Zdjęcie satelitarne przedstawiające Świnę i okoliczne akweny

Brama Świny przy Zatoce Pomorskiej (widok na zachód na wyspę Uznam, przed 2006)

Świna

MF Wolin płynący przez Świnę

Most Piastowski nad Starą Świną w tle Ognickie Łęgi

Mapa wyspy Wolin z zaznaczoną Świną

Świna (niem. Swine) – cieśnina^[1] Morza Bałtyckiego, między wyspą Wolin a wyspami: Uznam i Karsibór; łączy Zalew Szczeciński z Zatoką Pomorską. Ma długość ok. 16 km i szerokość od 100 do 1000 m^[2]. Przy północnej części cieśniny usytuowane jest centrum miasta Świnoujście.

Według prawa morza i polskiego ustawodawstwa Świna należy do morskich wód wewnętrznych Polski^[3]. Cieśnina w całości znajduje się w gminie miejskiej Świnoujście.

Obszar, przez który przechodzi koryto Świny, powstał w wyniku akumulacji morskiej i nosi on nazwę Bramy Świny. Utrudnia ona napływ wody morskiej z Morza Bałtyckiego do Zalewu Szczecińskiego.

Warunki naturalne

Rozdziela wyspy Uznam i Karsibór od Wolina. Od strony Zalewu (jezioro Wicko Wielkie) tworzy deltę wsteczną z szeregiem porośniętych trzciną wysp, z których największa to Wielki Krzek.

Świna jest najkrótszą z cieśnin (obok Piany i Dziwny) łączących Zalew Szczeciński z Morzem Bałtyckim. Ruch wody z Zalewu Szczecińskiego do Zatoki Pomorskiej i odwrotnie, kierowany jest zasadniczo przez wiatr, którego duże znaczenie ma szybkość i kierunek^[4]. W Świnie miesza się woda słodka z wodą morską – całkowicie bądź częściowo, co jest związane ze stratyfikacją. Zasolenie Świny potrafi zmieniać się od 1‰ do 8‰^[5].

Po uwzględnieniu siły wiatru, zmian poziomu wód, wskaźników zasolenia wyliczono, że poprzez Świnę odpływa 69% wód z Zalewu Szczecińskiego do Morza Bałtyckiego^[6].

Przyroda

Część Świny na południe od zwartej zabudowy miejskiej Świnoujścia została objęta obszarem ochrony siedlisk „Wolin i Uznam” oraz obszarem ochrony ptaków Delta Świny.

Zagospodarowanie

Część Świny – od północnego krańca Kanału Mielińskiego do Bramy Świny przy Zatoce Pomorskiej – stanowi odcinek toru wodnego Szczecin-Świnoujście.

U jej ujścia do Zatoki Pomorskiej znajduje się port morski Świnoujście z terminalem promowym, także ulokowany w nim port wojenny.

W celu umożliwienia żeglugi statkom oceanicznym do portu morskiego w Szczecinie pod koniec XIX wieku wykonano Kanał Piastowski, w wyniku czego m.in. zaniechano żeglugi handlowej Starą Świną. Nad przyległymi kanałami Świny znajdują się mały port morski Przytór oraz przystań morska w Świnoujściu-Karsiborze.

Przy ujściu po stronie wschodniej stoi latarnia Morska Świnoujście.

Jedynym mostem rozpiętym nad cieśniną jest Most Piastowski nad Starą Świną.

5 marca 2021 roku uroczyście rozpoczęto drążenie pod Świną jednonawowego tunelu drogowego o długości ok. 1,44 km. Będzie to pierwsze stałe połączenie wysp Uznam i Wolin. 776 mln zł (85% kosztów) to dotacje z funduszy Unii Europejskiej. Pozostałe 15% pochodzi od miasta^[7].

Hydronimia

W 1182 roku zapisano Szvvine jako nazwę miejscową^[8]. Następnie nazwy cieku wodnego pojawia w 1186 roku jako Zwina^[9], 1281 – Czwinam^[10], 1295 – Zuina^[11], 1303 – Swynam (Acc)^[12] i Swina^[13], 1305 – Swynam (Acc)^[14], 1312 – Swina^[15], kolejno w 1320^[16], 1325^[17], 1327^[18] – Swinam, 1329 – Ztwine^[19], 1496 – Szvinam^[20], 1742 – Swine^[21]. Do 1945 r. stosowano niemiecką nazwę Swine^[22].

W polskich publikacjach z 1890 i 1904 cieśnina była przedstawiona pod polską nazwą Świnia jako jedna z trzech odnóg Odry^[23][24]. Na polskiej mapie z 1938 r. cieśnina także widnieje pod nazwą Świnia^[25]. Pradawna postać budziła kontrowersje i współczesna polska nazwa jest arbitralna^[26]. W 1949 r. ustalono urzędowo polską nazwę Świna^[27].

Pierwotne brzmienie nazwy nie jest jasne, jednak ze względu na niezmienne stosowanie rodzaju żeńskiego oraz zlatynizowaną końcówkę <a>, można przedstawić wersje: *S(ъ)vin(ьn)a lub *S(ъ)vin(ьnj)a. Językoznawca Zbigniew Babik przedstawia, iż nazwa cieśniny nie musiała odwoływać się do apelatywu 'świnia', lecz mógł to być przymiotnik kontynuujący praformy: *svinьjь lub *svinьn- lub *svinь. Z drugiej strony nie można negować znaczenia słowa 'świnia' i nazwa może nawiązywać do tej rodziny wyrazów. Pierwotna nazwa nie musiała odnosić się bezpośrednio do cieśniny, ale mogła nawiązywać do fauny nadbrzeżnej, bądź przeniesiono ją z nazwy miejscowej nad cieśniną^[26].

Przypisy