Wstęp do ekologii

Populacja czyli gatunek zasiedlający określony teren charakteryzuje się: liczebnością, zagęszczeniem, rozrodczością i śmiertelnością. Liczebność oznacza liczbę osobników w określonym momencie. Natomiast w czasie liczebność ulega fluktuacji dzięki rozrodczości i śmiertelności. Rozrodczość populacji jest to wrodzona zdolność populacji do wzrostu liczebności i dzielimy ją na potencjalną i ekologiczną:
1) rozrodczość potencjalna jest wartością stałą dla danej populacji wyznacza górną granicę rozrodczości jaka mogłaby osiągnąć dana populacja w idealnych warunkach
2) rozrodczość ekologiczna jest rzeczywistą w danych warunkach rozrodczością populacji, nie jest stała, zależy od liczby samic, wieku osobników oraz czynników środowiska

Przeciwstawieństwem rozrodczości jest śmiertelność populacji na skutek, której populacja zmniejsza liczebność – jest to liczba zgonów w określonej jednostce czasu; jest warunkowana genetycznie, fizjologicznie i ekologicznie.
Warunki środowiskowe przyczyniające się do śmiertelności określa się jako opór środowiska (głód, susze, powodzie, czynniki chorobotwórcze, drapieżniki).
Śmiertelność pełni rolę wiodącą w regulacji liczebności populacji. W korzystnych warunkach populacja wzrastałaby w nieskończoność, ale ograniczają ją czynniki zależna od zagęszczenia. Im bardziej populacja staje się zagęszczona tym więcej jej osobników podlega eliminacji. Powodują to choroby epidemiczne, konkurencja, czynniki klimatyczne, stres. Razem jest to tzw. Samoregulacja populacji. Następstwem stresu jest postawienie organizmu w stan alarmu. Zostają uruchomione biochemiczne systemy obronne. Nasila się sekrecja hormonalna, która wzmacnia organizm przeciwko stresowi. Zbyt wysoki poziom produkowanych hormonów prowadzi do utraty zdolności obronnych a organizm prowadzi do stanu wyczerpania. Taki stan sprzyja infekcjom chorobami zakaźnymi co wpływa na wzrost śmiertelności. W ten radykalny sposób następuje rozrzedzenie populacji tj. powrót do lepszych warunków życia. Spada śmiertelność i populacja znowu się zagęszcza. Wewnątrzgatunkowe kontakty antagonistyczne między osobnikami przegęszczonej populacji prowadzą do stopniowania agresji i dochodzi do doboru najbardziej agresywnych samców. Agresja zwiększa szansę przeżycia i kontakty antagonistyczne zmniejszają liczebność populacji. Wówczas zmniejsza się częstotliwość wzajemnych ataków, ustala się stan równowagi i ponownie rośnie rozrodczość.
Człowiek pokonał naturalne granice wzrostu populacji i wyeliminował w stosunku do własnego gatunku dobór naturalny. Ludzka populacja jest uzależniona od takich regulatorów jak: rozrodczość, śmiertelność i skład wiekowy, ale równocześnie jest uzależniona od sytuacji ekonomicznej, społecznej, trybu życia, poziomu cywilizacyjnego i kulturowego. Dzięki temu człowiek nie tylko wykorzystuje środowisko ale może je równocześnie przekształcać.