ࡱ> `b_kbjbj4n{."""""6666R 6h^^^^^]]]$6#!"]]]]]#""^^DEEE]"^"^E]EEE^m6/EZ0E(EEL"X]]E]]]]]##E]]]]]]]]]]]]]]]] :Temat: Planety UkBadu SBonecznego. WokB SBoDca kr|y 8 planet: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Oprcz nich znajduj si w nim satelity naturalne niektrych planet, pas planetoid pomidzy Marsem a Jowiszem, komety, ciaBa meteorytowe, pyB oraz gaz midzyplanetarny. Pluton straciB status planety wdniu 23.08.2006. Wtej chwili nale|y on do osobnej kategorii ciaB UkBadu SBonecznego zwanych planetami karBowatymi. Poza tym nale|y on do obiektw transneptunowych ido pasa Kuipera, bdc jednym zobiektw zwanych plutonkami. Merkury jest pierwsz inajmniejsz planet naszego UkBadu. Ci|ko zobaczy go zZiemi, poniewa| zawsze pojawia si blisko SBoDca. Merkury jest pozbawiony atmosfery. PBaszcz pod skorup skBada si ze stopionych skaB, aw[rodku planety znajduje si jdro |elazne. Merkury kr|y wokB SBoDca szybko, jednak wokB swojej osi wolno, co sprawia, |e wschd SBoDca nastpuje na nim co 176 dni. Jest on jednym znajgortszych ijednocze[nie najzimniejszych planet UkBadu SBonecznego. Maksymalna temperatura na Merkurym wynosi +427C, a minimalna -212C.Merkury ma wiele kraterw, wystpuj na nim gry atak|e kilka pBaskich obszarw. Najwikszy krater onazwie Caloris Planitia ma [rednic 1300 km. Sonda kosmiczna "Mariner 10" zbli|yBa si do tej planety po przebyciu prawie 170 milionw kilometrw, ajej podr| trwaBa 146 dni. "Mariner 10" przeleciaB obok Merkurego trzy razy fotografujc go. Odkryto wtedy, |e jego powierzchni przecinaj wielkie, strome skarpy owysoko[ci ponad 3 km, ktre przecinaj [ciany kraterw icign si na przestrzeni setek kilometrw. OkoBo 14 razy wka|dym stuleciu Merkury przesuwa si dokBadnie midzy SBoDcem aZiemi. Astronomowie nazywaj to przej[ciem Merkurego przez tarcz sBoneczn. Planeta ta jest wtedy widoczna jako maBa plamka przesuwajca si ze wschodu na zachd przez tarcz SBoDca. Wenus jest drug planet od SBoDca ijest ona otoczona obBokami trujcych gazw. Jest bardzo jasna poniewa| jej gste chmury bardzo dobrze odbijaj [wiatBo. Maksymalna temperatura na Wenus dochodzi do +482C. Czas obrotu Wenus wokB osi jest najdBu|szy wUkBadzie SBonecznym iwynosi a| 243 doby - mniej ni| na okr|enie SBoDca, przez co dzieD na Wenus jest dBu|szy ni| rok. Planeta ta wiruje wprzeciwn stron ni| porusza si po swojej orbicie, jest to tzw. "obrt wsteczny". Pierwsza sonda, jaka wyldowaBa na Wenus, po okoBo godzinie zostaBa zniszczona przez jej wysok temperatur ici[nienie. W1978 r. amerykaDska sonda kosmiczna "Pioneer - Venus" staBa si sztucznym satelit tej planety. Dziki niej odkryto na jej powierzchni rozlegBe pBaskie rwniny zkraterami, dolinami oraz pasmami grskimi, atak|e wulkany. Ziemia jest trzeci planet od SBoDca ijedyn, na ktrej istnieje |ycie (bynajmniej dotychczas nie udowodniono go na innych planetach naszego UkBadu SBonecznego). Uwa|a si, |e powstaBa ona okoBo 4,6 miliarda lat temu, ajej temperatura wynosiBa wtedy 4000C. Wyjtkowo[ Ziemi polega na tym, |e wystpuje na niej woda izawierajca tlen atmosfera. Wgrudniu Ziemia znajduje si nieco bli|ej SBoDca, awczerwcu jest najbardziej od niego oddalona. O[ Ziemi jest nachylona wstosunku do SBoDca, dziki czemu mamy pory roku. Obroty Ziemi wokB wBasnej osi powoduj zjawiska dnia i nocy. Atmosfera Ziemi skBada si gBwnie zazotu itlenu, ma grubo[ okoBo 100 km iskBada si zkilku warstw. Jedn znajwa|niejszych jest warstwa ozonowa, ktra rozciga si na wysoko[ci ok. 20-35 km ipeBni rol tarczy osBaniajcej nas przed szkodliwym promieniowaniem. Pocztkowo na Ziemi nie byBo oceanw. PowstaBy one dopiero wskutek wybuchw wulkanw, ktre po emisji du|ej ilo[ci gazw tworzyBy chmury, przez co zaczBy pada deszcze. ByBo to pierwszym czynnikiem, ktry wpBynB na powstanie na Ziemi |ycia. Ksi|yc jest jedynym satelit naturalnym Ziemi. Jego [rednica wynosi 3476 km, aodlegBo[ od Ziemi 380 tys. km. Jego przyciganie grawitacyjne powoduje na Ziemi przypBywy iodpBywy mrz ioceanw. Ksi|yc ma r|ne fazy, gdy| istniej na nim dni inoce, przez co czasem jego widoczna cz[ znajduje si wcieniu. Ksi|yc okr|a Ziemi wczasie 27,3 dnia, tyle samo co jego obrt wokB wBasnej osi. Powoduje to, |e zawsze widzimy tylko jedn jego stron. Na powierzchni naszego naturalnego satelity znajduj si ogromne zagBbienia, ktre powstawaBy po upadkach meteorytw. WypeBniBa je lawa, aastronomowie nazwali je "morzami". Jedno znich, Morze Spokoju, ma 1000 km [rednicy. To wBa[nie tutaj w1969 roku czBowiek po raz pierwszy postawiB stop na Ksi|ycu, abyB nim Neil Armstrong. Naukowcy nie s pewni co do tego, wjaki sposb powstaB Ksi|yc. MgB kiedy[ stanowi jedno[ zZiemi ioderwa si od niej, ale rwnie| oba ciaBa mogBy si utworzy oddzielnie, po czym Ksi|yc byBby przechwycony przez grawitacyjne przyciganie Ziemi. Mars jest widoczny na niebie jako czerwony, podobny do gwiazdy punkt. Jest on skalist planet, ktr pokrywaj czerwone pustynie, std popularna nazwa - Czerwona Planeta. Atmosfera skBada si wwikszo[ci zdwutlenku wgla, co uniemo|liwia oddychanie. Wystpuj tam pot|ne burze pyBowe, jest tam niezwykle zimno, apowierzchnia planety pokryta jest okruchami skaB. Maksymalna temperatura na Marsie dochodzi do +27C, aminimalna -126C. Powierzchnia Czerwonej Planety jest urozmaicona - tworz je kratery, gry, doliny i wulkany. 2 ksi|yce Marsa s prawdopodobnie fragmentami planetoid, as to Phobos i Deimos. Zdjcia przekazane przez sond "Mariner 9" wystrzelon w1972 roku ujawniBy, |e na Marsie mo|na spotka dwa r|ne typy krajobrazw. PBnocna cz[ planety to wwikszo[ci wygBadzona rwnina pokryta law, ktra wypBynBa zwulkanw, poBudniowa za[ zryta jest gBbokimi kraterami. "Mariner" sfotografowaB tak|e ogromn, kolist nieck na powierzchni Marsa, ktr nazwano Hellas Planitia iktra jest najni|szym punktem na powierzchni Marsa. PowstaBa ona w wyniku uderzenia planetoidy. "Mariner 9" odkryB tak|e rozpadlin przecinajc centraln cz[ planety, ktr nazwano Valles Marineri (Dolina.DFR^p|8 \  H J : N R ` D^pNj$0&!8!!!!긧vvvkvvvvhh*rCOJQJ h h*rCB*OJQJ\phh h*rCB*OJQJph h h*rC5B*OJQJph h h B*OJQJ\phh h B*OJQJphh h OJQJ\h h*rCOJQJ\h h*rCOJQJh h OJQJh hA/ OJQJ*FR "$--j@l@tQ ]]ffk$a$gd!!""%%%%&&'<)>)**++----/(/22222255767F7>(@h@j@l@x@BBXCCDDFFJJJ KrQtQQSSW䴥󴥔U h h*rC5B*OJQJphh hB*OJQJphh*rCB*OJQJph$h h*rC0J5B*OJQJph h h*rCB*OJQJ\phh h*rCB*OJQJphhB*OJQJph9 Marinera), 10 razy dBu|sza i3 razy gBbsza ni| Wielki Kanion Kolorado ima ponad 6 km gBboko[ci. Na Marsie odkryto rwnie| trby powietrzne. Zawirowania w atmosferze Marsa spowodowane s prdami konwekcyjnymi, ktrych przyczyn jest r|nica temperatur pomidzy nagrzan powierzchni ichBodnym powietrzem. Jowisz wybrzusza si na rwniku ispBaszcza na biegunach zpowodu du|ych wirowaD. Wiatry na nim osigaj prdko[ do 500 km/h. Szybki ruch wirowy iciepBo zwntrza planety powoduj powstanie silnych wiatrw, dzielcych atmosfer na rwnole|nikowe pasy opadajcych lub wznoszcych si gazw. Na tarczy Jowisza wida te| cyklon o[rednicy dwukrotnie wikszej od Ziemi, zwany Wielk Czerwon Plam. Ten huragan szaleje na Jowiszu od co najmniej 300 lat. Na Jowiszu wystpuje wodr ihel, zktrych zbudowane s gwiazdy. Jowisz jest pierwsz zczterech wielkich planet - gazowych gigantw ijednocze[nie najwiksz planet UkBadu SBonecznego. Jest on gazowa kul, cho posiada prawdopodobnie jdro zpBynnych skaB. ObBoki na Jowiszu tworz jedn warstw, jednak jej skBad nie jest jeszcze zidentyfikowany. Galileusz odkryB cztery ksi|yce Jowisza prawie 400 lat temu. ByBy to pierwsze obiekty w przestrzeni kosmicznej odkryte za pomoc teleskopu. Od nazwiska odkrywcy nosz one nazw ksi|ycw galileuszowskich, as to: Io, Europa, Ganimedes i Callisto, przy czym Ganimedes to najwikszy ksi|yc wUkBadzie SBonecznym. Pewne obszary jego powierzchni pokrywaj dziwne bruzdy, ktre cign si na tysice kilometrw. Callisto za[ najbardziej przypomina nasz Ksi|yc ijest caBkowicie pokryty kraterami. 16 lipca 1994 roku ogromne kawaBki komety Shoemaker - Levy 9 zderzyBy si z Jowiszem. OdBamki tej komety poruszaBy si zprdko[ci 60 km/s. Po niedBugim czasie eksplodowaBy, afontanna rozgrzanej materii kometarnej zmieszaBa si zgorcymi gazami atmosfery Jowisza, ktre uniosBy si na wysoko[ kilku tysicy kilometrw ponad warstw obBokw spowijajcych planet olbrzyma. Gdy wyrzucona wgr materia opadBa zpowrotem ku stratosferze Jowisza, utworzyBa ciemn plam wksztaBcie pBksi|yca. OtaczaBa ona niedu|y, jeszcze ciemniejszy [lad, ktry powstaB wmiejscu wtargnicia komety watmosfer. Dwa dni pzniej inny odBamek komety uderzyB wJowisza ztak siB, |e fontann wyrzuconej materii roz[wietliB blask przewy|szajcy jasno[ caBej planety. Ostatecznie powierzchnia Jowisza zostaBa naznaczona 21 ciemnymi pitnami. Zrednica ka|dego z nich przewy|szaBa [rednic Ziemi. Saturn jest szst planet od SBoDca, drug co do wielko[ci (po Jowiszu), planet naszego UkBadu. Jest jedn zplanet zewntrznych, gazowych gigantw. Jest bardzo zimny, poniewa| znajduje si bardzo daleko od SBoDca iotrzymuje od niego zaledwie 1/10 ilo[ci ciepBa i[wiatBa co Ziemia. Pier[cienie wokB Saturna, odkryte przez Galileusza, czyni go jedn znajpikniejszych planet UkBadu SBonecznego. S ich setki, arozcigaj si one na przestrzeni tysicy kilometrw. Prawdopodobnie skBadaj si zmilionw bryB lodu o[rednicy od kilku centymetrw do kilkudziesiciu metrw, ktre s widoczne za pomoc teleskopu. Ich grubo[ wynosi zaledwie okoBo 10 metrw. Najprawdopodobniej pier[cienie tworzy materiaB, zktrego kiedy[ miaB si uformowa ksi|yc. 7 spo[rd pier[cieni jest oznaczonych kolejnymi literami alfabetu od A do G. Okres obiegu Saturna wokB wBasnej osi trwa prawie 11 godzin. Atmosfera jego skBada si gBwnie zwodoru, helu iamoniaku. Tytan, najwikszy zksi|ycw Saturna, jest jedynym ksi|ycem wUkBadzie SBonecznym otoczonym atmosfer podobn do ziemskiej. Inny ksi|yc Saturna, Phoebe, nie powstaB wotoczeniu planety, lecz zostaB przechwycony przez jej siBy grawitacyjne. Zawiera on du|o mniej lodu iwicej skaB ni| inne ksi|yce Saturna. Phoebe okr|a planet wkierunku odwrotnym od wikszo[ci pobliskich ksi|ycw, sjej orbita jest mocno nachylona do rwnika planety. Wmaju 2005 roku odkryto kolejnych 12 ksi|ycw Saturna, co daje Bcznie liczb 46. Uran jest kolejn spo[rd planet zewntrznych, bdcych gazowymi olbrzymami. ZZiemi jest ledwo widoczny nawet przez teleskop, gdy| znajduje si wodlegBo[ci 2870 mln km od SBoDca. W1781 roku Brytyjczyk, Williama Herschel, odkryB t planet obserwujc niebo przez wBasnorcznie zbudowany teleskop. Przez to, |e nachylenie pBaszczyzny rwnika Urana do pBaszczyzny jego orbity wynosi 98, planeta wiruje wokB wBasnej osi ruchem wstecznym. Jego pole magnetyczne jest 3 razy silniejsze ni| na naszej planecie. Pier[cienie Urana, ktrych jest 11, s bardzo niewyrazne ici|ko je zobaczy zZiemi. S jednak mocniejsze od pier[cieni Jowisza, aodkryto je w1977 roku. Uran zielonkawy kolor zawdzicza chmurom metanu wgrnych warstwach atmosfery. R|nice temperatur nie s du|e iwynosz od -208C do -212C. Wiele wiadomo[ci oUranie przekazaB na Ziemi "Voyager 2". Dopiero od tej pory znamy dokBadnie czas obrotu Urana. Uran wyr|nia si w[rd gazowych gigantem tym, |e nie ma skalnego jdra. Grna warstwa jego atmosfery skBada si gBwnie zwodoru ihelu, awarstwach ni|szych tworz si metanowe chmury. Metan pochBania [wiatBo czerwone, dlatego te| Uran ogldany zprzestrzeni kosmicznej jest zielono - niebieski. Neptun jest najbardziej odlegB inajmniejsz planet gazow. Okres obiegu wokB SBoDca trwa blisko 165 lat, aporusza si ona ze [redni prdko[ci 5,4 km/s. Jdro Neptuna stanowi okoBo 50% jego objto[ci ijest zbudowane ze skaB ilodu. Otacza je amoniak imetan, co nadaje mu niebieskie zabarwienie. Prdko[ wiatrw dochodzi do 2,5 tys. km/h. Wystpuj tam rwnie| burze wformie wielkiej ciemnej plamy. Na jednym zksi|ycw Neptuna, lodowym Trytonie, odkryto tak|e gejzery. Sonda Voyager 2 potwierdziBa wcze[niejsze przypuszczenia oistnieniu pier[cieni wokB Neptuna. Na skutek oddziaBywaD zsatelitami magnetosfera Neptuna ma zmienn geometri. WWXXZ Z ] ]]]X`x`ffffiij$jkǸǸvv h h B*OJQJ\phh h B*OJQJph h h 5B*OJQJph h h*rC5B*OJQJphh hB*OJQJphh*rCB*OJQJph h h*rCB*OJQJ\phh h*rCB*OJQJphhB*OJQJph21h:pRA. A!"#$% j 666666666vvvvvvvvv666666>6666666666666666666666666666666666666666666666666hH6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666662 0@P`p2( 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p8XV~ OJPJQJ_HmHnHsHtHN`N 8Normalny dCJ_HaJmHsHtH JA`J Domy[lna czcionka akapituPiP 0 Standardowy4 l4a ,k , 0 Bez listy 4W@4 *rC` Pogrubienie5\PK![Content_Types].xmlj0Eжr(΢Iw},-j4 wP-t#bΙ{UTU^hd}㨫)*1P' ^W0)T9<l#$yi};~@(Hu* Dנz/0ǰ $ X3aZ,D0j~3߶b~i>3\`?/[G\!-Rk.sԻ..a濭?PK!֧6 _rels/.relsj0 }Q%v/C/}(h"O = C?hv=Ʌ%[xp{۵_Pѣ<1H0ORBdJE4b$q_6LR7`0̞O,En7Lib/SeеPK!kytheme/theme/themeManager.xml M @}w7c(EbˮCAǠҟ7՛K Y, e.|,H,lxɴIsQ}#Ր ֵ+!,^$j=GW)E+& 8PK!RY7mtheme/theme/theme1.xmlYMoE#F{oc'vGuرHF[x=ޝzvg53NjHH8PTj%.H 3kT\}yg CDHfP\ IC>i n$N4)߻UL>JeKK2e,/nEހbFZ͹ #ζKk_9 adZĈꔔK=.xMfdC6Nb-켱K\X" T30P's~Stу>G%M.O"Mry8E?ԥL#SCߜbGӣE|Eʀ'<{(Z"y'N<.Ev,I A6Nv&t"-=1c8U8")QHcBJK] .H0-uIlm2-fjqVf9P('suXmd)̪eY(G]Y䀰zoP nI xy "=kk|l1Q~6M%7_ǬZQ yٿ jmZx^(Q\gQ>BANT~jCoEA3d]dm2iVֵ褽Vl<s,>gÙ/ΫŋtvavDWCd(, ~{-0%M2&a: _PK! ѐ'theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsM 0wooӺ&݈Э5 6?$Q ,.aic21h:qm@RN;d`o7gK(M&$R(.1r'JЊT8V"AȻHu}|$b{P8g/]QAsم(#L[PK-![Content_Types].xmlPK-!֧6 +_rels/.relsPK-!kytheme/theme/themeManager.xmlPK-!RY7mtheme/theme/theme1.xmlPK-! ѐ' theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsPK] {. n!Wk6k\(# AA@0(  B S  ?'bi FH@FIOqxip5<")"&%%P&V&((2)7)****P+X+--}.V c 0: }!!h"r"`#d#S$Z$"&&&,,9-A---}.#& 8 -.z.}. \cj3(KK    ?<KKKK"j3W.tVf:?<6M;\(KK    ;\PiPiKKKKS^iVf:(KK    W.tKKKKK8eA/  O:?>*rCAEaUVs8RA3 {.}.@ "{.XX>UnknownG* Times New Roman5Symbol3. * Arial7.  Verdana7.{ @CalibriA BCambria Math"qFmf'U'U!20d.d.2HX  $P82!xxppppppOh+'0`   ( 4@HPXpppNormalppp3Microsoft Office Word@G@,x@{I'՜.+,0 hp|  Ud.  Tytu  !"#$%&'()*+,-./012345679:;<=>?ABCDEFGHIJKLMNPQRSTUVXYZ[\]^aRoot Entry FmcData 81Table@WordDocument4nSummaryInformation(ODocumentSummaryInformation8WCompObj  F0Dokument programu Microsoft Office Word 972003 MSWordDocWord.Document.89q