Badania naukowe Antarktydy

Już bardzo dawno spodziewano się istnienia ogromnej masy lądowej na południowej półkuli. Kontynent ten nie został odkryty prawie do połowy XIX w. głównie z powodu trudnej żeglugi po otaczających ją wodach.

Pierwszym który wpłynął na wody antarktyczne był Jean-Baptiste Charles Bouvet który w 1739 r. odkrył wyspę (nazwał ją później Wyspą Bouveta) na południowym Atlantyku leżącą jednak daleko za kołem polarnym.

Lata 1840-1841 są przełomowymi w historii odkryć Antarktydy. W tym czasie prawie trzy niezależne wyprawy zainicjowały badania naukowe tego kontynentu. Celem tych wypraw było ustalenie położenia bieguna magnetycznego, jednak nie udało się tego ustalić. W 1840r. Charles Wilkes odkrył rozległą ziemię Wilkesa która jest położona daleko na południe. W tym samym roku Jules-Sebastien Dumont d'Urville badał wybrzeża, Których część nosi nazwę Wybrzeże Adeli od imienia żony odkrywcy. Rok później James Clarke Ross marze Rossa, barierę lodową zwaną Barierą Rossa Ziemię Wiktorii (nazwaną tak na cześć panującej wtedy królowej Anglii), oraz wulkanu Erbus na Wyspie Rossa. Największą jednak zasługą Rossa było udowodnienie, iż Antarktyda jest lądem stałym, nie tylko lodową czapą wokół Bieguna południowego.

Te trzy wyprawy miały duży wpływ na rozwój wiedzy o Antarktydzie lecz jednak utrudniły pracę naukowcom. Skutkiem tego była sześćdziesięcioletnia przerwa w wyprawach badawczych

W 1874 r. George Nares prowadził badania oceanograficzne na wodach arktycznych. W roku 1893 Carl Larsen dotarł do Ziemi Ludwika Filipa, oraz odkrył ziemię Oskara II i Ziemię Foyn.

Do roku 1895 oglądano Antarktydę tylko od strony morza. Jeden z uczestników wyprawy Henryka Bulla (Carsten Borchgrevink) na półwysep Andre’a na Ziemi Wiktorii odkrył algi, pierwsze ślady życia biologicznego w strefie polarnej. Na przełomie XIX i XX wieku wznowiono badania naukowe kontynentu. Pierwszą na tego tle wyprawą była ekspedycja Belgica pod dowództwem Adriena de Gerlache. Brało w niej udział dwóch polskich uczonych: Antoni Bolesław Dobrowolski i Henryk Arctowski. Ta wyprawa miała na celu prowadzenie badań na zachodnim wybrzeżu ziemi Grahama i dokonała pierwszego zimowania na Antarktydzie. Odkryto także Archipelag Palmera. Carsten Borchgrevink w 1899r. dokonał kolejnego zimowania. Rok później wyprawił się w głąb lądu o szerokości 7850'S, udowodnił w ten sposób możliwość lądowych wypraw. Po Międzynarodowych Kongresach Geograficznych w Londynie (1895) i Beliniezainicjowano międzynarodowe, skoordynowane wysiłki na rzecz badań Antarktydy. W wyniku tej koordynacji w latach 1901-1905 w rejon podbiegunowy wyruszyło pięć wypraw ze ściśle określonym programem badawczym. W latach 1901-1904 odbyłą się angielska wyprawa Discovery Roberta Scotta prowadziła badania na Morzu Rossa oraz Ziemi Wiktorii do 8217'S. We wschodniej Antarktydzie w latach 1901-1902 niemiecka wyprawa Gauss pod kierownictwem Ericha von Drągalski odkryła i zbadała Ziemię Wilhelma II. W tym samym czasie szwedzka wyprawa Antartic po wielu przeszkodach odkryła połączenie lądowe pomiędzy Ziemią Grahama a Ziemią Ludwika Filipa ora poczyniła cenne odkrycia z zakresu glacjologii i paleontologii. Od 1901 do 1905 roku szkocka wyprawa Scotia pod kierownictwem Wiliama Bruce’a badała linię brzegową na Ziemi Coatsów. W tych latach przez francuską wyprawę Francaise Jean-Baptiste Charcota odkrył Ziemię Laubeta.

Pięć wielkich wypraw, choć dokonały pewnego dzieła odkrywczego, zostało jednak uznanych za porażkę, ponieważ przy olbrzymim wysiłku organizacyjnym i materialnym wyniki były dość skromne. Nie osiągnięto też zamierzonego celu, a mianowicie dotarcia do bieguna geograficznego i zlokalizowania bieguna magnetycznego. Kolejną serię wypraw w tym celu zainicjował Ernest Shackleton w 1908-1909. Wyprawa jego, nie osiągając bieguna, dotarła do szerokości 8823'S. W tym samym czasie inna część jego ekspedycji pod kierownictwem Douglasa Mawsona ostatecznie zlokalizowała biegun magnetyczny w punkcie 7225'S i 15416'E o 40 km od wyznaczonego teoretycznie przez Carla Friedricha Gaussa.

W latach 1908-1910 Jean-Baptiste Charcot zorganizował swą drugą wyprawę, w czasie której badał obszary pomiędzy Ziemią Loubeta a Ziemią Edwarda VII. W ciągu dwóch lat (1908-1910) Jean- Baptiste Charcot zorganizował swą drugą wyprawę w czasie badał obszary pomiędzy Ziemią Loubeta a ziemią Edwarda VII. W latach 1911 i 1912 wysiłki zdobycia bieguna południowego zostały wreszcie zwieńczone sukcesem. W kierunku bieguna wyruszyły niemal jednocześnie dwie wyprawy. Wyścig wygrał Roald Amundsen docierając tam 16 grudnia 1911. Robert Scott dotarł tam miesiąc później 18 stycznia 1912; niestety zginął w drodze powrotnej z powodu zbyt małych zapasów.W roku 1911 Nobu Shirase na czele pierwszej japońskiej ekspedycji prowadzi badania w Zatoce Wielorybiej.W styczniu 1912 roku Wilhelm Filchner na statku Deutschland odkrywa Wybrzeże Luitpolda. W listopadzie tego samego roku Douglas Mawson wyruszył w pierwszą, tragicznie zakończoną australijską wyprawą do Ziemi Jerzego V. Pierwszy raz do komunikacji użyte jest radio. W październiku 1915 roku Ernest Shackleton wyruszył w tragicznie zakończoną wyprawę w poprzek kontynentu. Ponawia swe próby aż do swej tragicznej śmierci w styczniu 1922, odkrywając w tym czasie wiele nowych obiektów w różnych częściach kontynentu.

W listopadzie 1928 George Hubert Wilkins dokonuje pierwszego przelotu nad Antarktydą.

28 listopada tego samego roku Richard Byrd dokonał pierwszego przelotu nad biegunem południowym, a 1 grudnia norweska wyprawa Larsa Christensena ląduje na Wyspie Bouveta i jednocześnie ogłasza akt jej inkorporacji do Norwegii. W Listopadzie 1935 r. Amerykanin

Lincoln Ellsworth dokonał pierwszego przelotu w poprzek kontynentu.

Także w grudniu 1947 roku Finn Ronne zorganizował prywatną ekspedycję mającą swoją bazę na Stonnington - badała lodowy Szelf Filchnera. W 1950 międzynarodowa ekspedycja szwedzko-brytyjsko-norweska badała Ziemię Królowej Maud. Wreszcie w 1957 na wzór dwóch wcześniejszych operacji zorganizowano trzecią, najdalej posuniętą operację Deepfreeze. Po raz kolejny zaplecze logistyczne dostarczyła armia amerykańska, a w ekspedycji wzięły udział setki uczonych z 67 krajów. Ekspedycja trwała 18 miesięcy, a jej wyniki były imponujące.

W grudniu 1959 w ramach Międzynarodowego Roku Geofizycznego w Waszyngtonie podpisano Porozumienie Antarktyczne (Antarctic Treaty), które zapewniało eksterytorialność wszystkich ziem na południe od równoleżnika 60S i dostęp do tych terenów dla całej światowej społeczności naukowej.

Od tego czasu powstały i działają do dziś dziesiątki stacji badawczych należących do różnych krajów, między innymi Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego.