ࡱ> fheU@bjbj(9D$<"$$$$$$$RIVH-HuVVV"V"V Vvv `"vv"0v:vvVHHL  Sposoby rozmna|ania si ro[lin i zwierzt Utrzymywanie si przy |yciu gatunkw ro[lin i zwierzt jest uwarunkowane ich rozmna|aniem si tj. zdolno[ci wydawania potomnych organizmw, podobnych do rodzicielskich. W ten sposb na miejsce pokolenia ,ktrego osobniki na skutek staro[ci ,chorb lub s zjadane przez gatunki drapie|ne, pojawiaj si wci| nowe pokolenia osobnikw tego samego gatunku. Zarwno u ro[lin ,jak i zwierzt wystpuj dwa typy rozmna|ania : bezpBciowe i pBciowe. Poniewa| rozmna|anie bezpBciowe przebiega zwykle do[ Batwo i szybko, organizmy mog w krtkim czasie powikszy swoj liczebno[ ,wykorzystujc pojawiajce si na krtko zasoby pokarmu lub przestrzeD |yciow. Jego zaleta jest tak|e brak konieczno[ci poszukiwania partnera. W jego wyniku powstaj osobniki identyczne z rodzicem pod wzgldem genetycznym, dziedziczce cechy zarwno pozytywne jak i negatywne. Rozmna|anie jednokomrkowcw przez podziaB Polega ono na mitotycznym podziale komrki. CaBa komrka rodzicielska zostaje zu|yta do wytworzenia dwch lub wikszej liczby komrek potomnych. Tak wBa[nie rozmna|aj si jednokomrkowe bakterie, sinice, glony i grzyby. Komrki bakterii i sinic o ksztaBcie wydBu|onym dziel si poprzecznie , a jednokomrkowe glony jak np. wiciowce zwykle dziel si podBu|nie. Rozmna|anie jednokomrkowcw mo|e rwnie| odbywa si przez wielokrotny podziaB komrki rodzicielskiej przed uwolnieniem si komrek potomnych. Dzieje si tak min. W przypadku glonu Chlorella. Wewntrz dojrzaBej komrki odbywaj si szybkie podziaBy jdra i cytoplazmy. W obrbie wsplnej [ciany komrkowej powstaj liczne komrki potomne, du|o mniejsze od rodzicielskiej ale caBkowicie do niej podobne. Po wydostaniu si z rodzicielskiej [ciany komrkowej rozdzielaj si i jako pojedyncze komrki rosn i dojrzewaj. Rozmna|anie za pomoc zarodnikw Ten sposb jest do[ czsto spotykany u glonw, grzybw, mchw i paprotnikw. Zarodniki mog by ruchliwe, nosz wwczas nazw zoospor, lub te| nie posiada zdolno[ci ruchu. Nazywamy je wwczas aplanosporami. U glonw i grzybw zarodniki mamy do czynienia z tymi pierwszymi wystpujcymi w postaci nagich pBywek zaopatrzonych w wici, dziki ktrym pBywaj one jaki[ czas w wodzie, a nastpnie otaczaj si [cian komrkowa i rozwijaj w nowe organizmy. Powstaj w zarodniach (zoosporangiach) przez wielokrotny podziaB jdra .Zarodniki grzybw ldowych, zwane sporami otoczone s do[ grub [cian komrkow i rozprzestrzeniane s za pomoc prdw powietrza. Powstaj one podobnie jak zoospory. Zarodniki zewntrzne tworz si przez odcinanie komrek na koDcach strzpek grzybni i nazywamy je egzosporami bdz konidiami. Wystpuj u workowcw i podstawczakw. Zarodniki mszakw i paprotnikw, w przeciwieDstwie do zarodnikw plechowcw, powstaj wewntrz wielokomrkowych zarodnii (s endosporami). Otoczone s podwjn [cian komrkow: zewntrzn grubsz i wewntrzn delikatn. Dziki temu s odporne na nie sprzyjajce warunki [rodowiska ldowego, szczeglnie na wysychanie i du|e wahania temperatury. S komrkami haploidalnymi, powstaj bowiem z komrek macierzystych, po przej[ciu przez nie mejozy. Proces rozmna|ania bezpBciowego jest bardzo prosty. W korzystnych warunkach [rodowiska z kieBkujcych zarodnikw powstaBych w sporangium wyrasta nowa potomna ro[lina bdca genetycznym klonem ro[liny macierzystej. Pczkowanie Jest to kolejny sposb rozmna|ania, jaki mo|emy zaobserwowa u organizmw jednokomrkowych. Wykorzystywany jest min. Przez komrki dro|d|y. Dzielca si komrka rodzicielska tworzy uwypuklenie, do ktrego po podziale przesuwa si jedno z jder siostrzanych. Po oddzieleniu si uwypuklenia powstaje komrka potomna , ktra pocztkowo jest mniejsza od rodzicielskiej. W wyniku podziaBu nie powstaj wic dwie identyczne komrki siostrzane. Bezpo[rednio po podziale mo|na zawsze wyr|ni wiksz komrk rodzicielsk i mniejsz komrk potomn. Rozmna|anie wegetatywne Jest to rozmna|anie bezpBciowe organizmw wielokomrkowych odbywajce si przez podziaB na mniejsze fragmenty lub te| oddzielenie specjalnych cz[ci ciaBa i nastpnie odtworzenie z nich nowych organizmw potomnych. A)FRAGMENTACJA PLECHY Wystpuje u wielokomrkowych sinic, glonw i grzybw. Z ka|dego kawaBka fragmentowanej plechy odtworzony zostaje organizm na drodze regeneracji. Fragmentacja taka jest wynikiem nie tylko normalnego procesu rozmna|ania , ale mo|e nastpi tak|e w sposb zupeBnie przypadkowy np. na skutek mechanicznego dziaBania ruchu wody czy uderzenia o kamieD. B) WYKSZTAACENIE ROZAOGW RozBogi s to pdy wyrastajce z nasady Bodyg i szybko wydBu|ajce si.W miejscu zetknicia z ziemi wytwarzaj korzenie przybyszowe i pczki, z ktrych wyrasta cz[ nadziemna. RozBogi wytwarzaj ro[liny tj. truskawka czy poziomka. C)WYTWORZENIE KACZY S to podziemne Bodygi rozrastajce si w ziemi poziomo. W kBczach wyr|niamy wzBy i midzywzla .Z wzBw wyrastaj korzenie przybyszowe i pczki wytwarzajce nadziemn cz[ ro[liny. KBcza wykorzystywane s np. przez perz czy malin. D)CEBULE Niektre ro[liny jednoli[cienne tj. cebula, czosnek, tulipany rozmna|aj si przez cebulk, ktra jest zmodyfikowanym pdem zbudowanym ze skrconej Bodygi zwanej pitk, z ktrej wyrastaj korzenie przybyszowe i Buski spichrzowe, stanowice zmodyfikowane li[cie. W obrbie starej cebuli tworz si mBode , z ktrych ka|da daje now ro[lin. E)BULWY S to zmodyfikowane pdy podziemne wykorzystywane min. Przez ziemniaki. Niektre ro[liny wytwarzaj bulwy podziemne. Wiele ro[lin wytwarza w ktach li[ci rozmn|ki w postaci bulwek albo cebulek , ktre opadaj na ziemi , zakorzeniaj si i tworz nowe ro[liny jak np. |ywiec lub niektre lilie. F)SADZONKOWANIE Jest to proces sztuczny wykorzystywany w ogrodnictwie. Sadzonk nazywamy cz[ Bodygi, korzenia lub li[cia , ktra po oddzieleniu od ro[liny i umieszczeniu jej w odpowiednich warunkach ( np. w wilgotnej, ciepBej glepie) zdolna jest do odtworzenia nowej, kompletnej ro[liny. W ten sposb rozmna|a si porzeczki, agrest, winoro[l. Sadzonki wielu ro[lin nie maja zdolno[ci do ukorzeniania si , ale mo|na je pobudzi do tego stosujc hormony wzrostowe. G)Szczepienie Wykorzystywane w ogrodnictwie do rozmna|ania szlachetnych odmian drzew i krzeww owocowych lub te| ozdobnych , u ktrych nie mo|na utrzyma warto[ciowych cech przez rozmna|anie generatywne. Szczepienie polega na Bczeniu pdu z pczkami lub pczka (oczka) ro[liny szlachetnej, ktra chce si rozmno|y , z pdem lub korzeniem ro[liny , ktra wytwarza silny system korzeniowy i wykazuje du| |ywotno[ , natomiast owoce jej s maBo warto[ciowe. Przyszczepiany pd nazywa si zrazem, a ro[lin, na ktr przyszczepia si zraz  podkBadk. W ten sposb uzyskuje si formy szlachetne, caBkowicie podobne do rodzicielskiej. W wikszo[ci przypadkw w rozmna|aniu pBciowym uczestnicz dwa organizmy rodzicielskie. Z tym sposobem rozmna|ania Bczy si zjawisko zapylenia i zaplemnienia ( 2 etapowe  plazmogamia i kariogamia). Przy rozmna|aniu pBciowym , a zwBaszcza przy zapBodnieniu , gdy gamety pochodz z r|nych osobnikw , powstaj r|ne kombinacje informacji genetycznej, co pociga za sob du| zmienno[ osobnikw w populacji. Dochodzi do poBczenia dwch wyspecjalizowanych komrek pBciowych  gamet ( jajo i plemnik ).Powstawanie gamet jest procesem skomplikowanym, a samo zapBodnienie wymaga speBnienia specyficznych warunkw. ROZLINY Przy rozmna|aniu pBciowym ro[lin mog Bczy si gamety nie r|nice si ani ksztaBtem, ani wielko[ci  jest to tzw. izogamia .Je|eli gamety r|ni si wielko[ci, mamy do czynienia z heterogami. U wielu przedstawicieliV  & Z2FL04HDZv""&&$.4.6.8.j8<<H<J<<<\=񔈔xlxhPCJOJQJaJhPh_5CJOJQJaJh7lsCJOJQJaJhjh7lsCJOJQJaJhPh_5CJOJQJaJhjh_CJOJQJaJhjh_>*CJOJQJaJhjhCJOJQJaJhjh_5CJOJQJaJhjh_CJOJQJaJ)VXZ Z\24HJLJ t"v"""&&&'(gd7ls(((++--//`2p244j88^=`=2B4BDBFBS(V*VzV|VVFWWgdPI^gd7ls\=^=`=b====>>L>r>>>>>>>L@@@"A,A.ATA0B2B4BFB2Cͨ}ͨqiZNh9CJOJQJaJh9h\CJOJQJaJh\CJaJh_CJOJQJaJhZjhZjCJOJQJaJhDqCJOJQJaJhPhZj5CJOJQJaJhZjCJOJQJaJh\5CJOJQJaJh\CJOJQJaJht(MCJOJQJaJhjhjCJOJQJaJhjCJOJQJaJh_CJOJQJaJ2CBCCCCCDPXPhPPPQQ"R4R6RDRHRJRSSSSLTTTUU.UNU$V&V(V*Vȶȶ㪚||p`pphPh5CJOJQJaJhCJOJQJaJh9hPI^CJOJQJaJhPI^hPI^CJOJQJaJhPhPI^5CJOJQJaJhPI^CJOJQJaJhPht5CJOJQJaJUhtCJOJQJaJhthtCJOJQJaJh9CJOJQJaJhPh95CJOJQJaJ" grzybw i ro[lin gamety |eDskie powstaj w lgniach ( u plechowcw ) lub w rodniach ( u organowcw), a gamety mskie w plemniach. Gamety s wytworem haploidalnych gametofitw , ktre rozwijaj si ze spor  zarodnikw. U mszakw, paprotnikw i ro[lin nasiennych wystpuje przemiana pokoleD . Zapylenie wystpuje u ro[lin nasiennych i polega na przeniesieniu pyBku na zal|ek ( w przypadku nagonasiennych) lub na znami sBupka ( u okrytonasiennych). Glony rozmna|aj si zarwno bezpBciowo jak i pBciowo , obydwa te procesy s od siebie niezale|ne. Organy rozmna|ania pBciowego rozwijaj si na jednym osobniku (jednopienno[) lub r|nych osobnikach (dwupienno[). Wystpujca u wikszo[ci ro[lin zal|kowych jednopienno[ sporofitu jest zjawiskiem analogicznym do obojnactwa zwierzt. Rozmna|anie generatywne i rozwj ro[lin W ontogenezie ro[lin nasiennych wyr|niamy nastpujce fazy: 1)rozwj zarodkowy i powstanie nasienia 2)kieBkowanie nasion i wyksztaBcenie siewki 3)stadium juwenilne (wzrost organw wegetatywnych: Bodygi, li[ci, korzenia) 4)rozwj generatywny ( kwitnienie i owocowanie) 5) stadium senilne ( starzenie si i obumieranie) ad1) Rozpoczyna si od zapBodnienia komrki jajowej w rodni bielma pierwotnego ( u nagozal|kowych) lub w woreczku zal|kowym ( u okrytozal|kowych).Liczne podziaBy mitotyczne owocuj powstaniem zarodka. Zygota rozwija si rwnolegle z powstajcym nasieniem, ktrego Bupina pokrywa zarodek oraz jego materiaBy zapasowe. Pod koniec procesu nasiona zostaj silnie odwodnione i przechodz w stan spoczynku. Ad2) Nastpuje po krtkim okresie spoczynku. Zwikszona ilo[ wody w nasieniu w wyniku pcznienia umo|liwia wzrost i rozwj zarodka oraz powoduje pkanie Bupiny nasienia. Przez szczelin w Bupinie jako pierwszy wydostaje si korzeD siewki, a nastpnie jego cz[ nadziemna. W czasie kieBkowania mBoda siewka jest caBkowicie uzale|niona od zgromadzonego materiaBu zapasowego. Gdy powstan pierwsze li[cie, uzyskany zostanie dostp do [wiatBa, a korzeD umocuje si w glebie powstajcy w li[ciach i li[cieniach chlorofil pozwala siewce sta si samo|ywn. MateriaBy zapasowe s w tym momencie ju| zu|yte , a li[cienie z czasem widn i opadaj. 3)Jest to czas od wzrostu siewki do pojawienia si pczkw kwiatowych, gdy nastpuje wzrost oraz pojawienie si nowych Bodyg, korzeni i li[ci. 4)Przej[cie do reprodukcji. Pierwszy objaw to pojawienie si na sto|kach wzrostu pczkw kwiatowych czyli zal|kw organw rozmna|ania generatywnego  kwiatw. Taki przebieg wzrostu i rozwoju ro[liny powodowany jest dziaBaniem r|nych czynnikw wewntrznych tj. fitohormonw czy zewntrznych jak temperatura (termoperiodyzm - wra|liwo[ na okresowe powtarzanie si pewnych temperatur) i dBugo[ dnia (fotoperiodyzm ). Najbardziej znane fitohormony to auksyny. Pobudzaj one wzrost caBej ro[liny i tworzenie korzeni. Powstaj w wierzchoBkach pdw i zawizkach owocw. 5)Charakteryzuje si powolnym wzrostem, zamieraniem i opadaniem li[ci. Nastpuje rozkBad chlorofilu, co powoduje |Bknicie li[ci. Spada produkcja fitohormonw. ZWIERZTA U niektrych ni|szych grup zwierzt ( np. u jamochBonw ) w rozwoju wystpuje zjawisko przemiany pokoleD , podobnie jak u ro[lin. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem rozmna|ania jest Bczenie nieruchomej komrki jajowej z maBym, ruchliwym plemnikiem czyli oogamia. U wikszo[ci zwierzt wodnych wystpuje zapBodnienie zewntrzne polegajce na wyprowadzeniu do wody jaj i plemnikw w tym samym czasie i miejscu. Organizmy ldowe przystosowaBy si do braku wody w swym [rodowisku poprzez wyksztaBcenie zapBodnienia wewntrznego polegajcego na wprowadzeniu nasienia do drg rodnych samicy. W ten sposb rozmna|aj si wszystkie owodniowce , niektre ryby i ldowe bezkrgowce. W gonadach |eDskich (jajnikach) przebiega proces oogenezy , w ktrym z jednego mejocytu (poprzez mejoz) uzyskujemy jedn komrk jajow. W gonadach mskich (jdrach ) odbywa si spermatogeneza, gdzie z jednego mejocytu powstaj 4 plemniki. U zwierzt przewa|a rozdzielnopBciowo[. Jest ona czsto dodatkowo potwierdzona widocznymi zewntrznie r|nicami w wygldzie samca i samicy, co okre[lamy jako dymorfizm pBciowy. U cz[ci zwierzt wystpuje obupBciowo[ czyli obojnactwo. Wwczas jeden organizm posiada oba rodzaje gonad. Obojnactwo ma du|e znaczenie w przypadku trudno[ci ze znalezieniem partnera na skutek paso|ytniczego , osiadBego lub maBo ruchliwego trybu |ycia. Aby unikn niekorzystnego genetycznie samozapBodnienia, u zwierzt tych dochodzi czsto do zapBodnienia krzy|owego. Szczegln form rozrodu jest dziewordztwo czyli partenogeneza polegajca na rozwoju nowego organizmu z niezapBodnionego jaja. Zjawisko to wystpuje u robakw, skorupiakw i owadw. Jaja niektrych zwierzt , normalnie nie rozmna|ajcych si dzieworodnie , mo|na sztucznie pobudzi do partenogenezy przez zmian temperatury, PH , zasolenia, dra|nienie mechaniczne i innymi czynnikami. Zdolno[ do rozmna|ania pBciowego postaci larwalnych nazywana jest neoteni. Rozwj zwierzt - zapBodnienie i powstanie zygoty - rozwj zarodkowy - rozwj pozarodkowy  juwenilny - osiganie i utrzymanie dojrzaBo[ci rozrodczej - starzenie si i [mier Samice wielu wodnych bezkrgowcw , wikszo[ci owadw , ryb kostnoszkieletowych, pBazw i gadw oraz samice wszystkich skBadaj jaja, z ktrych wylgaj si mBode , a zwierzta te nosz nazw jajorodnych .Inn grup stanowi zwierzta jajo|yworodne , u ktrych rozwj zarodkowy tak|e odbywa si wewntrz osBonek jaka, ale dzieje si to w drogach rodnych samicy. W tym przypadku zarodek nie tworzy [cisBego poBczenia ze [cian jajowodu i nie korzysta ze skBadnikw pokarmowych przekazywanych z krwi matki, lecz wykorzystuje materiaBy zapasowe zgromadzone w du|ych ilo[ciach w jaju jeszcze w procesie jego dojrzewania. U ssakw Bo|yskowych rozwj zarodka i pBodu nastpuje dziki wytworzeniu poBczenia ze [cian jajowodu i nie korzysta ze skBadnikw pokarmowych przekazywanych z krwi matki, a| do momentu kiedy mog rozpocz niezale|ne |ycie  i te zaliczaj si do zwierzt |yworodnych. O przebiegu rozwoju zarodkowego decyduje rozmieszczenie w jaju materiaBw od|ywczych nazywanych |Btkiem. GBwnym skBadnikiem |Btka jest lecytyna. W komrkach jajowych czBowieka ilo[ |Btka jest bardzo maBa. Jest to dopuszczalne gdy| zarodek zaopatrywany jest przez Bo|ysko. Du|a ilo[ |Btka pozwala niektrym krgowcom i bezkrgowcom rozwj zarodkowy w szczeglnie niekorzystnych warunkach. Rozwj zarodkowy mo|emy podzieli na 3 fazy: 1.Bruzdkowanie 2.Gastrulacja 3.Organogeneza Rozwj pozarodkowy na stpuje po wykluciu si z jaja. Mo|e mie charakter prosty lub zBo|ony. W pierwszym przypadku mBody osobnik jest miniatur dorosBego i posiada wszystkie ukBady , ktre ma osobnik dorosBy, tylko sBabo rozwinite. O rozwoju zBo|onym mo|na mwi, gdy z jaja wykluwa si posta larwalna, ktra musi przej[ szereg przeobra|eD. Larwa mo|e w istotny sposb r|ni si od osobnika dorosBego. Zwierzta synchronizuj okresy rozrodcze z porami roku, gdy| musz da potomstwu mo|liwo[ osignicia dojrzaBo[ci, umo|liwiajcego przetrwanie nastpnego okresu krytycznego. *VxV|VXZ]__v`(a*a|bbbd4dRdTdldddjeeeeeeLfffFgggʾʦ~~~nbbbVbhF.CJOJQJaJh-CJOJQJaJhmh 5CJOJQJaJhPh 5CJOJQJaJh CJOJQJaJh>HCJOJQJaJh]%;CJOJQJaJh= CJOJQJaJhiCJOJQJaJhrCJOJQJaJh@CJOJQJaJh@5CJOJQJaJh@h@5CJOJQJaJ W6XXXX&\*aHbfggghhhhiPopsvw^www xjxxxgd7lsghhhiiij j.j0j2j4jJjpjjjVkXkkk lH@t?mF.tGV29m= @XXHJJXX(9000PUnknownG:Times New Roman5Symbol3& :ArialE& Century Gothic?5 :Courier New"quuu N1jN1j!24d:: 3H(?_ Wiszniewski Wiszniewski Oh+'0  0 < H T`hpxss WiszniewskiisziszNormalw Wiszniewski3szMicrosoft Word 10.0@@4"@9"@+"N1 ՜.+,0 hp   DORA Internationalj:{  Tytu  !"#$%&'()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLNOPQRSTVWXYZ[\^_`abcdgRoot Entry F "i1TableMWordDocument(SummaryInformation(UDocumentSummaryInformation8]CompObjj  FDokument Microsoft Word MSWordDocWord.Document.89q