Świstunka północna
Seicercus borealis[1]
(J.H. Blasius, 1858)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

świstunki

Rodzaj

Seicercus

Gatunek

świstunka północna

Synonimy
  • Phyllopneuste borealis J.H. Blasius, 1858[2]
  • Phylloscopus borealis (J.H. Blasius, 1858)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     lęgowiska

     zimowiska

Jajka Phylloscopus borealis

Świstunka północna[4] (Seicercus borealis) – gatunek małego wędrownego ptaka z rodziny świstunek (Phylloscopidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych (Sylviidae).

Zasięg występowania

Świstunka północna zamieszkuje północną Eurazję (od północnej części Półwyspu Fennoskandzkiego po Półwysep Czukocki, a na południu po Mongolię i północno-wschodnie Chiny) oraz zachodnią Alaskę. Zimuje w południowo-wschodniej Azji, w tym na wyspach Indonezji, Filipin oraz na Tajwanie. Do Polski zalatuje wyjątkowo – odnotowano dotąd zaledwie trzy wrześniowe stwierdzenia – w 1986, 2013 i 2021[5][6].

Systematyka

Gatunek jest obecnie uznawany za monotypowy[2][7]. Wcześniej wyróżniano podgatunki: Seicercus borealis borealis i Seicercus borealis kennicotti[1]. Kolejne dwa taksony zaliczane dawniej do S. borealis klasyfikowane są obecnie jako oddzielne gatunki: świstunka kamczacka (Seicercus examinandus) i świstunka japońska (Seicercus xanthodryas)[2][4][7].

Część badaczy zalicza świstunkę północną do rodzaju Phylloscopus[2][7].

Morfologia

Ptak ten wielkością i wyglądem przypomina wójcika. Najważniejszym podobieństwem do innych świstunek jest rysunek na skrzydle: jasne paski (jeden lub dwa) na końcach dużych i średnich pokryw, na końcach lotek drugiego rzędu i trzeciego rzędu nie występują jasne elementy. Sylwetka ptaka wydłużona, większa i masywniejsza od piecuszka, wysmukła z ogonem wystającym poza koniec skrzydła i mocnymi nogami. Dziób dość duży, silny, gruby u nasady; wierzch głowy oliwkowozielonkawoszary, nieco ciemniejszy niż grzbiet. Najjaśniejszą częścią tułowia jest kuper, jednak nie jest on kontrastowy w stosunku do grzbietu i pokryw nadogonowych.

Długość ciała 12–13 cm, masa ciała 7,5–15 g[2][8].

Ekologia i zachowanie

Biotop

Ptak ten zamieszkuje strefę tajgi i obrzeża tundry. Zwykle przebywa w dość otwartych lasach iglastych[8] (ale też liściastych z brzozą, topolą i wierzbą[3]), w gęstym podszycie oraz w skupiskach wierzb karłowatych w wilgotnych dolinach. Może wyprowadzać lęgi nawet do wysokości 2500 m n.p.m. w zaroślach powyżej górnej granicy lasu. Często gniazduje w pobliżu wody. Ptaki migrujące przebywają powyżej 1800 m n.p.m. zarówno na obszarach zalesionych, jak i krzewiastych. Na zimowiskach świstunka północna występuje głównie poniżej 1800 m n.p.m., na polanach lasów mieszanych, obrzeżach lasów deszczowych, w zadrzewieniach wtórnych i lasach nadrzecznych. Często przebywa również na obrzeżach obszarów uprawnych, w ogrodach i namorzynach[8].

Pożywienie

Żywi się głównie owadami, takimi jak chrząszcze, komary, muchy, pluskwiaki czy jętki, oraz ich larwami. Zjada również pająki, małe ślimaki i skorupiaki[8].

Zachowanie

Ptaki tego gatunku są bardzo ruchliwe, żerują wewnątrz koron drzew i górnej części krzewów. Zganiając pokarm z liści i gałązek podlatuje za owadami, chwyta je w locie i siada z powrotem na miejscu, skąd wystartowała. Niekiedy zawisa na chwilę w locie przy liściach, by prędko schwytać zdobycz.

Śpiew

Świstunka północna wydaje dwa różne głosy, które są odmienne od głosów pozostałych świstunek. Pierwszy głos to bardzo krótkie ćwierknięcie nieprzekraczające 0,1 sekundy, wysokie i szorstkie, twardo brzmiące: „dzrt”, „tzjt”, może kojarzyć się z krótkimi sygnałami trznadla. Drugi głos to suchy i delikatny terkot składający się z dźwięków „tr” zwalniający ku końcowi, trwa od 0,3 do 1,5 sekundy i zawiera od 6 do 30 pojedynczych stuknięć. Wędrujące jesienią świstunki północne mogą się wcale nie odzywać, z tego powodu opisane dźwięki należą do rzadkości.

Rozród

Sezon lęgowy trwa od końca czerwca do sierpnia. Świstunka północna wyprowadza jeden lęg w sezonie. Gniazduje na ziemi, często pod gęstymi krzewami na omszałej ziemi lub w naturalnej szczelinie, wśród korzeni drzew lub w kępach traw. Budową gniazda zajmuje się samica. Ma ono kształt kopuły z bocznym wejściem, wykonane jest z trawy, chwastów, mchu, liści, a wyściółkę stanowi drobniejsza trawa[8].

Samica składa 5–7 białych jaj z drobnymi brązowymi kropkami. Wysiaduje przez 11–13 dni. Pisklęta są karmione przez oboje rodziców. Młode są w pełni opierzone 12–14 dni po wykluciu, ale jeszcze przez dwa tygodnie są zależne od pożywienia dostarczanego przez rodziców[8].

Status i ochrona

IUCN uznaje świstunkę północną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Organizacja BirdLife International w 2015 roku szacowała liczebność populacji europejskiej na 3,7–7 milionów par lęgowych. Liczebność światowej populacji prawdopodobnie mieści się w przedziale 10–500 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[9].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 Phylloscopus borealis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-14] (ang.).
  2. 1 2 3 4 5 Clement, P., Christie, D.A. & Kirwan, G.M.: Arctic Warbler (Phylloscopus borealis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
  3. 1 2 3 BirdLife International, Phylloscopus borealis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-13] (ang.).
  4. 1 2 P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Phylloscopidae Jerdon, 1863 (1854) - świstunki - Old world leaf warblers (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-13].
  5. ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raporty. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2013. „Ornis Polonica”. 55, s. 181–218, 2014.
  6. ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
  7. 1 2 3 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
  8. 1 2 3 4 5 6 N. Bouglouan: Arctic Warbler. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-06-13]. (ang.).
  9. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

  • Tomasz Cofta, Rozpoznawanie świstunek – część druga, „Ptaki Polski” 1/2008(9).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.