Łopian większy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Carduoideae

Rodzaj

łopian

Gatunek

łopian większy

Nazwa systematyczna
Arctium lappa L.
Sp. pl. 2:816. 1753
Kwiatostany

Łopian większy (Arctium lappa L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Inne (ludowe) nazwy: łopuch, głowacz, kostropień, topień, dziady. Występuje w Europie, na Syberii, w Himalajach, Chinach, Japonii, Azji Mniejszej, na Kaukazie, a jako gatunek zawleczony również w Ameryce Północnej i Południowej. Jest pospolity na terenie całej Polski. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.

Morfologia

Pokrój
Duża roślina zielna, szeroko się rozrastająca i osiągająca do 2 m wysokości[3]. W pierwszym roku wegetacji tworzy różyczkę liściową dużych liści, dopiero w drugim roku z korzenia wyrasta łodyga kwiatowa.
Korzeń
Gruby, mięsisty, białej barwy korzeń osiąga do 0,5 m długości. Jest silnie rozgałęziony. Ma słaby, nieco nieprzyjemny zapach i słodkawy smak.
Łodyga
Wzniesiona, gruba i mocna łodyga silnie rozgałęzia się.
Liście
Liście tworzące się w pierwszym roku w różyczce są duże, sercowate i spodem szarawe. Brzegi blaszki liściowej ząbkowane. Na łodydze też wyrastają liście, ale dużo mniejsze.
Kwiaty
Kwiaty zebrane są w koszyczki osiągające 2–2,5 cm wysokości i 3,5–4 cm szerokości[3]. Koszyczki wyrastające na długich szypułkach w górnej części łodygi tworzą wiechę. Bardzo charakterystyczną cechą jest to, ze koszyczki mają od zewnątrz zielone, nagie, haczykowate łuski okrywy. Wewnętrzna warstwa okrywy to szczeciniaste plewinki. Kwiaty fioletowo-różowej barwy.
Owoc
Niełupka.

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia, hemikryptofit. Jest pospolity na całym niżu Polski, w górach jest nieco rzadszy i spotkać go można tylko w niższych partiach gór. Rośnie na dobrych glebach, przy drogach, na przychaciach, w zaroślach nadrzecznych. Roślina ruderalna. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Artemisietalia, Ass. Arctio-Artemisietum[4]. Przedprątne kwiaty kwitną w miesiącach VII – VIII, zapylane są przez owady[5]. Owoce rozsiewane są głównie przez zwierzęta (zoochoria), do sierści których koszyczki kwiatowe przyczepiają się haczykowatymi łuskami okrywy koszyczka. Liczba chromosomów 2n = 18, 32, 34, 36[6][7].

Zmienność

Tworzy mieszańce z innymi łopianami: gajowym Arctium nemorosum – A. × cimbricum (E.H.L.Krause) Hayek, mniejszym A. minus – A. × nothum (Ruhmer) Weiss i pajęczynowatym A. tomentosum – A. × ambiguum (Čelak.) Nyman[3].

Korzenie

Zastosowanie

  • Roślina lecznicza:
    • Surowiec zielarski: Wykorzystuje się głównie korzenie (Radix Bardanae). Wytwarza się z niego olej z łopianu. Korzenie zawierają cukier inulinę, białka, tłuszcze, związki poliacetylenowe, fitosterole, nieduże ilości olejków eterycznych, glikozydy, saponiny, dużo siarki, fosforu, witaminę C.
    • Działanie: Wykazuje silne działanie antybakteryjne, grzybobójcze, przeciwzapalne. Działa także moczopędnie i napotnie. Zmniejsza wydzielanie soku żołądkowego, zwiększa natomiast wydzielanie śluzów w przewodzie pokarmowym. Dlatego też korzeń łopianu stosowany jest wewnętrznie w leczeniu nieżytów przewodu pokarmowego, w stanach zapalnych dróg moczowych i pęcherzyka żółciowego, w niewydolności wątroby, zaburzeniach przemiany materii. Wykazuje też pozytywne działanie na skórę. Zewnętrznie stosowany jest do leczenia czyraków, trądziku, świądu skóry, łupieżu. Zapobiega również wypadaniu włosów i łupieżowi. Do tych celów najlepiej jest wykonać z korzenia łopianu macerat, odwar lub sok. Macerat można uzyskać za pomocą miksera, lub tarki ręcznej, sok można otrzymać z maceratu przeciskając go przez sitko, lub za pomocą sokowirówki. Maceratem lub szmatką nasyconą sokiem łopianu obkłada się odpowiednie miejsca na skórze.
    • Zbiór i suszenie: Korzenie wykopuje się już jesienią pierwszego roku wegetacji, gdy roślina nie wytworzyła jeszcze łodygi kwiatowej, lub na drugi rok na wiosnę. Korzeń myje się, suszy, kroi na mniejsze kawałki i suszy w temperaturze 50 – 60 stopni Celsjusza[8][9].
  • Korzeń łopianu, łodygi i ogonki liściowe są jadalne (na surowo). Można je też kisić,
  • Indianie Irokezi suszyli korzenie łopianu przy ogniu i gromadzili na zimę. Jedli je po dłuższym moczeniu w wodzie,
  • W Japonii, Chinach i na Jawie uprawia się go jako warzywo.
  • W Wielkiej Brytanii z korzenia łopianu w połączeniu z korzeniem mniszka lekarskiego produkuje się orzeźwiający napój sprzedawany w podobnej formie jak inne napoje gazowane np. coca-cola. Funkcjonuje on pod nazwą Dandelion and burdock.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. 1 2 3 Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 495. ISBN 83-01-14342-8.
  4. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  5. ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  6. ↑ Arctium lappa na Flora of China [dostęp 2014-01-23].
  7. ↑ Arctium lappa na Flora of North America [dostęp 2014-01-23].
  8. ↑ Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  9. ↑ Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.

Bibliografia

  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  • Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.