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum houstonianum Mill. – żeniszek meksykański
  • Ageratum iltisii R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum littorale A.Gray
  • Ageratum lundellii R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum maritimum Kunth
  • Ageratum microcarpum (Benth.) Hemsl.
  • Ageratum microcephalum Hemsl.
  • Ageratum molinae R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum munaense R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum myriadenium (Sch.Bip. ex Baker) R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum paleaceum (J.Gay ex DC.) Hemsl.
  • Ageratum peckii B.L.Rob.
  • Ageratum petiolatum (Hook. & Arn.) Hemsl.
  • Ageratum platylepis (B.L.Rob.) R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum platypodum B.L.Rob.
  • Ageratum riparium B.L.Rob.
  • Ageratum rugosum J.M.Coult.
  • Ageratum salvanaturae B.Smalla & N.Kilian
  • Ageratum solisii B.L.Turner
  • Ageratum standleyi B.L.Rob.
  • Ageratum tehuacanum R.M.King & H.Rob.
  • Ageratum tomentosum (Benth.) Hemsl.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
  4. 1 2 3 4 Ageratum L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-07-15].
  5. 1 2 3 4 5 6 Ageratum Linnaeus, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-07-15].
  6. 1 2 3 Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1052. ISBN 83-214-1305-6.
  7. 1 2 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 346. ISBN 0-333-74890-5.
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 Guy L. Nesom, Ageratum Linnaeus, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-07-15].
  9. 1 2 Genus Ageratum L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-07-15].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.