Substancje

Rozejrzymy sie dokola. My sami, wszystko, co nas otacza - przyroda zywa i martwa, wszystko, co stworzyly rece czlowieka - sklada sie z substancji. Przypomnijcie sobie z kursu fizyki, na czym polega roznica miedzy substancja a cialem. Oto dwa rozne przedmioty, czyli ciala: gwozdz i podkowa, substancja zas, z ktorej sporzadzone sa te przedmioty, jest ta sama- zelazo. Kawalek drutu aluminiowego i rondel aluminiowy sa roznymi cialami, lecz sa one zporzadzone z tej samej substancji - aluminium, czyli z glinu.
Zelazo, glin, miedz, woda, cukier, tlen, dwutlenek wegla, skrobia, bialka - wszystko to sa substancje.
Znamy obecnie przeszlo trzy miliony substancji, lecz wciaz wykaz ich jes uzupelniany. Jedne z substancji zostaja wykryte w przyrodzie, inne, podobnie jak kapron i nylon, stwarza sie sztucznie. Kazda substancja zostala opisana i otrzymala nazwe. Substancje moga byc pod jakimkolwiek wzgledem podobne doi siebie, lecz kazda z nich koniecznie rozni sie czymkolwiek od wszystkich pozostalych, kazda ma swe cechy, swe wlasnosci.
Jedno z zadan chemii polega na opisie substancji. Jest to pierwsza rzecz, ktorej powinniscie sie nauczyc. Opisac substancje - to znaczy wymienic jej wlasnosci. Sol kuchenna na przyklad opisujemy tak: jest to substancja stala, bezbarwna, smak ma slony, jest krucha, rozpuszczalna w wodzie, nie zmienia sie podczas ogrzewaniai itd. Opisujac substancje, wymienia sie rowniez takie ich wlasnosci, ktore daja sie zmierzyc, na przyklad temperatury topnienia i wrzenia, gestosc itd. Do wlasnosci substancji nalezy takze ich dzialanie na organizm. Liczne substancje sa trujace. Z tego powodu nieznanych substancji nie wolno probowac na smak, mozna sie utruc. Niektore substancje przezeraja skore, nie mozna ich nawet dotykac.
Znajac wlasnosci substancji, mozemy dla kazdej z nich znalezc pozyteczne zastosowanie. Na przyklad nasi dalecy przodkowie ocenili i zastosowali szczegolna wlasnosc mineralu krzemu - jego nadzwyczajna twardosc - do sporzadzania z niego swej pierwszej broni i narzedzi pracy.
Znajomosc wlasnosci substancji jest potrzebna po to, aby prawilowo z nimi sie obchodzic. Wyrobow z kapronu i nylonu na przyklad nie mazno prasowac zbyt goracym zelazkiem, poniewaz substancje te sa latwo topliwe i pod zelazkiem moga sie roztopic.
Znajomosc wlasnosci substancji jest potrzebna takze po to, aby poznawac substancje, odrozniac je od siebie. Tak wiec palnosc kawalka mineralu, rzuconego przypadkowo do ogniska, doprowadzila so odkrycia w Kole Podbiegunowym ogromnych zasobow kopaliny uzytecznej. Mineral, majacy taka rzadka wlasnosc, okazal sie weglem kamiennym.
Nastepnie poznamy, jak droga badania wlasnosc substancji zostala ujawniona tajemnica ich budowy wewnetrznej, neidostepnej dooka.