ࡱ> ^`]|\bjbj4b&.....BBBB^Brrrrryyy$!-$6@!.yyyyy@..rray.r.ryVf@rB[v w00c$"c$c$.\yyyyyyy@@yyyyyyyc$yyyyyyyyy :Temat: Cukry proste i zBo|one  budowa i wBa[ciwo[ci. Cukry (sacharydy, wglowodany) s materiaBem energetycznym i strukturalnym |ywego organizmu. Biorc pod uwag budow oraz wielko[ czsteczek cukry mo|na podzieli na: cukry proste, do ktrych nale|y na przykBad glukoza, fruktoza; dwucukry (inaczej disacharydy), do tej grupy zaliczamy midzy innymi sacharoz oraz wielocukry (polisacharydy), w[rd ktrych znajduj si skrobia, chityna, glikogen. WBasno[ci wybranych przedstawicieli cukrw: Glukoza, zwana inaczej cukrem gronowym jest podstawowym wglowodanem znajdujcym si we krwi. Zaliczana jest do cukrw prostych. Glukoza dobrze rozpuszcza si w wodzie, ma sBodki smak i wystpuje na przykBad w miodzie oraz owocach. Wykazuje ona wBa[ciwo[ci redukujce, ktre znalazBy zastosowanie w oznaczaniu tego cukru w badaniach klinicznych. Tworzy si ona w organizmach zwierzt na skutek rozkBadu cukrw zBo|onych, takich jak glikogen zawarty w wtrobie oraz skrobia i sacharoza. Cukier ten mo|e powstawa tak|e z aminokwasw w wyniku procesu zwanego glukoneogenez. Zawarto[ glukozy we krwi jest utrzymywana przez hormony na staBym poziomie, a jej st|enie waha si w granicach 80-120 mg/100 ml. StaBy poziom glukozy we krwi utrzymuj hormony, takie jak glukagon, kortyzol, adrenalina, insulina. W wyniku spalania glukozy w procesie glikolizy powstaj du|e ilo[ci energii, ktra jest zmagazynowana w postaci kwasu adenozynotrjfosforowego. Roztwory glukozy charakteryzuje czynno[ optyczna, czyli powoduj one skrcenie pBaszczyzny [wiatBa spolaryzowanego w prawo. Laktoza nazywana rwnie| cukrem mlekowym to disacharyd, ktry skBada si z jednej czsteczki glukozy i jednej czsteczki galaktozy. Wchodzi on w skBad mleka ssakw. Laktoza jest cukrem przyjmowanym przez niemowlta, ktry caBkowicie pokrywa ich zapotrzebowanie na cukry. Laktoza na skutek dziaBania enzymu - laktazy, ulega w przewodzie pokarmowym rozkBadowi tworzc glukoz i galaktoz, ktre s wchBaniane do krwi. Sacharoza, czyli cukier trzcinowy lub cukier buraczany, jest dwucukrem, w skBad ktrego wchodzi fruktoza i glukoza. Jego zrdBem otrzymywania na skal przemysBow s buraki cukrowe i trzcina cukrowa, stad wynikaj dwie pozostaBe nazwy sacharozy. Cukier ten rozkBada si w przewodzie pokarmowym do glukozy i fruktozy, ktre s wchBaniane do krwi. Jest ona bezbarwnym ciaBem staBym, ktre ma sodki smak. Sacharoza nie ma wBa[ciwo[ci redukujcych. Fruktoza, zwana tak|e cukrem owocowym, to inny bardzo rozpowszechniony cukier prosty. Fruktoza jest ketoz. Ma taki sam wzr sumaryczny jak glukoza, ale inne wzajemne uBo|enie atomw w czsteczce. Fruktoza ma bardzo sBodki smak. Stosuje si je jako [rodek sBodzcy w cukrzycy oraz w leczeniu niedomogw mi[nia sercowego. Fruktoza, podobnie jak glukoza, wystpuje w dwch formach: BaDcuchowej i pier[cieniowej. Wodne roztwory fruktozy skrcaj pBaszczyzn [wiatBa spolaryzowanego w lewo. Skrobia jest substancj niejednorodn. SkBada si z amylozy (stanowi okoBo 20%) oraz amylopektyny (80%). Amyloza jest lepiej rozpuszczalna w wodzie. Jej czsteczki skBadaj si z BaDcuchw prostych. Amylopektyna sBabiej rozpuszcza si w wodzie. Jej czsteczki zbudowane s z BaDcuchw rozgaBzionych. Pomimo wyraznych r|nic w masie czsteczkowej, wy|szej w przypadku amylopektyny, oba sacharydy opisuje si tym samym wzorem sumarycznym (C6H10O5)n. Skrobia ulega reakcji hydrolizy, rozpadajc si kolejno na dekstryny, maltoz i ostatecznie na D-glukoz. Skrobia powstaje w ro[linach w wyniku fotosyntezy i jest ona gromadzona w tkankach jako materiaB zapasowy, na przykBad w bulwach ziemniakach i w nasionach zb|. Jest to jeden z najbardziej rozpowszechnionych polisacharydw w ro[linach i najwa|niejsz substancj zapasow w[rd ro[lin. Cukier ten odkBada si w komrkach ro[linnych w postaci granulek albo ziaren. KsztaBt oraz rozmiary tych ziaren s charakterystyczne dla poszczeglnych gatunkw ro[lin. Ziarna skrobi pod wpBywem kontaktu z wod ulegaj pcznieniu, a pewna cz[ skrobi ulega peptyzacji i przechodzi ona do roztworu. Ten polisacharyd w stanie czystym jest biaBym proszkiem bez zapachu i smaku, ktry nie ulega rozpuszczeniu w zimnej wodzie. Nierozpuszczalna w zimnej wodzie, w gorcej tworzy roztwr koloidalny zwany kleikiem skrobiowym, ktry po ochBodzeniu ulega zgstnieniu. Zjawisko to wykorzystuje si w przygotowaniu kisieli i budyniw. Cecha charakterystyczn dla skrobi jest jej zdolno[ do tworzenia fioletowo granatowego zabarwienia z jodem. Tworzy ona roztwory koloidalne. Skrobia jest podstawowym skBadnikiem po|ywienia czBowieka. Cukier ten oraz jego pochodne znalazBy zastosowanie w przemy[le farmaceutycznym, kosmetycznym, wBkienniczym, papierniczym, tekstylnym. Stosuje si j rwnie| do produkowania klejw, syropw i glukozy. Glikogen to wielocukier, ktry stanowi materiaB zapasowy u zwierzt. SkBada si on z czsteczek glukozy poBczonych ze sob w silnie rozgaBzione BaDcuchy. Masa czsteczkowa glikogenu wynosi okoBo 105-107<nxb d ֺoZE*4hlzh%CH>*B*CJOJPJQJaJnHphtH(hlzhZr>*B*CJOJQJaJph(hlzh%CH>*B*CJOJQJaJph1hlzh%CHB*CJOJPJQJaJnHphtH1hlzhs2B*CJOJPJQJaJnHphtH1hlzhZjB*CJOJPJQJaJnHphtH7hlzhZj5B*CJOJPJQJ\aJnHphtH(hV1h%CHCJKH$OJQJaJnHtH(hV1hs2CJKH$OJQJaJnHtH n HJ0#'p-r-|>~>EE(IbK$ & Fddd[$\$a$gdZj$ & Fd--a$gd%CH$d--a$gdZj HXH"J"L"P"R"T"V"X"p-r--/// /6|>~>>EEǮ⮐⮐⮐uuuuZZXU4hlzhZjB*CJH*OJPJQJaJnHphtH4hlzhZjB*CJH*OJPJQJaJnHphtH:hlzh%CH5>*B*CJOJPJQJ\aJnHphtH1hlzhZjB*CJOJPJQJaJnHphtH4hlzhZj>*B*CJOJPJQJaJnHphtH:hlzhZj5>*B*CJOJPJQJ\aJnHphtH". Jest on spotykany przede wszystkim w wtrobie oraz mi[niach. Glikogeny pochodzce od r|nych zwierzt i z r|nych narzdw tego samego zwierzcia wykazuj pewne r|nice. Je[li zaistnieje taka potrzeba (wynikajca na przykBad z niedo|ywienia lub wzmo|onego wysiBku) glikogen w organizmie czBowieka pod wpBywem enzymw, ktre peBni rol katalityczn, przechodzi w glukoz, ktra jest wchBaniana do krwioobiegu i spalana. Organizm czBowieka zawiera przecitnie okoBo 300 gramw glikogenu. Wystpuje on rwnie| w dro|d|ach, grzybach, bakteriach, a tak|e niektrych ro[linach wy|szych. Glikogen zawarty w wtrobie umo|liwia utrzymanie staBego poziomu glukozy we krwi, a zawarty w mi[niach odgrywa istotn rol w ich pracy (rozkBada si do glukozo-6-fosforanu, zu|ywanego w glikolizie, czyli procesie dostarczajcym energii). Glikogen jest biaBym proszkiem, tworzcym koloid w wodzie, nierozpuszczalnym w alkoholu. Zaliczany jest do cukrw hydrolizujcych. Mo|e on by otrzymany z mi[ni lub wtroby poprzez destrukcj tkanek za pomoc wodorotlenku sodu i wytraceniu alkoholem etylowym. Celuloza to pospolity polisacharyd skBadajcy si z dBugich BaDcuchw reszt glukozowych poBczonych mostkami tlenowymi. Jest to wielocukier stanowicy substancj szkieletow w [wiecie ro[lin. Celuloza ma wBknist struktur. WBkna ro[linne zawieraj ponad 90% czystek celulozy, drewno, ktre jest gBwnym zrdBem przemysBowego pozyskiwania tego zwizku - okoBo 50%. {aden z ssakw nie produkuje enzymu celulazy, ktry jest niezbdny do trawienia celulozy. Zatem w przewodzie pokarmowym czBowieka i zwierzt miso|ernych celuloza nie ulega rozkBadowi. Natomiast zwierzta ro[lino|erne mog j trawi, poniewa| w ich przewodzie pokarmowym znajduj si bakterie i pierwotniaki wytwarzajce potrzebny enzym. W reakcji z mocnymi zasadami celuloza daje sole. Pochodne celulozy znalazBy wiele zastosowaD, na przykBad jako wBkna, folie, lakiery, materiaBy miotajce. Najwiksze ilo[ci celulozy czystej zu|ywa przemysB papierniczy. Syntetyczne [rodki sBodzce: Dawniej stosowana jako sBodzik sacharyna obecnie jest w Polsce zakazana. Sacharyna, czyli cykliczny imid kwasu o-sulfobenzoesowego to biaBa, drobnokrystaliczna, bez zapachu i warto[ci od|ywczych substancja, ktra posiada bardzo sBodki smak. Sacharyna jest blisko 700 razy sBodsza od cukru, ale pozostawia w ustach posmak. Nie ulega metabolizmowi w organizmie. Zrednio ludzie spo|ywaj 50 mg sacharyny dziennie. Sacharyna znajdowaBa dawniej zastosowanie w diecie dla cukrzykw, gdy trzeba byBo obni|y ilo[ spo|ywanego cukru. Od 1981 roku sacharyna znajduje si na li[cie FDA jako potencjalny zwizek kancerogenny. Oznacza to, |e u niektrych osb mo|e ona zwiksza ryzyko powstania nowotworw. Kolejnym [rodkiem sBodzcym jest aspartam. Jego nazwa systematyczna to ester metylowy N-[amino(carboksyamino)acetylo]fenylalaniny. Ten organiczny zwizek chemiczny, ktry zaliczany jest do peptydowych estrw jest masowo u|ywany jako [rodek sBodzcy. Aspartam znajduje si w dietetycznych napojach, gumach do |ucia, galaretkach, napojach owocowych i mlecznych, rozpuszczalnej kawie i herbacie, [rodkach przeczyszczajcych, mro|onych deserach, napojach kawowych, mitowych od[wie|aczach oddechu, czsto sBodzimy nim kaw i herbat. PojawiB si w USA prawie wier wieku temu. Jego oznaczenie na produktach spo|ywczych to E951, natomiast wzr sumaryczny tego zwizku ma posta: C14H18O5N2. Ten zwizek organiczny jest dostpny w formie tabletek pod r|nymi nazwami handlowymi (na przykBad NutraSweet, Equal, Canderel). Tabletki te mog by stosowane zamiast cukru. Aspartam znalazB rwnie| zastosowanie w diecie osb chorych na cukrzyc. Zaleta aspartamu jest to, ze jest on okoBo 200 razy sBodszy od cukru, natomiast jego kaloryczno[ jest prawie rwna zeru. Poniewa| substancja ta rozkBada si do aminokwasw w podwy|szonej temperaturze, nie mo|e ona by stosowana do sporzdzania wypiekw. Najnowsze wBoskie badania, przeprowadzone na zwierztach wskazuj, |e aspartam sprzyja nowotworom krwi, tj. biaBaczkom i chBoniakom. OkazaBo si, |e w porwnaniu ze szczurami, ktre nie dostawaBy sBodziku, wiele karmionych nim samic zaczBo chorowa na biaBaczki lub chBoniaki, tj. nowotwory ukBadu odporno[ci. Ryzyko zachorowania byBo tym wy|sze, im wy|sze byBy st|enia aspartamu. Kolejnym [rodkiem sBodzcym jest Acesulfame-K. ZostaB on zatwierdzony do spo|ycia w 1988 roku, sBodzik jest 200 razy sBodszy od cukru, jednak|e posiada gorzkawy smak. Litera K w nazwie oznacza potas. Zwizek ten nie ulega metabolizmowi w organizmie. Mo|na u|ywa go do pieczenia i gotowania. SBodzik ten byB badany przez 15 lat i nie zanotowano |adnych skutkw ubocznych. Grupy konsumenckie zarzucaj mu powstawanie nowotworw u zwierzt. Inne badania wydaj si wskazywa, |e mo|e zwiksza wydzielanie insuliny. Je|eli podobne objawy wystpuj u ludzi, sBodzik ten mo|e okaza si niebezpieczny dla cukrzykw. E0FBFbKdKKKPPPPPPPPWWW Xz\|\(hVEhCJKH$OJQJaJnHtH4hlzhZjB*CJH*OJPJQJaJnHphtH1hlzh%CHB*CJOJPJQJaJnHphtH:hlzhZj5>*B*CJOJPJQJ\aJnHphtH1hlzhZjB*CJOJPJQJaJnHphtHbKdKWWz\|\$d--a$gdZj21h:pRA. A!"#$% j 666666666vvvvvvvvv666666>6666666666666666666666666666666666666666666666666hH6666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666666662 0@P`p2( 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p 0@P`p8XV~ OJPJQJ_HmHnHsHtHN`N VENormalny dCJ_HaJmHsHtH JA J Domy[lna czcionka akapituPiP 0 Standardowy4 l4a ,k , 0 Bez listy @@@ %CH Akapit z list ^m$PK![Content_Types].xmlj0Eжr(΢Iw},-j4 wP-t#bΙ{UTU^hd}㨫)*1P' ^W0)T9<l#$yi};~@(Hu* Dנz/0ǰ $ X3aZ,D0j~3߶b~i>3\`?/[G\!-Rk.sԻ..a濭?PK!֧6 _rels/.relsj0 }Q%v/C/}(h"O = C?hv=Ʌ%[xp{۵_Pѣ<1H0ORBdJE4b$q_6LR7`0̞O,En7Lib/SeеPK!kytheme/theme/themeManager.xml M @}w7c(EbˮCAǠҟ7՛K Y, e.|,H,lxɴIsQ}#Ր ֵ+!,^$j=GW)E+& 8PK!RY7mtheme/theme/theme1.xmlYMoE#F{oc'vGuرHF[x=ޝzvg53NjHH8PTj%.H 3kT\}yg CDHfP\ IC>i n$N4)߻UL>JeKK2e,/nEހbFZ͹ #ζKk_9 adZĈꔔK=.xMfdC6Nb-켱K\X" T30P's~Stу>G%M.O"Mry8E?ԥL#SCߜbGӣE|Eʀ'<{(Z"y'N<.Ev,I A6Nv&t"-=1c8U8")QHcBJK] .H0-uIlm2-fjqVf9P('suXmd)̪eY(G]Y䀰zoP nI xy "=kk|l1Q~6M%7_ǬZQ yٿ jmZx^(Q\gQ>BANT~jCoEA3d]dm2iVֵ褽Vl<s,>gÙ/ΫŋtvavDWCd(, ~{-0%M2&a: _PK! ѐ'theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsM 0wooӺ&݈Э5 6?$Q ,.aic21h:qm@RN;d`o7gK(M&$R(.1r'JЊT8V"AȻHu}|$b{P8g/]QAsم(#L[PK-![Content_Types].xmlPK-!֧6 +_rels/.relsPK-!kytheme/theme/themeManager.xmlPK-!RY7mtheme/theme/theme1.xmlPK-! ѐ' theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsPK] & b E|\/bK|\0d0# AA@0(  B S  ? .X`19I!S!U!Z!\!d!!!!!##+#V#`###Q$Z$~$$&u | ) , &!~&\ ^Fl&+AV?E4y^`CJOJQJo(^`CJOJQJo(opp^p`CJOJQJo(@ @ ^@ `CJOJQJo(^`CJOJQJo(^`CJOJQJo(^`CJOJQJo(^`CJOJQJo(PP^P`CJOJQJo( ^`OJQJo(^`OJQJ^Jo(o p^p`OJQJo( @ ^@ `OJQJo(^`OJQJ^Jo(o ^`OJQJo( ^`OJQJo(^`OJQJ^Jo(o P^P`OJQJo(^`CJOJQJo(^`CJOJQJo(opp^p`CJOJQJo(@ @ ^@ `CJOJQJo(^`CJOJQJo(^`CJOJQJo(^`CJOJQJo(^`CJOJQJo(PP^P`CJOJQJo(AV?E\ l -8%65_%659<:*^8=\=-8"F_3cK"F$V8=\=pJ ]9<:*^_m_maq{3cKKPe V1%CH,YZjDl=Zres2VERAlz&&@ &XX6UnknownG* Times New Roman5Symbol3. * Arial7.  Verdana7.{ @Calibri?= * Courier New;WingdingsA BCambria Math"qFmf:!F:!F!20&&2HX  $PVE2!xxpppppp   Oh+'0`   ( 4@HPXpppNormalppp4Microsoft Office Word@F#@,x@:!՜.+,0 hp|  F&  Tytu  !"#$%&'()*+,-./013456789;<=>?@ABCDEFGHIJKLNOPQRSTVWXYZ[\_Root Entry FòaData 21Table:{$WordDocument4bSummaryInformation(MDocumentSummaryInformation8UCompObj  F0Dokument programu Microsoft Office Word 972003 MSWordDocWord.Document.89q