Łupki
wieś
Ilustracja
Łupki
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

piski

Gmina

Pisz

Liczba ludności (2011)

354[1]

Strefa numeracyjna

87

Kod pocztowy

12-200[2]

Tablice rejestracyjne

NPI

SIMC

0764358

Położenie na mapie gminy Pisz
Mapa konturowa gminy Pisz, po prawej znajduje się punkt z opisem „Łupki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Łupki”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Łupki”
Położenie na mapie powiatu piskiego
Mapa konturowa powiatu piskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łupki”
Ziemia53°38′49″N 21°51′31″E/53,646944 21,858611[3]

Łupki (niem. Lupken) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Nad jeziorem Roś znajduje się kilka ośrodków wczasowych.

Historia

Wieś powstała w ramach kolonizacji Wielkiej Puszczy. Wcześniej był to obszar Galindii. Wieś ziemiańska, dobra służebne w posiadaniu drobnego rycerstwa (tak zwani wolni, ziemianie w języku staropolskim), z obowiązkiem służby rycerskiej (zbrojnej). Osada prawdopodobnie powstała przed wojną trzynastoletnią (1454-1466). Najpierw była to wieś służebna, potem folwark książęcy.

Wieś służebna nazwana Lupkenn, lokowana przez komtura Erazma von Reitzensteina w 1483 r., na 10 łanach na prawie magdeburskim, z obowiązkiem połowy służby zbrojnej. Przywilej otrzymał Szymon Moelknecht, który zakupił te dobra od niejakiego Łupka. Osada istniała więc już wcześniej. Przed 1555 r. doszło do zamiany ziemi, przeniesiono folwark książęcy z Guzek przeniesiono do Łupek. Wolni z Łupek w zamian za swoją ziemię otrzymali 15,5 łana w Guzkach oraz 2 łany łąk, położonych przy granicy z wsiami Niedźwiedzie i Nitki, na prawie magdeburskim z obowiązkiem połowy służby zbrojnej (rycerskiej). Na nowe nadanie dla wolnych przywilej w 1561 wystawił sam książę Albrecht. Dwór w Łukach liczył 19 łanów. W Łupkach szarwark odrabiali chłopi czynszowi z całego starostwa piskiego. Przy folwarku znajdowała się owczarnia. Funkcję dwornika i mierniczego w Łukach pełnił komornik książęcy, urzędujący na zamku w Piszu. W wieku XVI istniał młyn we wsi

Łupki zostały spalone przez Tatarów hetmana Gosiewskiego w czasie "Potopu szwedzkiego".

Zabytki

  • Okazały dwór z połowy XVIII w., przebudowany i rozbudowany na przełomie XIX i XX wieku. Dwór wybudowany został na planie prostokąta, jako budowla dwukondygnacyjna. Na osi elewacji wzdłużnych posiada obustronny ryzalit. Wejście od frontu poprzedzone jest szerokimi schodami i tarasem wspartym na trzech kolumnach. Po przeprowadzonym remoncie w związku z pożarem w latach dziewięćdziesiątych XX w. obiekt przeznaczony został na ośrodek szkolno-wychowawczy dla młodzieży.
  • Zabudowania folwarczne m.in. budynek gorzelni i spichlerz.
  • Zabytkowy park.

Zobacz też inne miejscowości o nazwie: Łupki

Przypisy

  1. ↑ Wieś Łupki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-12], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 763 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74168

Bibliografia

  • Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec "Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich" (Wydanie III poszerzone i uzupełnione), wyd. Studio ARTA, Olsztyn 2001, ISBN 83-912840-2-6 (Str. 312-313 dwór)
  • Grzegorz Białuński: Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie). Olsztyn: Towarzystwo Naukowe : Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, 2002, s. 237. ISBN 83-87643-97-1.
  • Łupki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 831.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.