Cechy eposu homeryckiego na przykładzie „Iliady” i „Odysei”

Epos (inaczej epopeja) to główny gatunek epicki wykształtowany w starożytności, który później zastąpiła powieść. Epopeja jest rozbudowanym utworem wierszowanym przedstawiające dzieje mitycznych, legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności narodowej. W epopei na plan pierwszy wysuwa się fabuła, narrator wszechwiedzący i obiektywny - ujawnia się w inwokacji, całość zaś ujawnia z epickim dystansem.

Akcja utworu „Iliada” skupia się wokół jednego wątku, który zapowiedziany jest w pierwszych słowach inwokacji - „gniew Achilla”. Cechy niektórych poematów Homera świadczą o tym, że istniały pierwotnie jako opowieści czy pieśni w formie ustnej (np. stałe epitety „szybkonogi Achilles” czy „gromowładny Dzeus” powtarzają się jako sygnały początku i końca wypowiedzianej kwestii), później zaś, gdy Grecy znali już pismo powstały eposy (kompozycja całości i jednorodny temat).

Epopeja antyczna w swych założeniach była utworem o budowie epizodycznej. Składała się z części, z których każda stanowiła odrębną jednostkę, część fabularną. Bohater epopei antycznej był kreowany na człowieka o charakterze ukształtowanym w sposób typowy dla okresu, środowiska w jakim żył, miał być tak wykreowany, aby był godny podziwu. W zakresie dotyczącym treści akcji epopei antycznej, toczyć się miała w okresie ważnych wydarzeń historycznych dla danego narodu.

Na plan pierwszy wysuwa ,się fabuła, narrator - wszechwiedzący i obiektywny ujawnia się w inwokacji. Styl podniosły, dostosowany do heroicznych czynów bohaterów, obfituje w realistyczne opisy ważnych przedmiotów i sytuacji. „Iliada” była przeznaczona do głośnej recytacji - pisana heksametrem składającym się daktyli lub spondejów. Narrator przedstawia wydarzenia z epickim dystansem, nie komentuje ich, nie ocenia. Rozbudowane porównanie tworzące obrazy poetyckie i podnoszące nastrój (pojedynek Achillesa z Hektorem). Dokładność opisu, każda sytuacja opisywana kolejno (nie przedstawia czynności równoczesnych). Każdy gest, szczegół. Bohaterowie są herosami - półbogami, są wyidealizowani. Inwokacja skierowana do bogów. Występuje paralelizm akcji - dwa ciągi wydarzeń, działalność ludzi i działalność bogów (realistyczny i nadzmysłowy). O końcowym wyniku decyduje przeznaczenie (Mojra), któremu podlegają zarówno ludzie jak i bogowie - Mojra jest wyrazem niezmiennego porządku świata. Brak wyraźnej pomiędzy ludźmi i bogami. Bogowie nie przewyższają ludzi pod względem etycznym. Drobiazgowe tło polityczno-społeczne, ekonomiczne, historyczne.

Cechy epopei:
- występuje inwokacja
- porównania homeryckie(czyli rozbudowane-jedna część porównania jest samoistnym obrazem poetyckim)
- epitety złożone(przym+rzecz :gromowładny Zeus)
- pozycja narratora(ukazuje zdarzenia z dystansem, nie ocenia, nie krytykuje)
- dwie płaszczyzny zdarzeń(paralelizm-dwupłaszczyznowość-obok świata realistycznego występują wydarzenia fantastyczne, obok płaszczyzny boskiej występuje płaszczyzna ludzka, bogowie ingerują w świat ludzi)
- idealizacja, heroizacja człowieka
- obok bogów i ludzi występują herosi
- sceny batalistyczne i bitewne
- opisy pełnią funkcję retardacyjną; zatrzymują akcję
- Homer stosuje zasadę mimetyzmu, ale jednocześnie ją narusza poprzez cudowność świata przedstawionego
- Heksametr w Iliadzie
- podział na 24 księgi
- narrator wszystkowiedzący

„ILIADA” Homer
- posiada inwokację
- treść utworu nie jest ściśle związana z tytułem
- utwór o tematyce batalistycznej i bohaterskiej
- główny bohater Achilles
- porównania homeryckie
- epitety złożone, zasada mimetyzmu
- utwór niezwykle dojrzały artystycznie


„ODYSEJA” Homer
- występowanie inwokacji
- bohaterem utworu jest Odyseusz
- świat przedstawiony kształtują jego baśniowe przygody
- treść utworu stanowią opowiadania o 10-letniej tułaczce po morzu Odyseusza
- retrospekcje i narracja bohatera
- utwór bardzo obszerny -12 000 wierszy
- bogowie ingerują w świat ludzi