Trypanosomoza afrykańska
Ilustracja
Świdrowce widoczne w rozmazie krwi pacjenta chorego na śpiączkę afrykańską.
Klasyfikacje
ICD-10

B56

Śpiączka afrykańska, trypanosomatoza afrykańska, trypanosomoza afrykańska (ang. sleeping sickness, African trypanosomiasis) – choroba zakaźna, którą wywołuje pasożyt świdrowiec gambijski (Trypanosoma gambiense) oraz świdrowiec rodezyjski (Trypanosoma rhodesiense) należące do protistów z rodziny świdrowców. Występują w Afryce. Świdrowiec ten przenoszony jest z człowieka chorego lub chorych antylop lub innych chorych ssaków na człowieka zdrowego przez muchę tse-tse. Wprowadzany jest do układu krwionośnego, gdzie się rozmnaża. Następnie przedostaje się do naczyń i węzłów chłonnych i po upływie 2–3 miesięcy trafia do płynu rdzeniowo-mózgowego, powoduje skrajne wycieńczenie organizmu i sen, który bez leczenia kończy się śmiercią.

Epidemiologia

Choroba szerzy się w Afryce równikowej w postaci endemicznej i czasami epidemicznej.

Patogeneza i patofizjologia

Cykl życiowy świdrowca gambijskiego
  1. zarażenie następuje drogą krwi przez ukąszenie muchy tse-tse (np. Glossina palpalis) i wpuszczenie do krwi postaci metacyklicznej (inwazyjnej) trypomastigota wiciowca (świdrowca gambijskiego)
  2. trypomastigota w postaci metacyklicznej zmieniają się w postać krążącą we krwi i rozprzestrzeniają się w organizmie
  3. trypomastigota rozmnażają się na drodze podziału podłużnego w różnych płynach ustrojowych np. krwi, chłonce lub płynie mózgowo-rdzeniowym
  4. trypomastigota we krwi (wykrywanie badaniami diagnostycznymi)
  5. mucha tse-tse przy ukąszeniu spożywa wraz z krwią trypomastigota
  6. w jelicie muchy tse-tse trypomastigota ulegają przekształceniu w postacie procykliczne, które dzielą się przez podział podłużny
  7. postacie procykliczne trypomastigota, przechodzą poza jelito i ulegają przekształceniu w epimastigota
  8. epimastigota dzielą się w gruczołach ślinowych i przekształcają się w postać metacykliczną

Etapy 1–4 odbywają się w ciele człowieka, etapy 5–8 w organizmie muchy tse-tse.

Objawy i przebieg

Chory na śpiączkę afrykańską w 1909

W przebiegu śpiączki afrykańskiej stwierdza się trzy fazy choroby:

Śpiączka wywoływana przez T. rhodesiense i T. gambiense różnią się między sobą pod względem objawów i przebiegu klinicznego.

Śpiączka „rodezyjska” wywołuje ostre lub podostre zapalenie mózgu. A najczęstsze objawy to:

  • gorączka
  • niezbyt znaczne powiększenie węzłów chłonnych
  • i zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, pojawiające się we wczesnym stadium choroby

Bez leczenia do zgonu dochodzi w ciągu kilku tygodni lub miesięcy, rzadziej do ok. 3 lat.

Śpiączka „gambijska” wywołuje wolno postępujące zapalenie mózgu, a najczęstszy objaw to powiększenie węzłów chłonnych (objaw Winterbottoma – powiększenie węzłów karkowych). Bez leczenia do zgonu dochodzi po wielu miesiącach lub latach.

W miejscu ukąszenia owada i zakażenia pasożytem powstaje guzek zapalny (chancre), który jest bolesny i zwykle ulega owrzodzeniu. W ciągu 1–2 tygodni guzek ustępuje. Następnie występuje cykliczna parazytemia z cyklicznie pojawiająca się gorączką, która trwa 1–2 dni.

Przy zakażeniach świdrowcem T. gambiense początek objawów może być latentny. W późniejszej fazie zakażenia mogą wystąpić:

  • uszkodzenie mięśnia sercowego
  • bóle głowy
  • zaburzenia świadomości
  • zaburzenia motoryczne
  • objawy pozapiramidowe (sztywność mięśni)
  • ataksja
  • drgawki
  • zaburzenia faz snu i czuwania
  • „śpiączka afrykańska” – senność w ciągu dnia u > 60% chorych i bezsenność w nocy < 10%
  • zaburzenia zachowania i osobowości
  • drażliwość
  • objawy psychotyczne

Pod koniec przebiegu choroby stupor przechodzi w śpiączkę. Bez leczenia śmiertelność praktycznie równa się 100%[1].

Rozpoznanie

Świdrowce w rozmazie krwi barwionym metodą Giemsy u pacjenta ze śpiączką afrykańską.

Rozpoznanie choroby stawiane jest po stwierdzeniu obecności pasożyta w badaniu mikroskopowym rozmazu krwi, osadu płynu mózgowo-rdzeniowego, bioptatu szankra lub węzła chłonnego. Świdrowce wykrywa się na podstawie badania serologicznego (lateksowe testy aglutynacji, metody immunofluorescencyjne, ELISA).

Leczenie

Leki stosowane w 1. stadium śpiączki afrykańskiej[2]
LekDawkowanie
Pentamidyna4 mg/kg i.m. codziennie albo co drugi dzień, 7–10 iniekcji
Suramina1. dnia dawka próbna 4–5 mg/kg, 3., 10., 17., 24. i 31. dnia dawki 20 mg/kg, maksymalna dawka 1 g w jednej iniekcji
Leki stosowane w 2. stadium śpiączki afrykańskiej
LekDawkowanie
Melarsoprol1. dnia dawka 1–2 mg/kg, 2. dnia 2–4 mg/kg, 3. i 4. dnia 3–6 mg/kg. Cykl powtórzyć 2 albo 3 razy z 7–10 dniowymi okresami przerwy. Według nowego wzorca dawkowania – 10 dni dawki 2 mg/kg
Eflornityna100 mg/kg z 6-godzinnymi przerwami przez 14 dni

Lekiem stosowanym w późnej, neurologicznej fazie choroby jest głównie melarsoprol, będący toksycznym związkiem arsenu, powodującym śmierć 1–5% leczonych nim pacjentów.

Profilaktyka

Aby ustrzec się przed tą chorobą należy podczas podróży po Afryce nosić odpowiednią odzież, używać moskitiery podczas snu. Najważniejsze jest wczesne wykrycie i odizolowanie chorych, aby nie doprowadzić do epidemii.

Występowanie choroby

Choroba występuje regularnie w regionach Afryki Subsaharyjskiej, gdzie zagrożona nią populacja sięga około 70 milionów osób w 36 krajach[3]. W 2010 choroba przyniosła śmierć 9 000 osób, co stanowi spadek w stosunku do roku 1990, kiedy śmiertelnych przypadków było 34 000[4]. Szacuje się, że obecnie zainfekowanych jest 30 000 osób, w tym do 7 000 nowych infekcji doszło w 2012[5].

Ponad 80% tych przypadków ma miejsce w Demokratycznej Republice Konga[5]. Trzy największe wybuchy epidemii miały miejsce w ostatnich dwóch stuleciach: jeden w latach 1896-1906, głównie na terenie Ugandy i Niecki Konga, oraz dwa w okresie od 1920 do 1970 roku, pokrywając zasięgiem kilka krajów afrykańskich[5]. Chorobę mogą przenosić, jak również na nią zapadać niektóre zwierzęta, w szczególności narażone są krowy[5].

Klasyfikacja ICD10

kod ICD10nazwa choroby
ICD-10: B56Trypanosomoza afrykańska
ICD-10: B56.0Trypanosomoza gambijska
ICD-10: B56.1Trypanosomoza rodezyjska
ICD-10: B56.9Trypanosomoza afrykańska, nieokreślona

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Paweł P. Liberski, Wojciech Kozubski, Michael Katz: Choroby zakaźne układu nerwowego. Warszawa: PZWL, 2015. ISBN 978-83-200-4969-5.
  2. ↑ Barrett, MP, Burchmore, RJ, Stich, A, Lazzari, JO, Frasch, AC, Cazzulo, JJ, Krishna, S. The trypanosomiases. „Lancet”. 362. 9394, s. 1469–80, 2003. PMID: 14602444.
  3. ↑ Simarro PP, Cecchi G, Franco JR, Paone M, Diarra A, Ruiz-Postigo JA, Fèvre EM, Mattioli RC, Jannin JG. Estimating and Mapping the Population at Risk of Sleeping Sickness. „PLoS Negl Trop Dis”. 6 (10), s. e1859, 2012. DOI: 10.1371/journal.pntd.0001859.
  4. ↑ R Lozano. Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010.. „Lancet”. 380 (9859), s. 2095–128, Dec 15, 2012. DOI: 10.1016/S0140-6736(12)61728-0. PMID: 23245604.
  5. 1 2 3 4 WHO Media, Fact sheet N°259: Trypanosomiasis, Human African (sleeping sickness), World Health Organization, marzec 2014 [dostęp 2014-04-25].

Bibliografia

  • Inwazje i choroby pasożytnicze. W: Zbigniew Pawłowski: Choroby zakaźne i pasożytnicze. Zdzisław Dziubek (red.). Wyd. III uaktualnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 464-465. ISBN 83-200-2748-9.

Linki zewnętrzne

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.